Karar Künyesi
Şirket faaliyetleri ile ilişkili olmayan ve kamu kurum ve kuruluşları tarafından görev verilmeyen hususlarda harcamaların yapıldığı tespit edilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun “Şirket kurulması” başlıklı 70’inci maddesinde belediyenin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre şirket kurabileceği, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu'nun “Şirket kurulması” başlıklı 26'ncı maddesinde ise büyükşehir belediyesinin kendisine verilen görev ve hizmet alanlarında, ilgili mevzuatta belirtilen usullere göre sermaye şirketleri kurabileceği ifade edilmiştir. Ayrıca, 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun 14'üncü, 5216 sayılı Kanun'un 7'nci maddesinde de belediyelerinin görev ve sorumluluklarına ilişkin belirleme yapılmıştır.
Şirket yönetim kurulu kararları ile, iklim değişikliğine karşı yerel yönetim vizyonu ve eylem planlarıyla Avrupa Birliğinin iklim nötr ve akıllı şehirler misyonuna seçilen İzmir’in 2050 sıfır karbon hedefini 2030’a çekerek, yeşil ekonomiye dayalı, yenilenebilir enerjiye dönüş sağlayan projeler üretmek, karbon emisyonunu azaltmak, İzmir’i iklim nötr yapma hedefi doğrultusunda Şirketin esas sözleşmesinde yeşil enerji uygulamalarının yer alması gerekçe gösterilerek, Avrupa Birliği nezdinde koordinasyon ve iletişim sürecinin Şirket tarafından sağlanmasına yönelik kararlar alınmıştır.
Bu kapsamda, yönetim kuruluna bağlı olarak görev yapan Avrupa Birliği Projeler Biriminin, temel görevinin Avrupa Birliği misyon (başta iklim değişikliği olmak üzere 5 misyon belirlenmiş) süreçlerini yürütmek ve Avrupa Birliği hibe programları özelinde çalışmalar geliştirmek olarak belirlenmiş olup, anılan birim tarafından hazırlanan herhangi bir Avrupa Birliği projesinin olmadığı anlaşılmıştır. Söz konusu birimin 4 adet personelden oluştuğu ve yürüttüğü faaliyetler sonucu 31.12.2023 tarihi itibariyle toplam 4.955.698,67 TL tutarında harcama yapıldığı görülmüştür. Bu harcamaların detayı aşağıda yer alan tabloda gösterilmiştir.
Tablo 6:Yapılan Harcamaların Detayı
Harcama Türü
Toplam Tutar (TL)
Avrupa Birliği Projeleri Personel Gideri
2.275.357,24
Avrupa Birliği Projeleri Sarf Malzeme Gideri
884.059,50
İklim Değişikliği ve Yenilenebilir Enerji Eğilimi Anket Çalışması
200.000,00
Kurumsal kimlik çalışması gideri
133.575,01
Küresel İklim Topluluğu İzmir İletişim Kampanyası Gideri
426.000,00
Danışmanlık sözleşmesi
860.492,32
Diğer Giderler
176.214,60
Toplam
4.955.698,67
Şirketin ana faaliyet konusu ve geliri İzmir Büyükşehir Belediyesi ile bağlı kuruluşları ile şirketlerine personel temin hizmeti sağlamaktan oluşmaktadır.
Yukarıda yer verilen tablo incelendiğinde, Şirketin amaç ve faaliyetlerine uygun olmayan harcamaların yapıldığı anlaşılmaktadır.
6102 sayılı Kanun kapsamında faaliyetlerini yürüten Şirketin amacı kar ederek elde ederek ana hissedar İzmir Büyükşehir Belediyesine kardan pay vermektir. Bu kapsamda, Şirketin iklim değişikliği ve benzeri konularda çalışmalar yaparak çevresel sürdürülebilirlik konusunda İzmir ilinde küresel iklim değişikliğine karşı alınacak önlemlere ve diğer konulara ilişkin olarak yürürlükte bulunan mevzuat çerçevesinde görev, yetki ve sorumluluğu bulunmamaktadır. Ayrıca bu hususta Belediye şirketi olan İZENERJİ A.Ş.’ye Büyükşehir Belediyesi veya devletin diğer yetkili kurumları tarafından özel olarak verilmiş görev, yetki ve sorumluluk da bulunmamaktadır.
Ayrıca, İzmir Büyükşehir Belediyesi bünyesinde bulunan İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Dairesi Başkanlığının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik’te anılan Daire Başkanlığının görev, yetki ve sorumluluklarından bazıları; iklim değişikliği, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konularında çalışmalar yapmak, yaptırmak, belediye meclisinin alacağı karara bağlı olarak yurtdışında düzenlenen toplantı ve etkinliklere katılmak ve/veya bunları düzenlemek, basılı-görsel-elektronik doküman hazırlamak, olarak ifade edilmiştir. Anılan Yönetmelik değerlendirildiğinde, İzmir ilinde küresel iklim değişikliğine karşı alınacak önlemlere ve diğer konulara ilişkin çalışma ve harcamaların Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılması gerektiği anlaşılmaktadır.
Dolayısıyla Şirketin amaç ve faaliyet konusu içinde yer almayan, bu konuda da özel olarak hukuken bir yetkisi bulunmayan veya yetki verilmeyen, sadece Şirket açısından değil tüm kamu kuruluşları tarafından önem arz eden iklim değişikliği hususunda Şirketin yönetim kurulu kararları ile kendisine görev vermesinin ve bu konuda harcamaların yapılmasının Şirket kaynaklarının amacı dışında kullanılmasına yol açtığı düşünülmektedir.
Bu kapsamda, İZENERJİ A.Ş.’nin görev, yetki ve sorumluluğunda bulunmamasına karşın Şirket yönetiminin aldığı yönetim kurulu kararları ile iklim değişikliği ve diğer konularda, Avrupa Birliğinin iklim nötr ve akıllı şehirler misyonuna seçilen İzmir’in 2050 sıfır karbon hedefini 2030’a çekerek, yeşil ekonomiye dayalı, yenilenebilir enerjiye dönüş sağlayan projeler üretmek, karbon emisyonunu azaltmak, İzmir’i iklim nötr yapma hedefi doğrultusunda Şirketin esas sözleşmesinde yeşil enerji uygulamalarının yer alması gerekçe gösterilerek, Avrupa Birliği nezdinde koordinasyon ve iletişim sürecinin yürütülmesine dair bir yetkisi ve görevi olmamasına karşın yapılan harcama tutarlarının bu yönde karar alan yönetim kurulundan tahsilinin sağlanması gerektiği düşünülmektedir.
Şirket faaliyet alanları ile ilgili olmayan ve Şirketin görev ve sorumluğunda bulunmayan konularda yönetim kurulu kararları ile Şirket yönetim kurulu başkanına yurtdışı seyahatleri gerçekleştirmek için izin verildiği tespit edilmiştir.
2023 yılına ait Şirket yönetim kurulu kararlarının incelenmesinde; Yeşil hidrojen üretimi ve kullanımı, enerji verimliliği, Akıllı Park Sistemleri ve Enerji Verimliliği, İZENERJİ A.Ş.’nin koordinasyonunu yaptığı “EU Adaptation Mission kick-off meeting- AB Uyum Misyonu başlangıç toplantısı etkinliği gibi gerekçelerle yönetim kurulu kararları ile Şirketin yönetim kurulu başkanı ile diğer personelin uluslararası toplantılara katılmasına karar verilmiştir.
Yapılan incelemede; yeşil hidrojen üretimi ve kullanımı, enerji verimliliği ve diğer konularda Şirketin görev, yetki ve sorumluluğu bulunmamasına karşın yönetim kurulu kararları ile Şirket yönetim kurulu başkanının uluslararası toplantılara katılmasına karar verilmiştir. Anılan yurtdışı toplantılarla ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından Şirkete verilmiş herhangi bir görev, yetki ve sorumluluk bulunmadığı gibi, Şirketin 2023 yılı faaliyet gelir ve giderlerinin incelenmesinde de Şirketin enerji alanında bir geliri bulunmamaktadır.
Diğer taraftan “Deprem felaketine ilişkin bilgi aktarımı ve yaraların hızlıca sarılması için destek almak” gerekçesiyle yurtdışına yapılan görevlendirme ile ilgili de Şirkete ya da yönetim kurulu başkanına kamu kurumları tarafından verilen bir yetki ya da görevlendirme olduğuna dair Şirket tarafından belge sunulmamıştır.
Ayrıca, Şirketin uluslararası ticareti bulunmamasına karşın yine yönetim kurulu kararı ile Şirketin genel müdür vekilinin “Belçika’nın Brüksel şehrinde kurumsal görüşmeler yapmak üzere” görevlendirilmiştir. Şirket faaliyet gelir ve giderlerinin incelenmesinde uluslararası ticaret yapıldığına dair bir gelir tutarı tespit edilememiştir. Dolayısıyla “kurumsal görüşmeler yapmak üzere” yurtdışına Şirket genel müdürünün görevlendirilmesi Şirketin faaliyetleri ilgili ilgisinin olmadığı anlaşılmıştır.
Şirketin görev, yetki ve sorumluluğu bulunmayan konularda yapılan yurtdışı görevlendirmeler nedeniyle meydana gelen 561.311,30 TL’nin bu görevlendirmeleri yapan yönetim kurulunun sorumluluğu bulunmakta olup tahsilinin sağlanması gerekmektedir.
Yukarıda yer verilen hususların 6102 sayılı Kanun kapsamında ortak olarak değerlendirilmesine aşağıda yer verilmiştir.
6102 sayılı Kanun'un 18'inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca her tacirin, ticaretine ait bütün işlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerektiği hükmü yer almaktadır. Belirtilen hüküm; tacirin öngörülü, konusunu bilen, hukuki ve fiili durumu kavrayabilme özelliklerine sahip olmasını gerektirmektedir. Basiretli iş adamı kavramı kısaca ticari hayatın gereklerini ve teamüllerini iyi bilmeyi ifade etmektedir. Şirket, kâr elde etme gayesiyle tüzel kişiliğe haiz olarak kurulmuş bir organizasyondur. 6102 sayılı Kanun hükümleri gereğince kurulan Şirket, anılan Kanun'un 16'ncı maddesine göre tacir niteliğine haiz olup, 18'inci maddesi gereğince de ticaretine ilişkin tüm faaliyetlerinde basiretli bir tacir gibi hareket etmek zorunluluğu vardır.
Yönetim kurulu Şirketin karar ve temsil organıdır. Yönetim kurulu üyelerinin kanundan veya esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlallerinden kaynaklanabilecek hukuki sorumluluklarını düzenleyen 6102 sayılı Kanun’un “Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerin ve tasfiye memurlarının sorumluluğu” başlıklı 553’üncü maddesinde “(1) …yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler..., kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde,… hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.
Kanundan veya esas sözleşmeden doğan bir görevi veya yetkiyi, kanuna dayanarak, başkasına devreden organlar veya kişiler, bu görev ve yetkileri devralan kişilerin seçiminde makul derecede özen göstermediklerinin ispat edilmesi hâli hariç, bu kişilerin fiil ve kararlarından sorumlu olmazlar.
Hiç kimse kontrolü dışında kalan, kanuna veya esas sözleşmeye aykırılıklar veya yolsuzluklar sebebiyle sorumlu tutulamaz; bu sorumlu olmama durumu gözetim ve özen yükümü gerekçe gösterilerek geçersiz kılınamaz.”,
“Özen ve bağlılık yükümlülüğü” başlıklı 369’uncu maddesinde de “(1) Yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.”
Hükümlerine yer verilerek yönetim kurulu üyeleri görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmekle yükümlü oldukları vurgulanarak yönetim kurulu üyelerinden beklenilecek özenin, benzer durumlarda tedbirli bir yöneticinin göstereceği özen olarak değerlendirildiği ve yönetim kurulu üyelerinin şirkete, pay sahiplerine, şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumlu oldukları belirtilmiştir.
Şirket cevabında özetle, Şirketin ana faaliyet alanlarının esas sözleşmede yer aldığı, söz konusu faaliyet alanlarından enerjinin doğru ve verimli kullanılması ve çevrecilik olduğu, dolayısıyla, şirketin bu alanlarda verimliliğin arttırılması ve yeni projeler üretebilmesi için, ar- ge çalışmaları yapılma zorunluluğu bulunduğu, İzmir Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda İzenerji A.Ş. iş birliği ile İklim Nötr ve Akıllı Şehirler Misyonu için hazırlanan Eylem Planı, Yatırım Planı ve Taahhütname 'den oluşan "İklim Şehri Sözleşmesi"nin Avrupa komisyonuna iletildiği, "Misyon Şehri Unvanı"nı elde eden 33 şehirden birinin İzmir olduğu yapılan harcamaların detayında görülen giderler ve hizmet alımlarının bu süreçler işlerken gerekli ihtiyaçlardan ve katılması zorunluluk gerektiren toplantılardan kaynaklandığı, misyon şehri olan şehirlerin başvurabildiği Pilot Cities Cohort 3 programına, İzmir Büyükşehir Belediyesi ile 18 Mart tarihinde başvuru yapıldığı, "Digital Solutions for Electricity Decarbonisation by GCC Izmir" başlığında hazırlanan proje için 600.000€ değerindeki hibeyi 6 Mayıs tarihinde kazandığı, bu projenin amacının İzmir şehrinin karbon emisyonlarının çoğunluğunu oluşturan sanayi sektöründe de çeşitli izleme, kontrol ve azaltma tekniklerinin planlandığı, projenin web sitesi versiyonunda çeşitli kurum ve kuruluşların bina bazlı enerji ölçeklerinin verilere dönüştürülmesinin amaçlandığı, platformun paydaşları arasında yer alan uzmanlar ve danışmanlar aracılığıyla kurumların sürdürülebilirliğe katkı sağlamaları, ulusal/küresel hibe ve destek programlarına yönlendirilerek çift yönlü destekleyici bağların oluşturulmasının amaçlandığı belirtilmiştir. Ayrıca bulgu konusu iş ve işlemlerin İzmir Büyükşehir Belediyesi Dış ilişkiler ve Turizm Dairesi Başkanlığı AB Hibe Projeler Şube Müdürlüğü ve İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Dairesi Başkanlığı İklim Değişikliği ve Temiz Enerji Şube Müdürlüğü işbirliği ile İzmir Büyükşehir Belediyesi kurumsal çatısı altında devam ettirilmesi yönünde çalışmanın başlatıldığı ifade edilmiştir.Diğer taraftan, Şirketin genel müdür vekilinin yurtdışı gider masraflarının bir önceki görev yaptığı İZFAŞ A.Ş. ile ilgili olduğu ve bu giderlerin İZFAŞ A.Ş.'ye KDV dahil 83.658,77 TL olarak faturalandırıldığı belirtilmiştir.
Şirket cevabının değerlendirilmesinde, İZENERJİ A.Ş.'nin enerji alanında herhangi bir faaliyetinin bulunmadığı, %100 hissesine sahip olduğu İZETAŞ A.Ş. adında bağlı ortaklığı ile
%49 oranında hissesine sahip olduğu İZGÜNEŞ A.Ş. adında iştirakinin bulunduğu ve bu şirketlerin ayrı tüzel kişiliklerle enerji alanında faaliyet gösterdiği, 6102 sayılı Kanun kapsamında faaliyetlerini yürüten Şirketin iklim değişikliği ve benzeri konularda çalışmalar yaparak çevresel sürdürülebilirlik konusunda İzmir ilinde küresel iklim değişikliğine karşı alınacak önlemlere ve diğer konulara ilişkin olarak yürürlükte bulunan mevzuat çerçevesinde görev, yetki ve sorumluluğunun bulunmadığı, ayrıca bu hususta Belediye şirketi olan İZENERJİ A.Ş.’ye Büyükşehir Belediyesi veya devletin diğer yetkili kurumları tarafından özel olarak verilmiş görev, yetki ve sorumluluğunun bulunmadığı, Şirket yönetim kurulunun aldığı kararlar ile kendisine görev vermesinin ve bu konuda harcamaların yapılmasının Şirket kaynaklarının amacı dışında kullanılmasına yol açtığı, cevapta belirtilen "...<i>18 Mart tarihinde başvuru yapılmıştır. "Digital Solutions for Electricity Decarbonisation by GCC Izmir" başlığında hazırlanan proje 600.000€ değerindeki hibeyi kazandığı 6 Mayıs tarihinde </i>açıklanmıştır." şeklinde ifade edilen hususla ilgili Şirket kayıtlarına 600.000 Avro değerindeki tutarın hibe geliri olarak geldiğine ve muhasebeleştirildiğine dair herhangi bir kanıtlayıcı belgenin sunulmadığı ayrıca Şirket yetkilileri ile yapılan görüşmede bu hususta bir gelirin kayıtlara alınmadığının belirtildiği, İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı tarafından 11.03.2024 tarihinde imzalanan ve (belge, E-belge statüsünde olmayıp ayrıca evrak tarihi ve sayısı bulunmamaktadır.) cevaba ilişkin ekler arasına konulan belgenin İZENERJİ A.Ş. ile ilgisinin bulunmadığı, belediye adına imzalanan bir niyet mektubu olduğunun anlaşıldığı, bu belgenin tarihinin 2024 yılına ait olduğu, denetim dönemi ile ilgisi bulunmamakla beraber bulguda yer alan harcamaların yapılmasından sonra imzalandığı ve bu belgenin bulgu konusu ile ilgisinin bulunmadığı düşünülmektedir.
Ayrıca cevapta, bulgu konusu iş ve işlemlerin İzmir Büyükşehir Belediyesi Dış ilişkiler ve Turizm Dairesi Başkanlığı AB Hibe Projeler Şube Müdürlüğü ve İklim Değişikliği ve Sıfır Atık Dairesi Başkanlığı İklim Değişikliği ve Temiz Enerji Şube Müdürlüğü işbirliği ile İzmir Büyükşehir Belediyesi kurumsal çatısı altında devam ettirilmesi yönünde çalışmanın başlatıldığı ifade edilmiştir.
Diğer taraftan, Şirketin genel müdür vekilinin yurtdışı gider masraflarının bir önceki görev yaptığı İZFAŞ A.Ş. ile ilgili olduğu ve bu giderlerin İZFAŞ A.Ş.'ye 83.658,77 TL olarak faturalandırıldığının belirtilmesi üzerine bu tutar, tahsili istenen tutardan indirilmiştir.
Sonuç olarak Şirket yönetim kurulunun aldığı kararlar neticesinde; Şirketin görev, yetki ve sorumluluğu bulunmayan ve herhangi bir kamu kurumu tarafından görev verilmeyen İzmir İlinin “yeşil ekonomiye dayalı, yenilenebilir enerjiye dönüş sağlayan projeler üretmek, karbon emisyonunu azaltmak” amaçları ile yapılan harcama tutarı ile yönetim kurulu başkanı, genel müdür vekili ve diğer personelin yurtdışında toplantılara katılması sonucunda meydana gelen harcama tutarının toplamından oluşan 5.433.351,20 TL’nin yönetim kurulunun üyelerinin sorumluluğu bulunmakta olup tahsilinin sağlanması gerekmektedir.