Tek bir muhasebe birimi bulunan ve özel bütçeli bir kamu idaresi niteliği taşıyan İstanbul Teknik Üniversitesinde varlıklar, hazır değerler ve emanetlerin harcama birimleri arasındaki devir işlemlerinde 511 Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabının kullanıldığı ve bu hesapta kayıtlı tutarın 519 Değer Hareketleri Sonuç Hesabı ile bilançoya yansıtıldığı tespit edilmiştir.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 364’üncü maddesi uyarınca 511 no.lu Hesabın; aynı bütçeli kamu idaresine ait muhasebe birimlerinin birbirlerine gönderdikleri veya birbirlerinden aldıkları para ve kıymetler ile birbirleri adına nakden veya mahsuben yaptıkları tahsilat ve ödemelerin izlenmesi için kullanılması gerekmektedir.

Yönetmelik’in 365’inci maddesinde; “Kamu idarelerince yürütülen ve yönetilen ulusal otomasyon sistemlerinin kullanıldığı muhasebe birimlerinde muhasebe birimleri arası işlemlerin muhasebeleştirilmesinde, adına işlem yapılan muhasebe birimi tarafından işlemi başlatan muhasebe biriminden elektronik ortamda gelen muhasebeleştirme belgesine dayanılarak kayıt yaptırılmasına ilişkin esaslar Bakanlıkça belirlenir.”

Hükmü yer almaktadır.

Mezkûr Yönetmelik’in 519 Değer Hareketleri Sonuç Hesabına ilişkin olarak hükümler ihtiva eden 371 ve 372’nci maddelerinde, adı geçen hesabın bu grup içindeki hesapların yılsonunda kalan bakiyeleri ve bu bakiyelere ilişkin olarak daha sonraki yıllarda yapılan kayıtların izlenmesi için kullanılacağı, malî yılsonu itibarıyla muhasebe birimlerince bu hesaba kaydedilen tutarların, Hazine ve Maliye Bakanlığınca merkezde birleştirileceği ve birleştirme sonucu, hesabın borç veya alacak bakiyesi vermesi durumunda hesabın denkliğinin sağlanması amacıyla Bakanlıkça merkezde ve yerinde gerekli incelemeler yapılacağı ifade edilmektedir.

519 no.lu Hesabın işleyişi, Yönetmelik’in 373’üncü maddesinde açıklanmakta olup dönem sonu itibarıyla muhasebe birimleri arası işlemler hesabının alacak bakiyesinin bu hesaba alacak, ilgili hesaplara borç, borç bakiyesinin ise bu hesaba borç, ilgili hesaplara alacak

kaydedileceği belirtilmektedir.

Say2000i sisteminin muhasebe kayıt formunda işlem yapılırken taşınırları devir eden ve devir alan birim kodları aynı fiş içerisinde yazılarak işlem yapılabilmekte iken Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Sisteminde birimler arası amortismanların devrinin nasıl yapılacağı konusunda tereddüt oluşmuş, Hazine ve Maliye Bakanlığı sorunun çözümü için 511 Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabının kullanılmasının gerekli olduğu yönünde İdarelere görüş vermiştir. Sonrasında bu hesabın kullanımı sadece taşınır ve amortisman işlemleri ile sınırlı kalmayarak tüketim mal ve malzemeleri, nakit işlemler ve emanet işlemleri devirlerine de yansımıştır.

Üniversitenin harcama birimleri arasındaki tüketim mal ve malzemeleri ile taşınırlar ve bunlara ait amortismanların, nakit ve emanet hesaplardaki devir ve düzeltme işlemlerinin kaydında 511 no.lu Hesabın kullanıldığı anlaşılmış olmakla birlikte, Yönetmelik’in 366’ncı maddesine göre adı geçen hesabın bu amaçlarla kullanımına cevaz veren bir hüküm mevcut değildir.

Üniversitenin 511 no.lu Hesabının yardımcı defteri incelendiğinde; ilk kez 2018 yılında kullanılmaya başlandığı, 2020 yılsonu itibariyle 511 no.lu Hesabın bakiyesi olan 29.791.893,66 TL’nin bilançoda 519 no.lu Hesapla yer aldığı görülmüştür.

Kamu İdaresi, Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanarak ilgili kurumlara gönderilen 20.12.2017 tarihli ve 99161486- 700-27345 sayılı Genel Yazının "H. Yeni sistemin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar" başlığı altında yer verilen 9’uncu maddesindeki; "Yeni sistemde muhasebe işlemleri harcama birimleri itibarıyla kayıtlara alınacaktır. Muhasebe işlem fişlerinde sadece bir harcama birimine ait işlemlere yer verileceğinden, aynı kamu idaresine bağlı harcama birimleri arası taşınır devirleri, alacak devirleri, emanet devirleri işlemleri ile farklı muhasebe birimlerinde kayıtlı alacak ve emanetlere ilişkin yapılan tahsilat ve ödeme işlemlerinde 511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabı kullanılacaktır. Ayrıca, vergi daireleri adına, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerine hizmet veren diğer muhasebe birimlerince yapılan tahsilatlar ile vergi dairelerinden gelen ret ve iade ödemelerine ilişkin işlemlerde de 511- Muhasebe Birimleri Arası İşlemler Hesabının kullanımına devam edilecektir" açıklamasına istinaden, bulguda konu edilen hesapların kullanıldığını ifade etmiştir.

Ancak Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, hesap ve kayıt düzeninde saydamlık, hesap verilebilirlik ve tekdüzenin sağlanması, işlemlerinin kayıt dışında kalmasının önlenmesi, faaliyetlerinin ve işlemlerinin gerçek mahiyetlerine uygun olarak, sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi, malî tablolarının zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri çerçevesinde Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nde belirtilen standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde hazırlanmasına ve yayımlanmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla yürürlüğe konmuştur. (Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği madde 1-Amaç) Dolayısıyla, Yönetmelik’te yer verilen hesap planı ve bu hesap planında yer verilen hesaplar ve işleyişlerine ilişkin hükümler hem kullanıcılar hem de denetleyenler açısından amir hükümlerdir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün bir yazı ile 511 ve 519 no.lu Hesapların işleyişine ilişkin hükümler ihtiva eden Yönetmelik maddelerine ekleme yapmasının mümkün olmadığı, Yönetmelik’in 557’nci maddesindeki “Bakanlığın Yönetmeliğin muhasebe, hesap, işlem, işleyiş ve şekil hükümlerinden farklı usul ve esas belirlemeye yetkili olduğu” ibaresindeki “usul ve esasların” neler olduğu, bu usul ve esaslar ile Yönetmelik’in hangi muhasebe, hesap, işlem, işleyiş ve şekil hükümlerinden farklı hükümler getirildiği ve bu farklı hükümlerin uygulanması sebebiyle ortaya çıkacak sonuç raporlaması hakkında bilgi verilmediği, Yazıda Yeni Devlet Muhasebesi Bilişim Sisteminde gerçekleştirilen işlemlerden bahsedildiği anlaşılmıştır. Nitekim Yönetmelik hükmü ile verilen yetkinin kapsamının defter, belge ve kayıtların elektronik ortama aktarılması kapsamında değerlendirilmesi gerekmekte olup bulgu konusu edilen hususla ilgili yeterli dayanak sağlamamaktadır.

Değer Hareketleri Hesap Grubunun, aynı bütçeli kamu idarelerinin farklı muhasebe birimleri arasındaki nakit ve nakit dışı değer hareketlerine ait işlemlerin izlenmesi için kullanılacağı mevzuatın amir hükmü olmasına rağmen, bu hesap grubunda yer alan 511 no.lu Hesabın Üniversitenin harcama birimleri arasındaki devir işlemlerinde kullanılarak bakiye tutarın 519 no.lu Hesap ile 2020 Mali Yılı Bilançosunda yer almasının, mali tabloların doğruluğunu ve güvenilirliğini etkilediği değerlendirilmektedir.