Büyükşehir Belediyesince, DESKİ tarafından gerçekleştirilen altyapı yatırımlarına ilişkin yapım işlerine altyapı kazı ruhsatı verilmesi sırasında zemin tahrip bedellerinin tahsilatlarının peşin yapılmadığı, tahakkukların hatalı hesaplandığı, bazı altyapı yapım işlerinde iş bitmiş olmasına karşın ek kazı izni tahakkuklarının atılmadığı ve ilçe belediyesince yapılan üst yapı yapım işleri nedeniyle ilgili ilçe belediyesine aktarılması gereken alan tahrip bedellerinin büyükşehir belediyesince ilgili ilçe belediyesine aktarımının yapılmadığı görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Altyapı kazı izni harcı” başlıklı mükerrer 79’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında, altyapı kazılarının belediye tarafından kapatılması halinde altyapı tahrip tutarının peşin yatırılması veya alan tahrip tutarı kadar teminat alınması gerektiği belirtilmesine rağmen DESKİ adına yapılan tahakkuklar peşin tahsil edilmemekte veya bu alacaklar için herhangi bir teminat da alınmamaktadır.

Ayrıca, il genelinde gerçekleştirilen büyük çaplı altyapı yatırım işlerine ilişkin kazı izinlerinin alınmasına yönelik kazı izin formlarının incelenmesi neticesinde, iş kapsamında yapılacak kazılara ilişkin kazı genişliklerinin proje ve şartnamesinde belirtilen ölçülerden farklı olacak şekilde bildirimlerin yapıldığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte, yapılacak kazılara ilişkin proje uzunluklarının da kazı izin talep formuna eksik aktarılması sonucu nihai alan tahrip bedellerinin eksik hesaplanmasına sebebiyet verilmiştir.

Alan tahrip bedellerinin eksik hesaplanmasına sebebiyet veren diğer bir uygulama hatasının ise, yıllara sari nitelikte ihale edilen ve gerçekleştirilen altyapı yatırım işlerinde, DESKİ tarafından sunulan kazı izin formlarının yıllar itibariyle güncellenmemiş olması nedeniyle yapılması gereken ek tahakkukların zamanında ve ilgili yıl birim fiyatları ile hesaplanmaması olduğu tespit edilmiştir. Hatta, gecikmeli olarak yapılan bazı ek tahakkuklarda Kazı Talep Formunda gösterilen imalat miktarları ile ilgili altyapı yatırım işine ilişkin kesin hesap metrajlarının uyuşmadığı görülmüştür.

Yine DESKİ tarafından gerçekleştirilen altyapı yapım işlerinden Sevindik, Sümer ve Karşıyaka Mahalleleri İçme Suyu, Kanalizasyon ve Yağmursuyu Şebekeleri İnşaatı İşi (Sözleşme no: DES-W2) kapsamında yapılan kazılara ilişkin herhangi bir ölçüm veya tespit yapılmaksızın başka bir altyapı yapım işi kapsamında yapılan kazı genişliklerinin kullanıldığı, adı geçen yapım işi kapsamında işin tamamlanması sonrası ortaya çıkan ilave alan tahrip bedeli tahakkuklarının ise hiç yapılmadığı tespit edilmiştir.

Belirtilen eksiklikler nedeniyle, 15.06.2006 tarih ve 26199 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin altyapı koordinasyon birimlerinin görevlerinin sayıldığı 12’nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi ile büyükşehir belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren AYKOME birimine verilmiş bulunan ‘<i>kurumların kendilerince yapılan alt yapı yatırımları kapsamında gerçekleştirilen tranşe çalışmalarının alt yapı kazı ruhsatı şartlarına ve AYKOME kararlarına uygun yapılıp yapılmadığını izleme ve denetim görevinin</i>’ yeterli ölçüde yerine getirilmediği anlaşılmıştır.

Bunların dışında, Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Hesabın oluşumu ve geliri” başlıklı 14’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında 24.12.2020 tarihinde yapılan değişiklik ile birlikte, ilçe belediyelerinin sorumluluğuna bırakılan yerlerde yapılacak kazılardan elde edilecek gelirlerin doğrudan ilgili ilçe belediyesince gelir olarak kaydedileceği hüküm altına alınmıştır.

Ancak, ilgili merkez ilçe belediyesi sorumluluk sahasına giren cadde ve sokaklarda gerçekleştirilen altyapı kazı çalışmaları sonucu bozulan üst yapının tamir ve eski haline getirilme işleri sorumlu ilçe belediyesi tarafından gerçekleştirilmesine karşın belirtilen nitelikteki mahaller için DESKİ adına tahakkuk ettirilen alan tahrip bedellerinden üst yapı çalışmasını gerçekleştiren ilgili ilçe belediyesi adına herhangi bir alacak tahakkuk kaydının bulunmadığı tespit edilmiştir.

Kamu idaresi tarafından iletilen cevapta, yukarıda belirtilen eksikliklerin giderilmesi için gerekli yazışmaların yapıldığı ve bundan sonraki işlemlerin bulgumuzda yer verilen ilgili mevzuat hükümleri ve tespitler doğrultusunda yapılacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, yukarıda belirtilen gerekçelerle, Büyükşehir Belediyesi AYKOME birimi tarafından altyapı kazı ruhsatlarının alan kazı tahrip bedellerinin peşin tahsil edilmesi veya alınacak teminatlar karşılığında düzenlenmesi, yapılan tahakkukların gerçek kazı alan ve genişliklerini yansıtacak şekilde düzenlenmesinin sağlanması, kazı ruhsatı verilen altyapı yapım işinin yıllara sari nitelikte olması halinde işin devamı süresince her yıl başında tahakkuk bedellerinin ilgili yıl birim fiyatları ile hesaplanmasının sağlayacak şekilde revize edilmesi ve ilçe belediyelerince üst yapı işleri gerçekleştirilen kazı alanları için tahakkuk ve tahsil edilen alan tahrip bedellerinin süresinde ilgili ilçe belediyesine aktarımının yapılması gerekmektedir.