DESKİ’ye bağlı bazı su depolarından sisteme verilen su miktarlarına ilişkin ölçümlerin yapılmadığı ve su kayıplarının mevzuatın öngördüğü şekilde takip edilmediği görülmüştür.

Tarım ve Orman Bakanlığınca yayımlanan, İçme Suyu Temin ve Dağıtım Sistemlerindeki Su Kayıplarının Kontrolü Yönetmeliği’nin “Su kayıplarının tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde; içme suyu temin ve dağıtımı ile ilgili idarelerin su kayıp miktarlarını tespit etmekle yükümlü olduğu, bu bağlamda sisteme giren su hacmi ve debisinin sürekli olarak ölçülerek elde edilen verilerin elektronik ortamda muhafaza edilmesi ve şebekeden izinli tüketim miktarının belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in “Su kayıplarının azaltılması” başlıklı 9’uncu maddesinde; büyükşehir ve il belediyelerinin su kayıplarını 2023 yılına kadar %30, 2028 yılına kadar da %25 düzeyine indirmekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.

Yapılan incelemelerde Denizli ili sınırları içerisinde su ihtiyacını sağlamaya yönelik 595 adet su deposu bulunduğu, bu depolardan 57 tanesinde debimetre olduğu için sadece bu depolardan sisteme verilen su miktarının ölçülebildiği; ancak diğer 538 su deposunda debimetre olmadığından sisteme verilen su miktarının ölçülemediği anlaşılmıştır. Kurumdan alınan bilgiler ışığında Denizli ilinde tüketime verilen su miktarı ile su depolarına ilişkin özet bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

‌Tablo 8: Debimetre Olan Su Depoları ve Kayıp Oranları

Tabloya göre, debimetre ile su ölçümü yapılan 57 adet deponun 44 tanesi merkez ilçelerde, 5 tanesi Serinhisar, 1 tanesi Beyağaç ve 1 tanesi Sarayköy, 2 tanesi Baklan, 1 tanesi Bozkurt, 3 tanesi de Güney ilçelerinde bulunmaktadır. 19 ilçeden 8 tanesindeki depolarda kısmen debimetre ile ölçüm yapılan depo olup kalan 11 ilçedeki depoların hiç birisinde bu sistemden kurulmamıştır. Ölçüm yapılan depoların sayısı, toplam depo sayısının sadece %9’u kadar olup şehir merkezinde olan ve en çok ölçümün yapıldığı Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerinde bile ölçüm yapılan depoların sayısı bu iki ilçedeki toplam depo sayısının yarısından daha azdır.

Tablonun en altında yer alan toplam satırına bakıldığında kayıp su oranının %27,71 olduğu görülmektedir. Bu oran Yönetmelik’te 2023 yılı için hedeflenen kayıp kaçak oranına ulaşıldığını göstermekle birlikte 595 depodan 538’inde ölçüm sisteminin olmaması nedeniyle gerçekliği tam olarak doğrulanabilir bir oran değildir. Zira alınan bilgilere göre debimetre olmayan depolarda seviye belirleme ile tahmini düzeyde ölçüm yapılabilmekte olup bunun gerçeğe ne kadar yakın olduğu bilinememektedir.

Kamu İdaresi cevabında, 2023 yılında Denizli ili genelindeki tüm içme suyu depolarında SCADA sisteminin kurulması ve işletilmesine ilişkin proje çalışmalarının yapıldığı, ilçe merkezlerindeki içme suyu depoları ile Merkezefendi ve Pamukkale merkez ilçelerinin çevre mahallelerinin nispeten nüfus yoğunluğu yüksek olan 18 adet mahallesindeki içme suyu depolarına debimetre montajıyla ilgili çalışma planının bulunduğu belirtilmiştir. Bahse konu depolarda proje çalışmalarının tamamlanması neticesinde şebeke çıkışlarına debimetre konulması, depo su seviyelerinin ölçülmesi ve pompa verilerine anlık erişim gibi çeşitli parametrelerin izlenmesi için ekipmanların tedariğine belli bir yatırım periyodunda 2024 yılı içerisinde başlanacağı ifade edilmiştir.

Tespit edilen hususa 2022 yılı Sayıştay Denetim Raporu’nda da yer verilmiş olup o dönem yapılan tespitlerde toplam depo sayısı 588, ölçüm yapılan depo sayısı ise 48 olarak belirtilmiştir. Bu bilgiler ile mevcut tespitler karşılaştırıldığında aradan geçen iki yılda bu konuda istenen düzeyde bir ilerleme sağlanamadığı anlaşılmaktadır.

İdarenin hizmet alanı çoğunlukla nüfusun yoğun olarak yaşadığı şehir merkezi ile ilçe merkezlerinde olmakla birlikte nüfus yoğunluğunun düşük olduğu kırsal alanlar da hizmet alanı içinde bulunmaktadır. Bu nedenle şehrin tamamında şebekeye su veren 595 adet su deposunun büyük bir kısmı da ilçe merkezlerine hizmet vermede kullanılmaktadır. Buradan hareketle öncelikle şebekeye nispeten daha çok su veren depolarda su ölçüm sistemlerinin kurulması beklenmektedir. Tabloya bakıldığında en çok debimetre bulunan deponun yine sisteme en çok suyun verildiği 2 merkez ilçede bulunduğu görülmekte olup bu iki ilçede debimetre bulunan depoların sayısı ise toplam depo sayısının yarısından daha azdır. Bu durum, İdarenin ölçüm sistemi kurmada doğru bir noktada bulunmakla birlikte henüz yeterli düzeye ulaşamadığını da göstermektedir.

Ülkemizdeki su kaynakları her geçen yıl daha da azalırken suya olan talebin artması, temiz su kaynaklarının kullanımında daha dikkatli ve özenli davranılmasını kaçınılmaz bir gereklilik haline getirmektedir. Su tüketiminde tasarruf sağlanması kadar su şebekelerindeki kayıp ve kaçakların önüne geçilmesi de kıt olan kaynakların kullanımında oldukça önemli bir konu haline gelmektedir. Bu nedenle şehirlere su sağlayan kurumların bu alandaki çalışmaları su kayıp ve kaçak miktarının takibi ve önlenmesinde belirleyici bir unsur olmaktadır.

Denizli Su ve Kanalizasyon İdaresinin bahsi geçen konudaki durumu yukarıda somut olarak ortaya konulmuştur. İfade edildiği gibi her ne kadar İdare bu konuda doğru bir istikamette olsa da henüz yeterli sayılabilecek bir düzeye erişemediği anlaşılmaktadır. Şebekeye verilen su miktarı ile oluşan kayıp ve kaçak miktarının karşılaştırılabilmesi için buna yönelik sistemlerin kurulması oldukça önemlidir. Ancak bu sistemlerin kurulmasının da bir maliyeti bulunmaktadır. Dolayısıyla kısa vadede tüm depolara sistemin kurulması gerektiğini söylemek mali kaynakların verimli kullanılması bakımından çok anlamlı olmayacaktır. Bu nedenle, ölçüm sitemlerinin öncelikle şebekeye birim m3 olarak nispeten çok su verilen depolarda kurulmasının maliyet/fayda bağlamında daha yararlı olacağı ve böylece Yönetmelik’te belirtilen kayıp kaçak hedeflerine de ön görülen sürelerde erişilebileceği değerlendirilmektedir.