Bursa Büyükşehir Belediyesi araçlarına ilişkin görevlendirmelerin incelenmesi sonucunda; çeşitli dernek, vakıf, spor kulüpleri, sivil toplum kuruluşları ve kişiler için kuruma ait otomobil, otobüs ve minibüs gibi araçların görevlendirildiği, bunun için de söz konusu kişi ve kurumlardan herhangi bir ücret alınmadığı görülmüştür.

Yapılan incelemelerde yukarıda yazılı kişi ve kurumlar tarafından yurtiçi ve yurtdışında (Bulgaristan, Yunanistan, Makedonya, Romanya) düzenlenen gezi, ziyaret, toplantı, spor karşılaşması ve yolcu nakli için Bursa Büyükşehir Belediyesine ait araçların görevlendirildiği tespit edilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belediyenin görev ve sorumlulukları tek tek sayılmış, amatör spor kulüplerine yapılacak yardım dışında diğer derneklere, vakıflara, sivil toplum kuruluşlarına veya kişilere ücretsiz hizmet ve yardım yapılabileceğine dair bir hükme yer verilmemiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden yardım yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin birinci fıkrasında: “Gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunulamaz veya menfaat sağlanamaz. Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.”

hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü gibi genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ancak bütçelerinde öngörülmüş olması kaydıyla; kamu yararı gözeterek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmektedir. Söz konusu madde önceleri belediyeleri de kapsamakta iken, 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesine eklenen fıkra ile belediyelerin dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmesi belirli şartlara bağlanmıştır.

Yukarıda yer alan mevzuat uyarınca; dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere belediyeler tarafından yardım yapılabilmesini sağlayacak kanuni bir dayanak mevcut değildir. Kanunî dayanağı olmadan dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilmesi ise 5018 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesine aykırıdır.

Yapılan görevlendirmelerin yardım değil, bir hizmet olduğu kabul edilse dahi uygulamanın doğru olduğunu kabul etmek mümkün değildir. Zira 4736 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinde belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmelerce üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı belirtilmiştir. Bu hüküm uyarınca, sunulan hizmet için bir fiyat tarifesinin belirlenmesi ve herhangi bir kurum ve kişi ayrımı yapılmadan herkese aynı fiyatlar üzerinden hizmetin verilmesi gerekmektedir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinde belediyeler tarafından mezkûr maddede yazılı görev ve sorumluluklar

yerine getirilirken yapılacak iş ve işlemlerin mahalli müşterek nitelikte olma şartına bağlandığı belirtilmiş, belediyelerin yetki ve imtiyazlarını düzenleyen 15’inci maddesinde ise belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmanın belediyenin yetkisinde olduğu ifade edilmiştir.

Kanun’un belediyenin diğer kuruluşlarla ilişkilerini düzenleyen 75’inci maddesinde ise kamu yararına çalışan dernekler ile Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflarla ortak hizmet projesi gerçekleştirebileceği, diğer dernek ve vakıflarla gerçekleştirilecek ortak hizmet projelerinde ise mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerektiği hükme bağlanmıştır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde belediyelerin; herhangi bir kişi ve kuruma ücretsiz hizmet sunmasının 4736 sayılı Kanun uyarınca, dernek ve vakıflara menfaat sağlamasının 5018 sayılı Kanun uyarınca mümkün olmadığı görülmektedir. Dernek ve vakıflara belediye imkanları ile yardımda bulunulmasının tek istisnası 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesi uyarınca imza altına alınmış bir ortak hizmet projesi protokolünün varlığıdır. Ancak yapılan incelemede, Belediyenin araç tahsis ettiği dernek ve vakıflarla herhangi bir ortak hizmet projesi bulunmadığı görülmüştür. Bu nedenle herhangi bir ortak hizmet projesine dayanmaksızın vakıflara ve derneklere ücretsiz araç tahsis edilmesi 5393, 5018 ve 4736 sayılı kanunların yukarıda yer verilen hükümlerine aykırıdır. Belediye tarafından yapılan araç görevlendirmelerinin mahalli müşterek nitelikte olan ihtiyaçların giderilmesinden ziyade kişi, dernek ya da vakıfların özel ihtiyaçlarının karşılanması niteliğinde olduğu görülmüştür.

Sonuç olarak; 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere, bir kısım dernek, vakıf, sivil toplum kuruluşu ve kişilerin ihtiyaçları için Belediyeye ait araçların görevlendirilmemesi gerekmektedir.