İdare personeline, mevzuatta öngörülen yıllık azami 270 saati aşan fazla çalışma yaptırıldığı görülmüştür.

4857 sayılı İş Kanunu’nun "Fazla çalışma ücreti" başlıklı 41’inci maddesinde fazla çalışma ücreti düzenlenmektedir. Maddenin birinci fıkrasında; fazla çalışmanın Kanun’da yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar olduğu, sekizinci fıkrasında; fazla çalışma süresinin toplamının yılda 270 saati geçemeyeceği, son fıkrasında ise; fazla çalışmanın ne şekilde uygulanacağının çıkarılacak yönetmelikte gösterileceği hükümleri yer almaktadır.

06.04.2004 tarihli ve 25425 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan İş Kanunu’na İlişkin Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde “Fazla çalışmada sınır” düzenlemiş ve; fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamayacağı ve bu süre sınırının, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkin olduğu belirlenmiş olup fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan sürelerin yarım saat, yarım saati aşan sürelerin ise bir saat sayılacağı belirlenmiştir.

Mezkur Kanun ve Yönetmelik hükümleri ile; 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışan işçi personel açısından fazla çalışma süresinin haftalık 45 saati aşan çalışmalar olduğu net bir şekilde ifade edilmiş ve bu kapsamda yapılacak çalışmaların her işçi için yılda 270 saati geçemeyeceği hükme bağlanmıştır.

Yapılan incelemede, yukarıda belirtilen Kanun ve Yönetmelik hükümlerine aykırı olarak İdare personeline, yıllık azami 270 saati aşan sürelerde fazla çalışma yaptırıldığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından, İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğinin 4 ve 5. Maddelerinde haftalık çalışma saati 45 saati geçmemek üzere işçi-işveren anlaşmasına göre farklı çalışma süreleri düzenleyebileceğinin hükme bağlandığı, buna istinaden düzenlenen Genel Müdürlük ile yetkili sendika arasında yapılan toplu iş sözleşmesindeki; İşçinin yazılı rızası ile Hafta Tatili, Resmi Tatil, Dini Bayramlar, Olağanüstü ve Zorunlu hallerde yaptığı çalışmalar 4857 sayılı İş Kanunun 41.maddesindeki yıllık fazla mesai sınırı olan 270 saate ilave edilmez. Hafta Tatili, Resmi Tatil, Dini Bayramlar, Olağanüstü ve Zorunlu hallerde yapılan çalışmalar 45 saat uygulamasına dahil değildir.” hükmünün yer aldığı,

Buna göre, fazla çalışma ile tatillerde çalışma hükümlerinin farklı maddelerde düzenlenmiş olması nedeniyle; Yıllık 270 saat hesabı sadece hafta içi fazla çalışmalarında takip edildiği,

İşçilere yaptırılan hafta sonu çalışmaları iş yoğunluğu ve personel eksikliği nedeniyle halka verilecek hizmetlerin aksatılmadan yerine getirilmesi amacı ile yaptırıldığı, bunun sonucunda da İş Kanunu gereği fazla çalışma ücreti ödendiği,

Bulguda söz konusu durumun işçiler arasında dengesiz gelir dağılımına yol açmasına bağlı olarak iş barışını, iş verimini ve işçi performansını olumsuz etkilemesi ve idare bütçesine de ek bir gider oluşturduğu, ancak BASKİ Genel Müdürlüğü olarak görevlerinin su ve kanalizasyon hizmetlerinin 7/24 esasına göre kesintisiz sunmak olduğu, Bu nedenle fazla mesai planlamaları birim dahilinde personeller arasında düzen ve tertip içerisinde yürütülerek eşit ve iş barışına uygun şekilde planlanmasına dikkat edildiği,

Ayrıca 17.05.2024 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 2024/7 sayılı Cumhurbaşkanlığı Tasarruf Genelgesinde belirtilen tasarruf tedbirleri kapsamında işlem yapılmakta olduğu, Fazla mesai uygulamasının süreklilik arz etmemesi için gerekli hassasiyet in gösterileceği belirtilmiştir.

Ancak, 4857 sayılı İş Kanunu’nun "Fazla çalışma ücreti" başlıklı 41’inci maddesinin birinci fıkrasında; fazla çalışmanın Kanun’da yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar olduğu, sekizinci fıkrasında; fazla çalışma süresinin toplamının yılda 270 saati geçemeyeceği, son fıkrasında ise; fazla çalışmanın ne şekilde uygulanacağının çıkarılacak yönetmelikte gösterileceği hükümleri yer almaktadır.

Her ne kadar iş hayatında fazla çalışma uygulaması oldukça yaygın olsa da ve hatta kimi işyerlerinde uygulanma sıklığı hasebiyle normal çalışma düzeni haline gelmiş olsa da işçilerin fiziksel ve ruhsal sağlıklarının korunması gereğince fazla çalışmanın belirli bir sınırı olmalıdır. Bu sebeple İş Kanunu, fazla çalışma için bir üst sınır belirlemiştir. Bu üst sınır, yıllık 270 saattir. İşveren, bir yıllık zaman dilimi içinde işçiye en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırabilir.

İş hayatında meydana gelen olası değişiklikler sonucunda işveren işçiye fazla çalışma yaptırmaya yetkili olsa da işçinin bedensel ve ruhsal sağlığının korunması maksadıyla 4857 Sayılı İş Kanunu m. 41/8 ile işçinin işçiyi fazla çalıştırma hakkı, yıllık 270 saat ile sınırlandırılmıştır. İş sözleşmelerine taraflarca, fazla çalışma ücretinin aylık ücretin kapsamında olduğuna dair konulan hükümler de yıllık 270 saatlik üst sınıra tabidir.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi ise 02.07.2015 tarihli kararında (Esas No: 2014/19129, Karar

No: 2015/13542); işçinin yıllık 270 saati aşan fazla çalışmalarının karşılığının ödenmiş olması durumunda dahi, işçinin, çalışma koşullarının uygulanmaması sebebiyle haklı fesih hakkına sahip olduğunu ve kıdem tazminatına hak kazanacağını belirtmiştir.

Söz konusu durum, gerek ilgili mevzuatında karşılığının olmaması gerekse işçiler arasında dengesiz gelir dağılımına yol açmasına bağlı olarak iş barışını, iş verimini ve işçi performansını olumsuz etkilemesinin yanında İdare bütçesinde de ek bir gider oluşturmaktadır.