Üniversite tarafından yapım işleri kapsamında hakedişlere dâhil edilerek alınan, ancak binanın bütünleyici unsurlarından olmayan dayanıklı taşınırların kayıt işlemlerinin yapılmadığı görülmüştür.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 170’inci maddesinde; maddi duran varlıklar hakkında Taşınır Mal Yönetmeliği’nin ilgili hükümlerine göre işlem yapılacağı ve edinilen maddi duran varlıkların maliyet bedeli ile hesaplara alınacağı ifade edilmiştir.

Taşınır Mal Yönetmeliği’nin “Taşınırların kaydı” başlıklı 12’nci maddesinin birinci fıkrasında; kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin işlemlerin kayıt altına alınmasının esas olduğu belirtilmiş ve her bir kaydın belgeye dayanması şart koşulmuştur.

Aynı Yönetmelik’in “Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu” başlıklı 13’üncü maddesinin birinci fıkrasında da taşınırların, edinme şekline bakılmaksızın kamu idaresince kullanılmak üzere teslim alındığında giriş kaydının yapılması gerektiği düzenlenmiştir.

Kamu idarelerince satın alma suretiyle edinilen binalarla birlikte teslim alınan ancak binanın bütünleyici unsurlarından olmayan taşınır kapsamındaki tesisler ile diğer büro makine ve malzemelerinin, varsa belgesinde gösterilen bedeli, böyle bir belge yoksa komisyonca tespit edilen gerçeğe uygun değeri üzerinden envanter işlem seçeneğiyle taşınır kayıtlarına alınması gerektiği ise Yönetmelik’in 15’inci maddesinin beşinci fıkrasında düzenlenmiştir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri gereğince; yapım işleri kapsamında hakedişlere dâhil olarak elde edilen, ancak binanın bütünleyici unsurlarından olmayan taşınır kapsamındaki tesisler ile diğer büro makine ve malzemeleri varsa hakedişlerde gösterilen bedeli üzerinden, bedelleri tespit edilemiyorsa değer tespit komisyonunca tespit edilen gerçeğe uygun değeri üzerinden ilgili taşınır kayıtlarına alınmalıdır.

Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Binası; maliyet bedeli üzerinden taşınmaz kayıtlarına alınmıştır. Projelendirme aşamasında birimlerin (Daire Başkanlıklarının, fakülte ve diğer eğitim birimlerinin) talebi alınmakta, yapı ile ilgili sonradan doğabilecek tefrişat malzemeleri (sıra, dolap vs.), kamera sistemleri vb. taşınır ihtiyuaçlarının işçilik ve diğer maliyetlerle yapım işleri kapsamına dâhil edilerek hem yapının sonradan yapılacak

uygulamalar neticesinde zarar görmemesi, hem de Yatırım Programında tamamlanan proje için yeniden ödenek talep ihtiyacının ortadan kalkması sağlanmaktadır.

Maliyet bedeli üzerinden projelendirilmesi yapılan İlahiyat Fakültesi İnşaatı işi kapsamında proje detaylarına ve yapım kalemlerine sıralar vb. taşınırların maliyetleri de Yapı Denetim Heyeti tarafından belirlenerek dâhil edilmiştir. Bu şekilde temin edilen taşınırlar kesin kabulden sonra ilgili taşınır hesabı olan 255 No.lu hesaba kaydedilmeyerek, edinilen “yapı” ile birlikte 252 Binalar Hesabı içine alınmaktadır. Bu uygulama, “Amortisman” kavramı açısından da hatalara sebebiyet vermektedir. Amortisman işlemi, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Dönem sonu işlemleri” arasında sayılan; duran varlıkların yıpranma payının “faydalı ömür” olarak belirlenen süre içerisinde her yıl sonunda ilgili gider hesabına kaydedilmesi gereken işlemdir. Bu işlem sonucunda amortisman ayrılan duran varlıkların yıpranma payı ilgili yılın gider tablosuna “gider” olarak yansıtılmaktadır.

Amortisman işlemine tâbi tutulacak duran varlıkların faydalı ömürlerine ve amortisman oranlarına ilişkin düzenlemeler, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği'nin 29’uncu maddesine dayanılarak hazırlanan ve 04.11.2015 tarihinde yürürlüğe giren 47 Sıra No.lu Amortisman ve Tükenme Payları konulu Muhasebat Genel Müdürlüğü Genel Tebliği ile düzenlenmiştir. Söz konusu Tebliğ ekinde, 252 Binalar Hesabı için detay koduna göre 20 ya da 50 yıl faydalı ömür öngörülmekle birlikle, 255 Demirbaşlar Hesabının bütün detay kodları için 5 yıla kadar faydalı ömür öngörüsünde bulunulmuştur. Dolayısıyla bina maliyetine eklenen taşınır varlıkların amortisman gideri, yıl sonunda ayrılması gereken tutarın çok altında belirlenmiş olacak, yıllık faaliyet gideri ise olması gerektiğinden daha düşük görünecektir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 2018 ve 2022 yıllarında kullanıma sunulan Üniversiteler Ortak Detaylı Hesap Planında 258.03 Tesis, Makine ve Cihazlar alt koduna da yer verilmiş olmasına rağmen demirbaşlar için ayrı bir alt kod açılmamıştır. Yönetmelik’in ilgili maddelerinde gerekli düzenleme yapılarak ve Kamu Hesapları Bilgi Sisteminde (KBS) 258 No.lu Hesabın 253 ve 254 No.lu Hesaplarda olduğu gibi 255 alt kodu açılarak sorun çözülebilecektir. Böylece anahtar teslimi işlerde KBS sisteminde binanın mütemmim cüzü olarak gözüken demirbaşlarda 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının 255 Demirbaşlar Hesabı birlikte çalışması sağlanacak, demirbaşlar ait oldukları sınıfta takip edilebilecektir.

Kamu İdaresi tarafından bulgu konusu hususun Hazine ve Maliye Bakanlığının Kamu Hesapları Bilgi Sisteminde üniversiteler için detaylı hesap kodunda değişiklik yapılması halinde çözüleceği bilgisi verilmiştir.

Sonuç olarak; İlahiyat Fakültesi İnşaatı kapsamında alınan 529.610,24 TL tutarındaki taşınırın 255 Demirbaşlar Hesabı yerine 252 Binalar Hesabına kaydedilmesi sonucunda; bilançoda 255 No.lu hesapta eksiklik 252 No.lu hesapta fazlalık, bina için ayrılan amortisman tutarı ile demirbaş için ayrılması gereken amortisman tutarı arasındaki fark kadar 257 Birikmiş Amortismanlar ve Değer Düşüklüğü Karşılığı Hesabı ile 630 Giderler Hesabında hata bulunmaktadır.