Süreklilik arz eden bazı hizmetlerin belediye şirketi personeli dışında sosyal güvenlik sistemine kayıt olmayan kişilere harcama pusulası ile gördürüldüğü ve bu durumun belirlenen sınırında aşılmasına neden olduğu görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8'inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olduğu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda olduğu, 32'nci maddesinde harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına,

kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumlu olduğu, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38'nci maddesinde, belediyenin hak ve menfaatlerini korumanın belediye başkanının görev ve yetkisi olduğu ve 61'inci maddesinde ise Belediye başkanı ve harcama yetkisi verilen diğer görevlilerin, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin (e) fıkrasının birinci bendinde,“ (Değişik: 20/11/2017-KHK-696/83 md. Aynen kabul: 1/2/2018-7079/78 md.) 5018 sayılı Kanuna ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan kamu idareleri (MİT Müsteşarlığı hariç) ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye ekli (I) sayılı listede yer alan idarelerin merkez ve taşra teşkilatları, il özel idareleri, belediyeler ile bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketler; merkezi yönetim, sosyal güvenlik kurumu, fon, kefalet sandığı, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlığı, gençlik hizmetleri ve spor il müdürlüğü, mahalli idare ve şirket bütçelerinden veya döner sermaye bütçelerinden, anılan liste kapsamındaki diğer idareler için ise kendi bütçelerinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapamaz ve buna imkân sağlayan diğer mevzuat hükümleri uygulanmaz.” hükmü gereği belediye bütçesinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapılması mümkün değildir.

Personel çalıştırmasına dayalı hizmetin belediyelerce nasıl gördürüleceğine ilişkin 2018/11608 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla kararlaştırılan “İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar” 28.04.2018 tarih ve 30405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu Usul ve Esaslar’ın,

“Personel Giderlerinin Toplam Giderler İçindeki Payına İlişkin Üst Sınır” başlıklı 5’inci maddesinde,

“(1) İdarelerin, şirket personeli de dahil yıllık toplam personel giderleri, idarenin gerçekleşen en son yıl bütçe gelirleri toplamının her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961

tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunacak miktarın yüzde kırkını aşamaz. Bu oran büyükşehir belediyelerinde yüzde otuz olarak uygulanır. Yıl içerisinde aylık ve ücretlerde beklenmedik bir artışın meydana gelmesi sonucunda personel giderlerinin söz konusu oranları aşması durumunda, cari yıl ve izleyen yıllarda personel giderleri bu oranların altına ininceye kadar idare şirketlerine yeni personel alımı yapılamaz.

1. Doğrudan hizmet alım sözleşmesi kapsamında çalışan işçi sayısı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 24 üncü maddesine göre işçi statüsünde geçişe esas sözleşme kapsamında o iş için öngörülen işçi sayısını aşamaz. Ancak birinci fıkradaki oranın altında kalan idarelerin şirketleri; bu oranın aşılmaması kaydıyla, işten ayrılanların yerine ve iş artışının zorunlu olduğu durumlarda idarenin talebi üzerine yeni işçi alımı yapabilir. İdareler, belirlenen oranın aşılmaması kaydıyla personel çalıştırılmasına dayalı yeni hizmetlerini şirketlerine gördürebilir ve bu amaçla şirketler tarafından yeni işçi alımı yapılabilir.

2. Birinci fıkrada belirlenen oranı aşan idareler tarafından İçişleri Bakanlığından izin alınmaksızın şirketlerine işçi alımı yapılamaz.”

“Hizmetlerin gördürülmesi” başlıklı 6’ncı maddesinde,

1. İl özel idareleri, belediyeler ile bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerini 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait şirketlere gördürebilir.

2. Belediye veya bağlı kuruluşlarından birinin sermayesinin yarısından fazlasına sahip olduğu şirketlerden; aynı belediye veya bağlı kuruluşları tarafından da ortaklık oranlarına bakılmaksızın doğrudan hizmet alımı yapılması mümkündür.”

düzenlemeleri yer almaktadır. Belediyeler, Usul ve Esaslar’ın 5’nci maddesinde belirlenen oran dahilinde personel çalıştırılmasına dayalı yeni hizmetlerini doğrudan hizmet alımı suretiyle, doğrudan doğruya veya dolaylı olarak, birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait şirketlere gördürebilmekte ve bu amaçla şirketler tarafından yeni işçi alımı yapabilmektedir.

696 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 83’üncü maddesiyle getirilen ve 08.03.2018 tarih ve 30354 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7079 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun’un 78’inci maddesiyle aynen kabul edilen 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin (e) fıkrasının birinci bendinde yer alan düzenlemeye göre belediye bütçesinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapılması mümkün değildir.

Belediyenin doğrudan hizmet alım sözleşmesi kapsamında çalışan işçi sayısı, 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin geçici 24 üncü maddesine göre işçi statüsünde geçişe esas sözleşme kapsamında o iş için öngörülen işçi sayısı 170 kişidir. Mahkeme kararıyla 11 kişi işe iade edilmiştir. 7 kişinin emekli ve ölüm nedeniyle şirketle ilişiği kesilmiştir. Mevcut durumda Mahkeme kararıyla işe iade edilenlerle birlikte sayı 174 kişidir.

Belediyenin şoför, temizlik, park temizliği, bekçi, kepçe operatörü, vidanjör araç yardımcısı, çevre ilaçlama, nöbet tutmak üzere, ilaçlama işinde çalışmak üzere personel hizmeti, kaloriferci, madde bağımlılığı ve aile danışmanlığı, maddi durumu iyi olmayan ailelerin çocukları ile evde bakım hastalarının kuaför hizmetlerinin yapılması için kuaför, su arıza, kanalizasyon temizlik, yol çalışmasında çalıştırılmak üzere beden işçisi, kaynakçı, araç yıkama ve bakımı, bakım onarım gibi işlerde çalıştırılmak üzere toplam 50 kişiyi yevmiye karşılığı harcama pusulası imzalatarak çalıştırdığı görülmüştür. Söz konusu kişilere birbirini takip eden şekilde harcama pusulası düzenlenerek ödeme yapılması hizmetin sürekli hale geldiğini göstermektedir. Her ne kadar İdare ile söz konusu kişiler arasında yazılı bir akitten oluşan iş ilişkisi olmasa da devamlılığın oluşturduğu bir hizmet ilişkisi söz konusudur. Hizmet akdine dayalı çalışması dolayısıyla sosyal güvenlik sistemine kayıtlı olması gereken kişilere gider pusulası ile ödeme yapılarak gerekli sigorta ödemelerinin ilgili kuruma ödenmemesi yani gider pusulası ile hizmet alımı, idare açısından risklidir. İşin özünde süreklilik gösteren bir iş ilişkisi olduğu, bu bağlamda yapılan ödemelerin ücret kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde durumun tespiti veya kişinin ihbarı hâlinde idareye çeşitli yaptırımların uygulanma riski bulunmaktadır. Ayrıca idarenin, herhangi bir iş kazası olması durumunda yüklü tazminat ödeme zorunluluğu ile karşı karşıya kalma ihtimalinin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Belediye bütçesinden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı veya niteliği itibarıyla bu sonucu doğuracak şekilde alım yapılmıştır. Esaslara göre yeni işçi çalıştırabilmesi en son yıl bütçe gelirleri toplamının her yıl, bir önceki yıla ilişkin olarak 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298’inci maddesi uyarınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılması sonucu bulunacak miktarın yüzde kırkını aşmama şartına bağlıdır. Oysa söz konusu yüzde kırk oranı aşıldığı gibi belirlenen sayının da üzerinde kişi çalıştırılarak giderleri belediye tarafından karşılanmıştır. Ayrıca yüzde kırk oranı aşıldığı halde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından Esasların 5’inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre izin alınması gereği de yerine getirilmemiştir.

Tablo 13:Harcama Pusulası Karşılığı Kişilere Yapılan Ödemeler

Belediyenin personel yetersizliğini belirtmesi Kanun’a aykırı işçi çalıştırmasının ve oluşacak riskleri belediye bütçesinden karşılanmasının gerekçesi olamaz. Belediyenin hizmetlerini sürdürebilmesi için sahip olduğu mali kaynaklarını verimli bir şekilde kullanması zorunludur. Mali disipline uyulmadığı takdirde Belediyenin sürdürülebilirlik durumu olmayacaktır.

4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (e) fıkrasının birinci bendi ile 28.04.2018 tarih ve 30405 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Usul ve Esaslar’a aykırı olan ve süreklilik arz eden hizmetlerin harcama pusulası ile gördürülmesi sonucunda oluşacak risklerin önlenmesi hususunda daha titiz davranılması ile belirtilen çalıştırma şekline son verilmesi için gerekli sürecin işletilmesi gerekir.