Kayseri Büyükşehir Belediyesine ait taşınmazlardan derneklere kiraya verilenlerin 01.01.2019 ile 01.07.2020 tarihleri arasındaki kira artışının tüketici fiyat endeksi oranında artırılmadığı görülmüştür.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun “Uygulama alanı” başlıklı 339’uncu maddesinde, konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümlerin kamu kurum ve kuruluşlarının, hangi usul ve esaslar içinde olursa olsun yaptıkları bütün kira sözleşmelerine de uygulanacağı, 344’üncü maddesinde, tarafların yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmalarının bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla geçerli olduğu belirtilmiştir.

04.07.2012 gün ve 6353 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesiyle 6098 sayılı Kanun’a eklenen geçici 2’nci maddesinde, “Kiracının Türk Ticaret Kanununda tacir olarak sayılan kişiler ile özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişileri olduğu işyeri kiralarında, 11/1/2011 tarihli ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 323, 325, 331, 340, 342, 343, 344, 346 ve 354 üncü maddeleri 1/7/2012 tarihinden itibaren 8 yıl süreyle uygulanmaz. Bu halde, kira sözleşmelerinde bu maddelerde belirtilmiş olan konulara ilişkin olarak sözleşme serbestisi gereği kira sözleşmesi hükümleri tatbik olunur. Kira sözleşmelerinde hüküm olmayan hallerde mülga Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır.” denilmiş ve 18.01.2019 gün ve 30659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7161 sayılı Kanun’un 59’uncu maddesinde ise, “31/3/2011 tarihli ve 6217 sayılı Yargı Hizmetlerinin Hızlandırılması Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun geçici 2 nci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Bu fıkrayı ihdas eden Kanunla değiştirilen 6098 sayılı Kanunun 344 üncü maddesindeki tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranının esas alınacağına ilişkin hüküm, birinci fıkra kapsamında olan kira sözleşmeleri ile akdedilmiş diğer kira sözleşmelerinin yenilenmesinde uygulanır.”

düzenlemesi yapılmıştır. 7161 sayılı Kanun’un 69’uncu maddesinin (b) fıkrasında, 56’ncı ve 59’uncu maddelerinin 01.01.2019 tarihinden geçerli olmak üzere yayımı tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.

6098 sayılı Kanun’un kira bedelinin belirlendiği 344’üncü maddesinde yer alan üretici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranı 18.01.2019 gün ve 30659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7161 sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 56’ncı maddesiyle tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranı şeklinde değiştirilmiştir.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na 04.07.2012 gün ve 6353 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesiyle eklenen geçici 2’nci maddesinde, kiraya veren yönünden belirleme yapılmamış,

kiracı ve işyerleri açısından belirleme yapılmıştır. Kiraya verilen işyerlerinin kiracısı tacir, özel hukuk ve kamu hukuku tüzel kişisi ise 01.07.2020 tarihine kadar Türk Borçlar Kanunu’nun maddede belirtilen maddeleri uygulanmayacaktır.

Kiralarda ÜFE yerine TÜFE artışı yapılması konusundaki düzenleme 7161 sayılı Kanun’la yapılmış ve değişiklikler ilgili yerlere işlenmiştir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 11’inci maddesinin birinci fıkrasında, ticari işletmenin esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletme olduğu, ikinci fıkrasında, ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınırın Cumhurbaşkanı kararıyla belirleneceği, 12’nci maddesinde bir ticari işletmeyi, kısmen de olsa, kendi adına işleten kişiye tacir dendiği, 15’inci maddesinde, ister gezici olsun ister bir dükkânda veya bir sokağın belirli yerlerinde sabit bulunsun, ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla bedenî çalışmasına dayanan ve geliri 11 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca çıkarılacak kararnamede gösterilen sınırı aşmayan ve sanat veya ticaretle uğraşan kişinin esnaf olduğu, 16’ncı maddesinde, ticaret şirketleriyle, amacına varmak için ticari bir işletme işleten vakıflar, dernekler ve kendi kuruluş kanunları gereğince özel hukuk hükümlerine göre yönetilmek veya ticari şekilde işletilmek üzere Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri tarafından kurulan kurum ve kuruluşların da tacir sayılacağı, Devlet, il özel idaresi, belediye ve köy ile diğer kamu tüzel kişileri ile kamu yararına çalışan dernekler ve gelirinin yarısından fazlasını kamu görevi niteliğindeki işlere harcayan vakıflar, bir ticari işletmeyi, ister doğrudan doğruya ister kamu hukuku hükümlerine göre yönetilen ve işletilen bir tüzel kişi eliyle işletsinler, kendilerinin tacir sayılmayacağı belirtilmiştir.

Yukarıda yer alan düzenlemelere göre belli sayıda dükkânın kirasını üstlenen dernekler tacir kapsamındadır.

Yer altı çarşısındaki 62 adet dükkân ... Derneğine 10 yıllığına 18.02.2016 tarihli sözleşme ile verilmiş, şartnamesinde, “Şartname madde 3: 2. ve 3.yıl kira bedelleri, Devlet İstatistik Enstitüsü ÜFE (bir önceki yılın aynı ayına % değişim oranı) oranında artırılacaktır.

4. Ve müteakip yılların kira bedelleri ise DİE-ÜFE oranından aşağı olmamak üzere günün iktisadi şartları, emsal, rayiç hak ve nefaset kuralları nazara alınarak belediye encümenince belirlenecektir.” denildiği, 2019 yılı artışının TÜFE ve 2020 artışının ise ÜFE oranında,

Yıldızevler Mahallesi Doğu Garajı 180 adet dükkan ... Derneğine 10 yıllığına 04.04.2017 tarihli sözleşme ile verilmiş, şartnamesinde, “Şartname madde 3: 2. ve 3.yıl kira bedelleri, Devlet İstatistik Enstitüsü ÜFE (bir önceki yılın aynı ayına % değişim oranı) oranında artırılacaktır. 4. Ve müteakip yılların kira bedelleri ise DİE-ÜFE oranından aşağı olmamak üzere günün iktisadi şartları, emsal, rayiç hak ve nefaset kuralları nazara alınarak belediye encümenince belirlenecektir.” denildiği, 2019 yılı artışının TÜFE ve 2020 artışının ise ÜFE oranında,

Alt geçitteki 49 dükkân ... Derneğine 10 yıllığına 25.04.2016 tarihli sözleşme ile verilmiş, şartnamesinde, “Şartname madde 3: 2. ve 3.yıl kira bedelleri, Devlet İstatistik Enstitüsü ÜFE (bir önceki yılın aynı ayına % değişim oranı) oranında artırılacaktır. 4. Ve müteakip yılların kira bedelleri ise DİE-ÜFE oranından aşağı olmamak üzere günün iktisadi şartları, emsal, rayiç hak ve nefaset kuralları nazara alınarak belediye encümenince belirlenecektir.” denildiği, 2019 yılı artışının TÜFE ve 2020 artışının ise ÜFE oranında,

Cumhuriyet Meydanındaki 14 adet çiçekçi dükkânı ...Derneğine 10 yıllığına 01.06.2016 tarihli sözleşme ile verilmiş, şartnamesinde, “Şartname madde 3: 2. ve 3.yıl kira bedelleri, Devlet İstatistik Enstitüsü ÜFE (bir önceki yılın aynı ayına % değişim oranı) oranında artırılacaktır. 4. Ve müteakip yılların kira bedelleri ise DİE-ÜFE oranından aşağı olmamak üzere günün iktisadi şartları, emsal, rayiç hak ve nefaset kuralları nazara alınarak belediye encümenince belirlenecektir.” denildiği, 2019 yılı artışının TÜFE ve 2020 artışının ise ÜFE oranında,

Mimarsinan Alt Geçit 12 adet dükkân ... Derneğine 10 yıllığına 17.11.2016 tarihli sözleşme ile verilmiş, şartnamesinde, “Şartname madde 3: 2. ve 3.yıl kira bedelleri, Devlet İstatistik Enstitüsü ÜFE (bir önceki yılın aynı ayına % değişim oranı) oranında artırılacaktır.

4. Ve müteakip yılların kira bedelleri ise DİE-ÜFE oranından aşağı olmamak üzere günün iktisadi şartları, emsal, rayiç hak ve nefaset kuralları nazara alınarak belediye encümenince belirlenecektir.” denildiği, 2019 yılı artışının ÜFE oranında,

yapıldığı anlaşılmıştır.

7161 sayılı Kanun’un 59’uncu maddesinde, tarafların yenilenen kira dönemlerinde uygulanacak kira bedeline ilişkin anlaşmaları ibaresi bulunmamaktadır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na 04.07.2012 gün ve 6353 sayılı Kanun’un 53’üncü maddesiyle eklenen

geçici 2’nci maddesi kapsamında olan derneklere kiraya verilen taşınmazların 01.01.2019 tarihinden 01.07.2020 tarihine kadar olan kira artışı artışları TÜFE oranında olacaktır.

Geçici 2’nci maddenin yürürlükten kalktığı tarihten itibaren ise yani 01.07.2020 tarihinden sonra ise 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 339’uncu maddesinde, “Konut ve çatılı işyeri kiralarına ilişkin hükümler, bunlarla birlikte kullanımı kiracıya bırakılan eşya hakkında da uygulanır. Ancak bu hükümler, niteliği gereği geçici kullanıma özgülenmiş taşınmazların altı ay ve daha kısa süreyle kiralanmalarında uygulanmaz.

Kamu kurum ve kuruluşlarının, hangi usul ve esaslar içinde olursa olsun yaptıkları bütün kira sözleşmelerine de bu hükümler uygulanır.” denildiğinden ve geçici 2’nci madde yürürlükten kalktığından dolayı konut ve çatılı işyerlerinde kira artışı bir önceki kira yılında tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranını geçmemek koşuluyla sözleşmesine göre belirlenecektir.

Kamu idaresi cevabında, 2019 yılı Taslak Denetim Raporuna göre işlem yapıldığı belirtilmiş ise de, 2019 yılı Sayıştay Denetim Raporunda böyle bir bulgu bulunmamaktadır. Dolayısıyla raporda yer almayan hususun esas alınmaması gerekir.

Kayseri Büyükşehir Belediyesine ait taşınmazlardan derneklere kiraya verilenlerle ilgili olarak, kiracı konumundaki derneklerin tacir olduğu göz önüne alındığında, taşınmazların kira artışının 6098 sayılı Kanun’ da 7161 sayılı Kanun’la yapılan değişikliğe istinaden 01.01.2019 tarihinden 01.07.2020 tarihine kadar olan kira artışının tüketici fiyat endeksindeki oniki aylık ortalamalara göre değişim oranı esas alınarak belirlenmesi gerekir.