Mülkiyeti İdareye ait bazı taşınmazların, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun ilgili hükümleri doğrultusunda 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihale yapılarak kiralanması gerekirken ecrimisil bedeli alınmak suretiyle kullandırıldığı tespit edilmiştir.

2886 sayılı Kanun’un “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde, belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanun’da yazılı hükümlere göre yürütüleceği belirtilmiştir.

Aynı Kanun’un “Ecrimisil ve tahliye” başlıklı 75’inci maddesinde;

“Devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malları ve Vakıflar Genel Müdürlüğü ile idare ve temsil ettiği mazbut vakıflara ait taşınmaz (1) malların, gerçek ve tüzelkişilerce işgali üzerine, fuzuli şagilden, bu Kanunun 9 uncu maddesindeki yerlerden sorulmak suretiyle, idareden taşınmaz ve değerleme konusunda işin ehli veya uzmanı üç kişiden oluşan komisyonca tespit tarihinden geriye doğru beş yılı geçmemek üzere tespit ve takdir edilecek ecrimisil istenir. Ecrimisil talep edilebilmesi için, Hazinenin işgalden dolayı bir zarara uğramış olması gerekmez ve fuzuli şagilin kusuru aranmaz. (…)

Kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren, işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edilir. Aksi halde ecrimisil alınır.

İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir.” hükümleri yer almaktadır.

5393 sayılı Kanun’un “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinde, 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı ifade edilmiştir.

2886 sayılı Kanun’un yukarıdaki hükümlerinden anlaşılacağı üzere devletin özel mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmaz malların gerçek ve tüzel kişilerce işgali üzerine fuzuli şagilden, bedeli idarece oluşturulacak komisyonca tespit ve takdir edilecek ecrimisil istenmesi ve mülki idare amirine başvurularak işgal edilen taşınmazın 15 gün içerisinde tahliyesinin ve idareye tesliminin sağlanması gerekmektedir. Aynı hükümler, 5393 sayılı Kanun’un 15’inci maddesi gereği belediye taşınmazları için de geçerlidir.

Taşınmaz malları işgal eden fuzuli şagil durumundaki kişilerden ecrimisil alınması, söz konusu taşınmazların sürekli bir şekilde ecrimisil tahsil edilerek idare edilebileceği anlamına gelmemektedir. Zira ecrimisil uygulaması, hukuka aykırı bir yararlanmadan dolayı taşınmazı işgal eden kişiden alınan bir tazminat olup bir kamu taşınmazını kiralama ya da idare etme usulü ve yöntemi değildir. Tam aksine, kamu malını korumaya yönelik bir yaptırımdır. 2886 sayılı Kanun’da, işgal edilen taşınmazın mülki idare amirine başvurularak 15 gün içerisinde tahliyesinin ve idareye tesliminin sağlanmasına yönelik düzenleme de ecrimisilin bir kiralama yöntemi olmadığını açıkça göstermektedir.

Ayrıca İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün 15.11.2005 tarihli ve 2005/119 sayılı Genelgesinde, 5393 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden sonra belediyelerin sahip olduğu taşınmazların gerçek ve tüzel kişilerce işgali üzerine fuzuli şagilden ecrimisil istenmesi, fuzuli şagil tarafından rızaen ödenmeyen ecrimisil için 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanması gerektiği de belirtilmiştir.

İdare taşınmazları üzerinde yapılan inceleme neticesinde, toplam 170 adet taşınmazın ihale yapılmaksızın ve kira sözleşmesi imzalanmaksızın fuzuli şagil tarafından ecrimisil bedeli ödenmek suretiyle kullanıldığı tespit edilmiştir.

Yukarıda bahsedilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından, Ecrimisil işlemi uygulanan taşınmazların bir kısmının Bandırma Dolgu Alanında yer aldığı, bu yerlerin mülkiyetinin Maliye Hazinesine ait olduğu, yapılan protokol kapsamında tasarruf hakkının belirli süreliğine idareye geçtiği; bu geçiş sürecinden önce de hazinenin söz konusu yerler üzerindeki fuzuli işgallere ecrimisil işlemi tesis ettiğinden; söz konusu bölgedeki fuzuli şagillerle ilgili olarak, İdarece de benzer uygulamaların devam ettirildiği 2886 sayılı Devlet İhale Kanunun 75'inci maddesi hükmü gereğince İdare mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufundaki taşınmaz mallar üzerinde fuzuli işgal niteliğinde bulunan kullanıcı tespitleri ve güncel rayiç tespitleri yapılarak iş/işlemler tesis edildiği, Büyükşehir Belediye kayıtlarında bulunan işgaliye niteliğindeki taşınmazların çoğunun geçmiş dönemde (Mülga Balıkesir Belediyesi zamanında) alınan kararlar uyarınca geldiği, yerin mülkiyeti/sorumluluğu İdaremizde olsa bile bu yapıların İdaremize ait olmadığı, işgalciler tarafından yapıldığı ve kullanıldığı, yapının işgalcilere ait olması sebebiyle bu nitelikteki taşınmazlarla ilgili İdarece kiralama ihalesi yapılmasının mümkün olmadığı ve sadece işgal edilen alanın bedelinin işgaliyecilerden alındığı, bu sebeple de İdaremizin mali açıdan hak kaybına uğramaması, mağduriyet yaşanmaması ve kamu menfaatleri açısından bölgedeki geçmişten süre gelen ihtiyaçların karşılanabilmesi için işgaliye bedelleri güncellenerek Büyükşehir Belediyesi oluşumu sonrasında da devam ettiği,

İşgaliyelerin bir kısmının ise bölgedeki zaruri ihtiyaçlar doğrultusunda taleplere istinaden, geçici süreli şantiye alanı, konteynır alanı, sezonluk lunapark alanı, mevsimlik tarla v.b. faaliyetler olarak geçici süreliğine işgaliye kapsamında yer kullanım izni verildiği, İşgaliyelerin bir kısmının ise bölgede faaliyet göstermekte olan taksi işletmecilerinin yer taleplerinin karşılanabilmesi amacıyla taksi durak ve taksi parklanma yeri olarak taksi başına işgaliye bedeli alınmak suretiyle işlem tesis edildiği, işgaliyelerin bir kısmının ise bölgedeki zaruri ihtiyaçlar ve talepler doğrultusunda ATM yeri olarak kullanıldığı ve Büyükşehir Belediye Encümeni kararı ile yer kullanım izni verilmiş olmakla birlikte söz konusu işgaliye kayıtlarının devam edip etmeyeceği, devam etmesi halinde 2024 yılı işgaliye bedellerinin belirlenmesi hususunun, Büyükşehir Belediye Encümenine iletildiği, Büyükşehir Belediye Encümeninin, 06.12.2023 tarih 1046 nolu kararı ile mevcut işgaliye bedellerine %25 artış esas alınarak işgaliye bedellerinin belirlenmesinin uygun görüldüğü ve bu doğrultuda işlem tesis edildiği belirtilmiştir.

Taşınmazların kiraya verilmesine ilişkin mevzuat hükümleri açık olup İdarece taşınmazlar üzerindeki işgallerin sonlandırılmasına yönelik tedbirlerin alınması ve işgali sonlandırılan taşınmazlar için ihale süreci ile kiraya verme işlemlerinin yapılması gerekmektedir.

Fuzuli şagil durumundaki kişilerin işgaline izin verilerek taşınmazların ecrimisil tahsili yöntemiyle idare edilmesi 2886 sayılı Kanun’un hükümlerine aykırılık teşkil etmekte olup, söz konusu taşınmazların tahliyesinin sağlanması ve anılan Kanun hükümlerine uygun olarak ihale yöntemiyle kiraya verilmesi gerekmektedir.