Aydın Büyükşehir Belediye İl mülki sınırları içinde D4 yetki belgesi ile faaliyet gösteren toplu taşıma araçlarına il içi toplu taşıma izin belgelerinin dilekçe üzerine ihalesiz dağıtıldığı görülmüştür.

Belediye sınırları dışında taşıma mesafesine bakılmaksızın il içi ve 100 Km’ye kadar olan şehirlerarası tarifeli ve tarifesiz ticari yolcu taşımaları 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu, Karayolu Taşıma Yönetmeliği ve Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığınca çıkarılan 2013/KDGM-07/Yolcu No.lu genelge çerçevesinde; ildeki arz/talep dengesi ve taşıma düzeni bakımından bir sakıncası olmadığı ve kullandırılacak taşıma hatları ile taşıt belgesine kaydedilecek araçların sayısı ve koltuk kapasitelerini belirten il trafik komisyon kararlarına göre bakanlık Bölge Müdürlüklerince 5 yıllığına düzenlenen D4 yetki belgeli araçlarla yapılmaktaydı.

6360 sayılı Kanun ile Aydın Belediyesi büyükşehir belediyesine dönüştürüldüğünden ve belediye sınırları il mülki sınırları olarak belirlendiğinden 31.03.2014 tarihinden itibaren il sınırları içindeki toplu taşıma hizmetleri Büyükşehir Belediyesinin sorumluluk alanına girmiştir.

Yapılan incelemede; Aydın Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Daire Başkanlığı tarafından

D4 yetki belgesi olan 2362 adet araca il içi toplu taşıma izin belgesi (çalışma ruhsatı) verilmiştir. Böylece 31.03.2014 tarihinden önce ilçe-merkez, ilçe-ilçe veya köy-ilçe, köy-il merkezi arasında yolcu taşımacılığı yapan araçlara ihale yapılmadan il içi toplu taşıma izin belgesi (çalışma ruhsatı) verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanununun 7’nci maddesinin (f) fıkrasına göre; toplu taşıma araç sayıları ile güzergâhlarını belirlemek ve bunları işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek büyükşehir belediyesinin görev ve sorumluluğuna verilmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa göre toplu taşımaya ilişkin haklar belediyeye aittir. Belediyeye ait olan bu hakkın 2886 sayılı Kanun çerçevesinde belediye encümenince ihale ilkeleri ve gereklerine uygun şekilde, rekabete açık ve işin süresi gibi hususları da içerecek şekilde ihale edilerek verilmesi gerekir.

Nitekim 2886 sayılı kanun çerçevesinde ihale edilecek işlerde,

İdareler Yapılacak işlerin genel, özel, teknik ve idari esas ve usullerini gösteren belge veya belgeleri, yani şartnameleri hazırlarlar. İhale edilecek işin mahiyetine göre konulacak özel ve teknik şartlardan başka genel olarak şartnamelerde yer alması zorunlu hususlar kanunun 7’nci maddesinde sayılmış olup,

• İşe başlama ve işi bitirme tarihi,

  
  

• Süre uzatımı verilebilecek haller ve şartları

  
  

• İşin süresinden önce bitirilmesinde fayda görülen hallerde erken bitirme primi verilecekse miktarı, şartları ve ödeme şekli

gibi işin süresinin belirli olmasına ilişkin hususlar, zorunlu olarak şartnamelerde yer alması gereken hususlardandır.

Bu itibarla ihale edilecek bir işin süresinin belirsiz olması sözkonusu olamaz.

Diğer yandan konusu ister gelir isterse de gider olsun idarenin bütçesiyle ilişkilendirilecek ve muhasebeleştirilmesi gereken işlemlerde vade ve süre açısından belirsizlik olmaz.

Nitekim Danıştayın kararları da bu yönde olup buna göre; toplu taşıma hizmetlerinin 2886 sayılı DİK hükümlerine göre ihale edilmesi gerekmektedir.

Hiç bir bedel alınmadan izin verilen ve faaliyette bulunan 2362 adet il içi toplu taşıma izin belgelerine ait hakkın süre ve şartları da belirtilerek ihale yoluyla verilmesi sağlanmalıdır.

Kamu idaresi cevabında; 6360 sayılı Kanun ile Aydın Belediyesinin büyükşehir belediyesi statüsünü kazandığı ve 31.03.2014 tarihinden itibaren il sınırları içindeki toplu taşıma hizmetlerinin Büyükşehir Belediyemizin sorumluluk alanına girdiği, 31.03.2014 tarihinden önce dağıtılan söz konusu plakaların denetim raporunda belirtilen araçların sadece D4 yetki belgeli olmayıp, hepsi çeşitli tarihlerde alınan İl Trafik Komisyonu Kararları ile ticari M plaka ile tescil edilen araçlar olduğu,

UKOME Kararımız gereğince 2014 yılından bu yana 1 yıl ile sınırlı olmak şartı ve ücreti karşılığında söz konusu plaka sahipleri adına çalışma ruhsatları düzenlendiği, her yılın Ocak ayında çalışma ruhsatlarına vize işlemleri yapılarak denetimlerin sağlandığı,

Bulguda yer alan toplu taşıma sistemindeki tespitlerin tüm Türkiye’de var olan, yaşanılan ve ülkenin gerçekliklerinden birisi olduğu, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu 1983 yılında kabul edilerek yürürlüğe girdiği, Bu kanunun yürürlüğe girmesinden önceki tarihlerde çok sayıda toplu taşıma aracı alınan idari kararlarla çalışmaya başladığı, bu kanundan önce faaliyete başlayan kişilerin 2918 sayılı kanunun yürürlüğe girmesinden sonra İl-İlçe Trafik Komisyonlarında alınan kararlar ile süresiz olarak faaliyetlerine devam ettiği,

2918 sayılı yasanın 12’nci maddesinde İl ve İlçe Trafik Komisyonlarının kuruluşu, görev ve yetkilerinin belirtildiği, söz konusu maddede yer alan görev ve yetkiler kapsamında İl-İlçe Trafik Komisyonlarının mahalli ihtiyaç ve şartlara göre ticari plakaları/hatlarını toplu taşıma sistemine dâhil ettikleri, Aydın İl Trafik Komisyonunun 28.05.1992 tarihli ve 1992/10 sayılı kararı ile araç plakalarının süre belirtilmeden verildiği,

Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliğinin “Kazanılmış haklar” başlıklı 29. maddesinde “Büyükşehir belediyeleri dâhilinde daha önce il trafik komisyonları veya valiliklerce alınan karar veya izinlerle elde edilmiş haklar saklıdır.” hükmü doğrultusunda 31.03.2014 tarihinden önce İl Trafik Komisyonu kararı ile çalışan ticari plaka/hat sahiplerinin Büyükşehir ulaşım sistemine dâhil edildiği, gerekli izin belgelerini almaları şartlarıyla çalışmalarına izin verildiği,

31.03.2014 tarihinden önce Mülga 1580 sayılı Kanun, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve İl Trafik Komisyon kararları ile verilen ticari plakalara/hatlara ilişkin il ve ilçe emniyet müdürlükleri, ilçe belediyeleri ve meslek odalarından bilgi ve belge talep edileceği,

toplanacak belgeler üzerinden plakaların/hatların verildiği dönemde yürürlükte olan mevzuatla birlikte yapılacak hukuki değerlendirmeler ve bulguda yer alan tespitleriniz doğrultusunda gerekli iş ve işlemler için karar verileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, kamu idaresi cevabında belirtilen ücret çalışma ruhsat bedelidir. İhaleye ilişkin bir bedel değildir. Araçların faaliyette bulunabilmesi için çalışma ruhsatı almaları gerekir. Bu ruhsat işyeri açma ruhsatı gibidir.

Kamu idaresi cevabında Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Kazanılmış haklar” başlıklı 29’uncu maddesinde; “Büyükşehir belediyeleri dâhilinde daha önce il trafik komisyonları veya valiliklerce alınan karar veya izinlerle elde edilmiş haklar saklıdır.” denildiği ifade edilmiştir.

Ancak kazanılmış hakkın varlığından söz edebilmek için, bu hakkın yürürlükteki hukuk kurallarına uygun olarak tesis edilen bir işlemle elde edilmiş olması gerekmektedir.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa dayanılarak 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar’ın 5’inci maddesinde; ticari plakaların muhammen bedeli, müracaat şekli, süresi, ihale zamanı ve diğer hususların mahalli vasıta ve/veya en az iki gazete ile kamuoyuna duyurularak kapalı teklif usulü ile trafik komisyonu tarafından verileceği ifade edilmiştir.

Buna göre ticari plakaların süresi belirtilmek şartıyla il trafik komisyonu tarafından ihale edilmesi gerekir. Ticari plakaların il trafik komisyonu tarafından ihale edilmeden ve süre belirtilmeden verilmesi 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına aykırıdır.

Dolayısıyla belediyeler tarafından ihalesiz verilen ya da süresiz şekilde ihale edilen ya da il trafik komisyonu kararı ile ihalesiz ve süresiz verilen toplu taşıma haklarının kazanılmış hak oluşturmayacağı açıktır.

Gerekli çalışmalara başlandığı ifade edildiğinden, bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.