4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesi gereği; belediyenin, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin ilgili kanun hükümlerine tabi olmasına rağmen yıl içerisinde bitki ve fidan alımlarının, istisna kapsamında varsayılarak ihalesiz yapıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde “Aşağıda belirtilen idarelerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihaleleri bu Kanun hükümlerine göre yürütülür” denilmiş ve aynı maddenin (a) bendinde belediyelere yer verilmiştir.

Aynı Kanun'un “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinin 1’inci fıkrasında; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” hükmüne, “Yasak Fiil ve Davranışlar” başlıklı 17’nci maddesinin (b) bendindeise “İsteklileri tereddüde düşürmek, katılımı engellemek, isteklilere anlaşma teklifinde bulunmak veya teşvik etmek, rekabeti veya ihale kararını etkileyecek davranışlarda bulunmak.” hükmüne yer verilmek suretiyle eşit muamele ve rekabetin temel ilke olduğu ve bu ilkeyi zedeleyecek fiil ve davranışların yasak olduğu vurgulanmıştır. Dolayısıyla kanun kapsamına dâhil edilen kuruluşlar ve bu kuruluşların mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin bu kanun kapsamında ihale edilmek suretiyle gerçekleştirilmesi esastır.

Ancak, mezkûr kanunun “İstisna” başlıklı 3’üncü maddesinde bir takım kuruluş ve alımlarının, kendine mahsus nitelikleri gereği, kanun kapsamına tabi olmadığı hüküm altına alınmıştır. Bu maddenin (a) bendinde; “Kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım veya hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları…” hükmüne yer verilmek suretiyle tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi mümkün kılınmıştır.

Kanunun 3/a hükmü ile istisna kapsamına alınan kuruluşlar için, amacı veya mevzuatı gereği söz konusu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması şartı aranmıştır. Bu hükümde açıkça belirtildiği üzere; kuruluşun amaç veya görevlerini düzenleyen mevzuatında, tarım veya hayvancılıkla ilgili

ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması gerekmektedir. Ancak; 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14’üncü maddesinde belediyenin görevleri düzenlenmiştir. Madde hükmü incelendiğinde, belediyeye doğrudan tarım ve hayvancılık ürünlerinin işlenmesi, değerlendirilmesi, iyileştirilmesi veya satımı hususuna ilişkin bir görev verilmediği bu sebeple yapılan bitki ve fidan alımlarını 4734 sayılı kanunun 3/a madde hükmü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği açıktır.

Selçuklu Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürlüğünce, 2018 yılı içerisinde yeşil alanlarda ve piknik alanlarında kullanılmak üzere 1.411.819,85 TL’lik bitki ve fidanın yukarıda yer verilen hüküm kapsamında değerlendirmek suretiyle ihale yapmaksızın alındığı ve bu alımlarda piyasa fiyat araştırmasının yapılmadığı, dolayısıyla idarenin seçtiği bir üreticiden, satıcının takdir ettiği değerden, alım yapıldığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘Kapsam’ başlıklı 2’nci maddesi gereği; belediyenin, mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ilgili kanun hükümlerine tabi olmasına rağmen yıl içerisinde yapılan bitki, fidan ve canlı çiçek alımları, kanun hükmü yanlış yorumlanarak istisna kapsamında değerlendirilmiş ve bu alımlar ihalesiz gerçekleştirilmiştir. Tüm bu sebeplerle toplam 1.411.819,85 TL’lik bitki, fidan ve canlı çiçek alımının mevzuata aykırı şekilde yapıldığı düşünülmektedir.

Kamu idaresi cevabında; “2018 yılı düzenlilik ve denetim raporunda yer alan bulgu 7 ‘de konu edilen alımlar ile ilgili olarak müdürlüğümüzün ihtiyacı olan ağaç, çalı, süs ve yazlık çiçek alımları konusunda müdürlüğümüz tarafından resmi görevlendirme yazıları alınarak 06.10.2017 - 14.10.2017 ve 29.11.2017 - 02.12.2017 ve 03.12.2017 - 05.12.2017 ve

16.11.2017 - 17.11.2017 tarihleri arasında birçok yerli üreticinin bulunduğu Antalya, Bursa, Yalova, Kocaeli, Adapazarı ve İstanbul’da ki yerli üreticiler teknik ekiplerimiz tarafından yerinde görülmüş, incelemeler yapılmış ve değerlendirmeler yapılarak belediyemize fiyat yönünden en ekonomik, kalite yönünden en iyi alımların yapılabilmesi için araştırmalar yapılmıştır. Ayrıca 22.11.2017 - 24.11.2017 tarihleri arasında İstanbul’da düzenlenen 10. Uluslararası Süs Bitkileri ve Peyzaj İhtisas Fuarı’nda müdürlüğümüzün resmi görevlendirmeleri ile teknik personelimiz Türkiye genelindeki fuara katılım sağlayan üreticiler ile birebir görüşmüş ağaç, fidan, süs ve çalı bitkileri ile alakalı yerinde fiyatlar sorulmuş değerlendirilmiştir. Bu araştırmalar sonucunda ihtiyaç olan bitkiler fiyat soruşturmaları gerek yerinde yapılarak gerek kurumsal e-mail aracılığı ile en ekonomik, en kaliteli ağaç, çalı, süs bitkileri ve yazlık çiçeklerin fiyatları tespit edilmiştir. Bu kapsamda çalışmalar yapılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘’istisna’’ başlıklı 3/a maddesinde ‘’kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım ve hayvancılıkla ilgili ürün alımları ile 6831 sayılı orman kanunu gereğince orman köyleri kalkındırma kooperatiflerinden ve köylülerden yapılacak hizmet alımları.’’ şeklinde düzenlenmiştir.

13.07.2005 tarih ve 25874 sayılı resmi gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren 5393 sayılı belediye kanunun 14. Maddesini 1. Fıkrasının (a) bendinde ‘’İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı, coğrafi ve kent bilgi sistemleri, çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans, şehir içi, trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat turizm ve tanıtım, gençlik ve spor, sosyal hizmet ve yardım, nikah, meslek ve beceri kazandırma, ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır.(Mülga son cümle:12.11.2012 - 6360/17 Md.) (…)(Ek cümleler:12.11.2012 - 6360/17 Md.) Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu

100.000 ‘in üzerinde ki belediyeler, kadınlar ve çocuklar için konuk evleri açmak zorundadır. Diğer belediyelerde mali durumları ve hizmet önceliklerini değerlendirerek kadınlar ve çocuklar için konuk evleri açabilirler.’’

Yukarıda belirtilen ilgili kanunun maddesi gereği belediye; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar yapmak veya yaptırmak, belediyelerin görevleri arasında sayılmıştır. Belediye mevzuatı gereği ağaçlandırma, park ve yeşil alan yapabilmek için fidan ve çalı bitkisine ihtiyacı zaruridir.

Belediyemizin Park ve Bahçeler Müdürlüğü’ne ait Hanaybaşı Mahallesinde bulunan

73.000 m2’lik fidanlıkta bitkisel üretim, bakım ve depolama işlemleri yapılmaktadır. Ayrıca Park ve Bahçeler Müdürlüğü belediyemiz sorumluluğunda bulunan yaklaşık 6.326.000 m2 yeşil alanda bulunan ağaç, çalı, süs ve çim bitkilerinin sulama, gübreleme, budama, ilaçlama, biçme, çapalama, yabancı ot temizliği çalışmalarını rutin olarak yapmaktadır.

Belediyenin kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek, üzere tarım ürünleri satın alınmasının yasal gerekçeleri arasında aşağıda ki hususların ayrıca açıklanmasına gerek duyulduğunu, 6964 sayılı Ziraat Odaları Kanununda çiftçiliğin, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve ıslah yoluyla yahut doğrudan doğruya tabiattan istifade etmek suretiyle bitki, orman, hayvan ve su ürünleri elde edilmesini bu ürünlerin işlenip değerlendirilmesini, muhafaza ve pazarlamasını ifade eder, şeklinde tanımlandığını böylelikle üretimle beraber bakım, ıslah ve değerlendirme çalışmalarının da üretim faaliyeti olduğunun belirtildiğini, bu kapsamda ilçe genelinde ki 6.326.000 m2 yeşil

alanda ve 73.000 m2 fidanlıkta bulunan ağaç, çalı ve çim bitkilerinin budama, biçme, sulama, ilaçlama, çapalama, gübreleme, yabancı ot temizliği çalışmalarını yapan belediye park ve bahçeler müdürlüğünün de aynı zamanda üretici olduğunu, bu bağlamda söz konusu ağaç fidanlarının 4734 sayılı kanunun 3/a maddesi kapsamında protokol ile satın alınmasının gerekçelerinin,

1. İlgili mevzuat hükümlerine göre, ağaçlandırma yapmanın belediyelere verilmiş görevler arasında olması.

2. Belediye teşkilatı içinde de bu görevi yürütmek üzere Park ve Bahçeler Müdürlüğü’nün kurulmuş olması.

3. Bu kapsamda, satın alınan ağaç fidanlarını yılın her ayında dikilebilmesi için, depolama, her türlü bakım, ıslah ve iyileştirme çalışmaları ile fidan dikme, gübreleme, sulama, budama vb. her türlü bakım işleri Park ve Bahçeler Müdürlüğü’nün asli görevleri arasında olması.

4. Ağaç fidanının tarımsal ürün olduğu konusunda da herhangi bir şüphe bulunmaması.

5. İki ayrı üreticiden alım yapılan Çınarardı Peyzaj Taah. İnş. Nak. Hiz. İşl. San. Ve Tic. Ltd. Şti. ve Dündar Mevsimlik Süs Bitkileri Peyzaj Tur. Hayv. Nak. Paz. İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti.‘nin “Süs Bitkisi Üretici Belgesi’nin , “Süs Bitkileri Alt Üreticileri Üyelik Belgesi’nin bulunması sebebiyle, yasal olarak üretici vasfını haiz olması sebepleriyle söz konusu fidan, çalı ve süs bitkileri ile yazlık çiçeklerin alımlarının 4734 sayılı kanunun 3/a maddesi kapsamında satın alındığını, kısaca: kanunun 3/a maddesinde alıcı için öngörülen şartların Selçuklu Belediyesi ‘ne, satıcı şirketlerin ‘’Süs Bitkisi Üretici Belgesinin, Süs Bitkileri Alt Üreticileri Üyelik Belgesinin’’ bulunması sebebiyle kanunen üretici vasfına haiz olup, satıcı olma şartlarını da taşıdığı.

6. Belediyenin ‘‘4734 sayılı kanunun 3/a maddesine göre doğrudan alım yapabileceği, ayrıca 4734 sayılı kanunun 3/a maddesine göre; söz konusu fidan alımı yapılırken doğrudan herhangi bir üreticiden alımı gerçekleştirmek yasal olarak mümkünken, belediye tarafından kamu yararı gözetilerek en düşük maliyetlere ulaşmak amacıyla mail aracığıyla veya doğrudan teklif alarak farklı firmalardan fiyat teklifleri alındığını ve alınan tekliflerin düşük olanını tercih edildiği bundan da anlaşılacağı üzere hiçbir üretici firma ile doğrudan alım uygulamasına gidilmediği, kamunun çıkarları öncelikli olarak düşünüldüğü ve en düşük teklif üzerinden alımın gerçekleştirildiği.

7. 4734 sayılı kanunun 3/a maddesi kapsamında fidan alımı yapan İstanbul Bahçelievler Belediyesi hakkında 11.05.2010 tutanak tarihli 31437 tutanak nolu Sayıştay

temyiz kurulu kararı incelenmiş ve bu kapsamda tarafımızdan değerlendirilmiştir.

Yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda söz konusu üreticilerden yapılan muhtelif tür ve ebatlarda fidan, süs ve çalı bitkisi alımının ayrıca muhtelif park alanlarına kullanmak üzere yazlık çiçeklerin temini ve nakli işi alımlarının 4734 sayılı 3/a maddesi kapsamında yapılmasında mevzuat açısından bir sakıncası olmadığını düşünüyoruz.” denmiştir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında her ne kadar piyasa fiyat araştırması yapmak suretiyle ekonomik hareket etttiğini ve ilgili personeller aracılığıyla gerekli kontrollerin yapıldığını belirtse de bulguda konu edildiği üzere; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 3/a hükmü ile istisna kapsamına alınan kuruluşlar için, amacı veya mevzuatı gereği söz konusu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması şartı aranmıştır. Bu hükümde açıkça belirtildiği üzere; kuruluşun amaç veya görevlerini düzenleyen mevzuatında, tarım veya hayvancılıkla ilgili ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satma işlemlerini yapmakla görevlendirilmiş olması gerekmektedir. Ancak; 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14’üncü maddesinde belediyenin görevleri düzenlenmiştir. Madde hükmü incelendiğinde, belediyeye doğrudan tarım ve hayvancılık ürünlerinin işlenmesi, değerlendirilmesi, iyileştirilmesi veya satımı hususuna ilişkin bir görev verilmediği bu sebeple yapılan bitki ve fidan alımlarının 4734 sayılı Kanun'un 3/a madde hükmü çerçevesinde değerlendirilemeyeceği açıktır.

Anlaşılacağı üzere, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘Kapsam’ başlıklı 2’nci maddesi gereği; belediyenin, mal ve hizmet alımları ile yapım işleri ilgili kanun hükümlerine tabi olmasına rağmen yıl içerisinde yapılan bitki, fidan ve canlı çiçek alımları, kanun hükmü yanlış yorumlanarak istisna kapsamında değerlendirilmiş ve bu alımlar ihalesiz gerçekleştirilmiştir. Tüm bu sebeplerle toplam 1.411.819,85 TL’lik bitki, fidan ve canlı çiçek alımının mevzuata aykırı şekilde yapıldığı düşünülmektedir.