1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu’na göre indirimli emlak vergisinden yararlanan kişilere ilişkin olarak gerekli araştırmaların yeterince yapılmadığı görülmüştür.

Türkiye sınırları içinde bulunan binalar “bina vergisine” tabidir ve bina vergisini, binanın maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf edenler ödemektedir.

1319 sayılı Kanun’da söz konusu vergiye ilişkin detaylı düzenlemeler yapılmış, Kanun’un birinci kısmının ikinci bölümünde muafiyet ve istisna hükümlerine yer verilmiştir.

Bu bölümde yer alan daimi ve geçici muafiyetlerin dışında Kanun’un “Nispet” başlıklı 8’inci maddesinde aynen;

“…

Cumhurbaşkanı, kendisine bakmakla mükellef kimsesi olup onsekiz yaşını doldurmamış olanlar hariç olmak üzere hiçbir geliri olmadığını belgeleyenlerin, gelirleri münhasıran kanunla kurulan sosyal güvenlik kurumlarından aldıkları aylıktan ibaret bulunanların, gazilerin, engellilerin, şehitlerin dul ve yetimlerinin Türkiye sınırları içinde brüt 200 m²’yi geçmeyen tek meskeni olması (intifa hakkına sahip olunması hali dahil) halinde, bu meskenlerine ait vergi oranlarını sıfıra kadar indirmeye yetkilidir. Bu hüküm, yukarıda belirtilenlerin tek meskene hisse ile sahip olmaları halinde hisselerine ait kısım hakkında da uygulanır. Muayyen zamanda dinlenme amacıyla kullanılan meskenler hakkında bu hüküm uygulanmaz. Geliri olmadığını belgelemenin usul ve esaslarını belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.

…” ifadesine yer verilerek belli şart ve durumda olanlar için vergi oranlarının Cumhurbaşkanının (eskiden BKK) kararı ile sıfıra kadar indirilebileceği düzenlenmiştir.

Anılan hükmün verdiği yetkiye dayanılarak muhtelif tarihlerde çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararları ile 1999-2006 yılları için, 2006/11450 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile de 2007 ve müteakip yıllar için yukarıda bahsedilen durumlarda bina vergisi oranının sıfır olarak uygulanacağı belirlenmiştir.

Konu hakkında yayımlanan 38 seri no.lu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde hiçbir geliri olmadığını beyan eden mükelleflerin, indirimli vergi oranından yararlanabilmeleri için, hizmet karşılığı elde edilen ücret geliri, ticari, sınai ve mesleki faaliyet geliri, tarımsal faaliyet geliri, menkul ve gayrimenkul geliri, faiz ve temettü geliri veya benzeri türde bir gelirinin olmaması gerektiği belirtilmiş, mükelleflerin daha sonradan yukarıda belirtilen türden bir gelir elde etmeleri veya ikinci bir mesken binasına sahip olmaları halinde bu durumun belediyeye bildirilmesi zorunlu tutulmuştur.

Aynı şekilde mezkûr Tebliğ’de, sosyal güvenlik kurumlarından emekli, dul, yetim, ölüm ve malûliyet aylığı alanların, bu aylıkları dışında başka gelirlerinin bulunması halinde, bunlara ait meskene indirimli vergi oranının uygulanmayacağı hüküm altına alınmıştır.

57 seri no.lu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde; emlâk vergisi işlemlerinde mükellefler tarafından bildirilen hususların teyidinin, mükelleflerden belge istenmeden ilgili kurum ve kuruluşlardan yapılması gerektiği, bu bağlamda belediyelerce, mükelleflere ait kimlik bilgilerinin İçişleri Bakanlığı Kimlik Paylaşım Sistemi, tapu kayıtlarının Tapu ve Kadastro Bilgi Sisteminden alınabileceği, mükelleflerin şehit, gazi, dul, yetim ve emekli olduklarına ilişkin bilgilerin ise Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığından elektronik ortamda sağlanacağı belirtilmiş, gerek duyulması halinde bildirimlerin kontrolü amacıyla bildirime konu taşınmazlarda yoklama ve tespit yapılabileceği düzenlenmiştir.

Konu hakkında yayımlanan bir başka Genel Tebliğ olan 44 seri no.lu Emlak Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nin “II- Hiçbir Geliri Olmadığını Beyan Eden Mükelleflerin Geliri Veya İkinci Bir Meskeni Bulunduğunun Tespit Edilmesi Halinde Yapılacak İşlemler” başlıklı bölümünde; indirimli vergi oranından yararlanma şartlarını taşımadığı halde, gerçek dışı taahhütte bulunmak suretiyle indirimli vergi oranından yararlanan mükellefler ile durumunda meydana gelen değişikliği bildirmeyen mükelleflerden alınması gereken verginin cezalı olarak ve gecikme faizi ile birlikte alınacağı açıklanmıştır.

Muafiyet tanınan kişilerin beyan durumlarının doğruluğu ve şartların sağlanıp sağlanmadığı, ilgili servis ve personelce tespit ve tetkik edilmeli, etkin bir sorgulama mekanizmasının kurulması gerekmektedir. İdareye ilişkin gelir kayıtlarının incelenmesi sonucunda; 2014 yılı öncesi işlenen muafiyetler için sadece emekli kartı ile işlem yapıldığı, muafiyetten yaralanacak her şahıs için Gelir İdaresi Başkanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu ve Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ile yapılması gereken yazışmaların yapılmadığı, bu nedenle diğer kurum ve kuruluşlardan yeterli bilgi alınarak etkin bir inceleme yapılmadan mükelleflerin muafiyetten faydalandırıldığı görülmüştür. 2018 yılı Sayıştay Denetim Raporunda indirimli emlak vergisi oranından yararlanan kişiler hakkında kurum ve kuruluşlardan yeterli bilgi alınarak etkin bir inceleme yapılmadığı; indirimli emlak vergisinden faydalanan kişilerden bir kısmının istenen şartları sağlamadığı bulgu konusu yapılmıştır.

2021 yılı için yapılan incelemede de; İdarede toplam 16.556 kişiye ait sicilde emlak vergisi muafiyeti işlendiği, bunlardan 3.311 kişiye ait muafiyetin sicilde satış, vefat gibi çeşitli sebeplerle pasif olduğu görülmüştür. Muafiyet kapsamında 13.245 aktif sicil bulunduğu, bunların 4.726 tanesinin kontrollerinin yapıldığı ve 1415 mükellef için muafiyet iptal işlemlerinin uygulandığı ancak 8.519 adet muafiyetten yararlanan mükellefin kontrollerinin yapılamadığı görülmüştür.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, indirimli emlak vergisi oranından yararlanan kişiler hakkında yapılan tüm işlemlerin farklı kurumsal internet adreslerinden manüel olarak yapılması ve bu internet adreslerine erişim yetkisinin belirli kişilerle sınırlandırılması gibi teknik kısıtlamaların bulunduğu; ayrıca muafiyet için belirtilen şartların (taşınmaz edinme, gelir şartı bulunan mükelleflerin sigorta girişinin yapılması gibi) her gün değişebileceği ve Esenyurt ilçesinde gayrimenkul alım-satım işlem hacminin çok yüksek olması nedeniyle Belediyenin emlak ve çevre temizlik servisinde iş yoğunluğunun fazla olduğu; taşınmazlardan kaynaklı kurumlar arası yazışma sayısının artması (icra dairesi, ilgili mahkeme bilgi/belge talepleri), mükellef sayısının fazla olması sebebiyle daha önce indirimli emlak vergisi muafiyetinden faydalanan mükelleflerden, durumunda meydana gelen değişikliği bildirmeyenlerin tarama ve iptal işlemlerinin makul süreleri aştığı, ancak tüm bu zorluklara rağmen mükelleflerin durum tespitiyle ilgili kapsamlı bir çalışmanın başlatıldığı ifade edilmiştir.

Netice itibariyle, indirimli bina vergisi uygulanacak mükelleflerin gerekli şartları sağlamaları noktasında etkin bir takip, tetkik ve araştırma mekanizmasının kurulması; emlak vergisi gelir kaybının önlenmesine ve indirimli vergi oranından yararlanma şartlarını taşımadığı halde, gerçek dışı taahhütte bulunmak suretiyle indirimli vergi oranından yararlanan mükellefler ile durumunda meydana gelen değişikliği bildirmeyen mükelleflerden alınması gereken verginin, cezalı ve gecikme faizi ile birlikte alınmasına imkân sağlayacaktır.