Kamunun ortak kullanımına ayrılmış taşınmazlar üzerinde yapılan büfelerin, belediye tarafından işgal harcı alınarak sürekli olarak kullandırıldığı görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “işgal harcı” başlıklı 52 nci maddesinde;

“Belediye sınırları içinde bulunan aşağıdaki yerlerden herhangi birinin satış yapmak veya sair maksatlarla ve yetkili mercilerden usulüne uygun izin alınarak geçici olarak işgal edilmesi, İşgal Harcına tabidir:

1 Pazar veya panayır kurulan yerlerin, meydanların, mezat yerlerinin her türlü mal ve hayvan satıcıları tarafından işgali,

2. Yol, meydan, pazar, iskele, köprü gibi umuma ait yerlerden bir kısmının herhangi bir maksat için işgali

Yukarıda sayılan yerlerin izinsiz işgalleri mükellefiyeti kaldırmaz.” hükümleri yer almaktadır.

Ancak yapılan incelemelerde, kamunun ortak kullanımına ayrılmış yerler üzerinde büfeler yapıldığı ve bu büfelerin belediye encümeni kararıyla işgal harcı ödenmesi karşılığında sürekli olarak kullandırıldığı görülmüştür. İmar durumu park alanı, yol, kaldırım vb. olan bu taşınmazlar halkın ortak kullanımına ait olduğundan, bu yerler üzerine yapılar yapılarak veya yapılmaksızın sürekli olarak belirli kişilere kullandırılması veya kullanımına göz yumulması, karşılığında harç, ecrimisil vb bedel alınsa dahi, mevzuata aykırılık oluşturmaktadır.

Yapılan uygulamalardaki mevzuata aykırılığın giderilmesi gerektiği değerlendirilmiştir.

Tablo 9: İşgal Harcı Alınarak Kullandırılan Taşınmazlar

Kamu idaresi cevabında; “Uygulama İmar Planında Park ve Rekreasyon Alanı olarak belirlenen yerler Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 9.maddesinde ‘Belediyeler, tasarrufu altındaki yol, otopark, park, yaya bölgesi, kaldırım gibi yerler ile bunlar üzerindeki kamu hizmetlerinin yürütülmesi için gerekli büfe, hela trafo merkezi gibi tesisleri, ulaşım haberleşme noktaları, sinyalizasyon ve aydınlatma elamanları, çöp kutuları, bank, reklam ve bilgilendirme levha ve panoları gibi kent mobilyaları ile peyzaj elamanları Türk Standartları Enstitüsü standartlarına uymak koşuluyla yapar ve yaptırılır. Bunların ve her türlü altyapının yapımı ve kullanımı ile bakım ve onarımı sırasında yaya sirkülasyonunun engellenmemesi, can ve mal güveliğinin sağlanması zorunludur. Ve aynı yönetmeliğin ikinci kısmının

14.maddesi Parklar Başlığında, Kentte yaşayanların yeşil bitki örtüsü ile dinlenme ihtiyaçlarına cevap veren alanlardır. İmar planlarındaki park alanlarının içerisinde park için gerekli başka tesis gösterilmişse, ancak büfeler, havuzlar perforeler, açık çayhaneler ve genel heladan başka tesis yapılamaz. Lüzumu halinde açık spor tesisi yapılabilir. İbareleri yer almaktadır.

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 19.maddesinde;

1. Park alanları: Bu alanlarda encümen kararıyla;

   
   

   1. Açık havuz/süs havuzu, açık spor ve oyun alanı, genel tuvalet, pergola, kameriye,

      
      

   2. 1000 m2 ve üzeri parklarda ahşap veya hafif yapı malzemelerinden yapılmak, kat adedi 1’i, yüksekliği 4.50 metreyi ve açık alanları dâhil taban alanları toplamda %3’ü, her birinin alanı 15 m2’yi geçmemek kaydıyla çay bahçesi, büfe, muhtarlık, güvenlik kulübesi ile

      oyun alanlarına en az 10 metre mesafede olmak ve etrafı çit ve benzeri ile kapatılmak koşuluyla trafo,

   3. Tabii veya tesviye edilmiş toprak zemin altında kalmak üzere, ağaçlandırma için TSE standartlarında öngörülen yeterli derinlikte toprak örtüsünün sağlanması kaydıyla kapalı otopark,

   4. 10.000 m2 üzerindeki parklarda, açık alanları dâhil taban alanları, (2) numaralı alt bentte belirtilenler de dâhil toplamda %3’ü geçmemek üzere muvakkat yapı ölçülerini aşmayan mescit ile trafik güvenliği alınarak kamuya ait 112 acil ambulans istasyonu yapılabilir. İbareleri yer almaktadır.

İmar planlarında kamu kullanım alanları (Yol, kaldırım, park, yeşil alan vs.) kamu emlakı sayılan bu yerlerin ihale edilerek kiraya verilmesi mümkün değildir. Bu yerlerin ancak 2464 sayılı kanunun 52-57 maddesi gereği işgal harcı veya 2886 sayılı kanunun 75.maddesi gereği ecrimisil alınması gerekmektedir.

Şehrimizin sosyal, ekonomik düzeyi göz önüne alındığında, yapılan uygulama ile hem iş istihdamı, hem insanların park gibi sosyal çevre alanlarında ihtiyaçlarını karışlamak maksadı ile işgaliye harcı mukabilinde istihdam sağlanan büfelerin Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine uygun şekilde yapılandırılması, diğer yerler için gerekli çalışmalar yürütülecektir.” denilmiştir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında,"İmar planlarında kamu kullanım alanları (Yol, kaldırım, park, yeşil alan vs.) kamu emlakı sayılan bu yerlerin ihale edilerek kiraya verilmesi mümkün değildir. Bu yerlerin ancak 2464 sayılı kanunun 52-57 maddesi gereği işgal harcı veya 2886 sayılı kanunun 75.maddesi gereği ecrimisil alınması gerekmektedir" denilmekle birlikte, kamunun ortak kullanımında bulunan alanlarda, ne gibi yapılar yapılabileceği ilgili yönetmelikte belirlenmiştir. Mevzuata uygun olarak yapılan bu yapıların ihale ile kiraya verilmesini yasaklayıcı herhangi bir düzenleme yer almamaktadır. Mevzuata uygun olmayan yapıların ise ihale ile veya ihalesiz kiraya verilmesi mümkün olmadığı gibi, ecrimisil veya işgaliye alınarak kullanımına izin verilmesi veya göz yumulması da mümkün bulunmamaktadır.

Kamu idaresinin cevabında sunduğu Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği yerine 01.10.2017 yılında Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir.

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinin 19 uncu maddesinin c bendinin 2 inci fıkrasında “1000 m2 ve üzeri parklarda ahşap veya hafif yapı malzemelerinden yapılmak, kat adedi 1’i, yüksekliği 4.50 metreyi ve açık alanları dâhil taban alanları toplamda %3’ü, her birinin alanı

15 m2’yi geçmemek kaydıyla çay bahçesi, büfe, muhtarlık, güvenlik kulübesi ile oyun alanlarına en az 10 metre mesafede olmak ve etrafı çit ve benzeri ile kapatılmak koşuluyla trafo,…yapılabilir” hükmü yer almaktadır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine göre idarenin parklara inşa ettiği büfelerden sadece 2 tanesi mevzuat hükümlerine uygundur. Parklardaki diğer büfeler ise parkların 1000 m2 küçük olması veya büfelerin 15 m2 büyük olması gibi nedenlerle mevzuata aykırıdır.

Park alanlarındaki yapıların yeni yönetmelik hükümleri gereği baştan düzenlemesi, park, yol ve kaldırımlardaki yönetmeliğe uygun olan yapıların mevzuata göre kiralanması, mevzuata uygun olmayanların ise kaldırılarak bahsi geçen yerlerin halkın ortak kullanımına bırakılması gerektiği değerlendirilmiştir.

Tablo 10: İşgal Harcı Alınarak Kullandırılan Taşınmazların m2 Büyüklükleri