Şirket tarafından gerçekleştirilen giderlere ilişkin evraklarının incelenmesi sonucunda; binek araç kiralanmasına ilişkin işlemlerin temel ihale usulleri yerine 4734 sayılı Kanun’un 3 maddesinin birinci fıkrasının (g) bendi uyarınca istisna kapsamında gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 2’nci maddesinde, belediyelerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler Kanun kapsamına alınmıştır.

Kanun’un 3’üncü maddesinde istisna olan alımlar belirlenmiş, maddenin birinci fıkrasının (g) bendinde belediye şirketlerinin de içinde bulunduğu kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketler için özel düzenleme yapılmıştır. Söz konusu maddede, madde kapsamındakilerin ticarî ve sınaî faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için belli parasal sınırlar dâhilinde yapacakları mal veya hizmet alımları ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç Kanun’dan istisna edilmiştir.

Bu madde kapsamındaki mal ve hizmetlerin neleri kapsadığına, mezkûr Kanun’un Geçici 4’üncü maddesi uyarınca ilgili kuruluşların talebi üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından karar verilmektedir.

Şirket tarafından çeşitli tarihlerde Kamu İhale Kurumuna bu kapsamda başvurular yapılmış ve hangi alımların istisna kapsamında olduğuna ilişkin belirlemenin yapılması talep edilmiştir. Söz konusu talep üzerine Kamu İhale Kurumu tarafından verilen çeşitli kararlarda binek araçların kiralama işlemlerinin istisna kapsamında olmadığı açıkça belirtilmiştir.

Örneğin;

Kamu ihale Kurulunun 09.10.2003 tarih ve 2003/DK.D-322 sayılı Kararı’nda “Yenileme, bakım ve onarım hizmetleri” ana faaliyet kapsamında Şirket tarafından yapılan “binek araçları satın almak veya kiralamak” istisna talebi Kurul tarafından kabul edilmemiştir.

Aynı şekilde 30.11.2004 tarih ve 2004/DK.D-370 sayılı Kurul Kararı’nda “Personellerin taşınmasında kullanılmak üzere araç alımı”, 25.07.2014 tarih ve 2014/DK.D- 107 sayılı Kurul Kararı’nda “Amacına uygun yemek, ekipman ve personel sevkiyatı için araç alımı veya kiralanması”, 28.01.2016 tarih ve 2016/DK.D-17 sayılı Kurul Kararı’nda “Faaliyetleri gerçekleştirmek için kontrol ve hizmet araçları kiralamak ve bunların her türlü bakım onarımını yaptırmak” istisna talepleri de Kurul tarafından “Ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde olmadığı” gerekçesiyle reddedilmiştir.

Şirketin faaliyetlerinin nerdeyse tamamını Ankara Büyükşehir Belediyesinden alınan “Yenileme, bakım ve onarım hizmetleri” oluşturmaktadır. Yukarıda açıkça izah edildiği üzere gerek “Yenileme, bakım ve onarım hizmetleri” gerekse de diğer faaliyetler için “binek araç kiralanması işleminin Kamu İhale Kanunu’ndan istisna edilmesi” talebi devamlı olarak Kamu İhale Kurumu tarafından reddedilmiştir.

Yapılan incelemelerde, Şirket tarafından faaliyet ayrımı yapılmaksızın tüm faaliyetleri için binek araç kiralama işlemleri gerçekleştirildiği, bu kapsamda 2020 yılında şoförsüz- yakıtsız binek araç kiralama işlemi için çeşitli miktarlarda dört ayrı alım yapıldığı görülmüştür.

Şirket tarafından gerçekleştirilen bu alımlara ilişkin onay belgeleri incelendiğinde binek araç kiralamalarının istisna kapsamında yapılmasına dayanak olarak;

09.10.2003 tarih ve 2003/DK.D-322 sayılı Kararı’nda “Yenileme, bakım ve onarım hizmetleri” ana faaliyet kapsamında Kurul tarafından izin verilen “Amacın ve konunun

gerçekleşmesi için her türlü makine, ekipman ile makine nakil vasıtaları satın almak veya kiralamak”, 30.11.2004 tarih ve 2004/DK.D-370 sayılı Kurul Kararı’nda istisna izni verilen “Nakliye ve ulaşım hizmetleri alımı”, 27.10.2015 tarih ve 2015/DK.D-258 sayılı Kurul Kararı’nda “Açık ve Kapalı alanlarda dinlenme, eğlence, sosyal ve kültürel etkinlikler düzenlemek” ana faaliyet kapsamında Kurul tarafından izin verilen “Etkinliklerde kullanılmak üzere nakliye ve ulaşım vasıtalarının kiralanması” kararlarının esas alındığı görülmektedir.

Söz konusu Kararlarda verilen izinlerin binek araç kiralama işleminde geçerli olduğunu kabul etmek mümkün değildir. Zira mezkûr kararların birçoğunda “binek araç kiralanma” işlemi de yukarıdaki yazılı talepler gibi Kamu İhale Kurumuna iletilmiş, ancak Kurum yukarıda adı geçen alımları istisna kapsamında değerlendirmesine rağmen “binek araç kiralama” işlemini bunlardan ayrı bir işlem olarak değerlendirerek istisna kapsamında olmadığına hükmetmiştir. Bir başka deyişle Kamu İhale Kurulu tarafından verilen kararda binek araç kiralama işlemi istisna kapsamında değerlendirilmemişken aynı kararda geçen “makine, ekipman ile makine nakil vasıtaları” ifadesinden yola çıkılarak binek araç kiralamasını da bu kapsam içine dahil etmeye çalışmak doğru bir yaklaşım değildir.

Bununla birlikte istisna izni verilen işlemlerin bir kısmı sadece belli faaliyet alanlarına özgülenmiş olduğundan Şirketin tüm faaliyetleri için temin edilecek alımlarda söz konusu istisna hükmünün kullanılmasının mümkün olmadığını da unutmamak gerekmektedir.

Buna göre; Kamu İhale Kurumu tarafından verilen istisna kararlarında yoruma mahal vermeyecek açıklıkta ifade edilen hükümlere riayet edilerek binek araç kiralama işlemlerinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda yer alan temel ihale usullerinin kullanılması, rekabet ortamında alımların gerçekleştirilmesi Şirket menfaatleri açısından önem arz etmektedir. Kamu İdaresi cevabında bulgu kapsamında yapılan tespitler çerçevesinde 2021 yılından itibaren söz konusu alımların İhale Kanunu kapsamında yapılacağı belirtildiğinden bulgu konusu hususun izlenmesine gelecek denetim dönemlerinde devam edilecektir.