Atık elektrikli ve elektronik eşyaların (AEEE) kontrolü ve yönetimiyle ilgili olarak mevzuatta belirlenen yükümlülüklerin etkin olarak yerine getirilmediği görülmüştür.

İlgili Yönetmeliğin “Mahalli idarelerin görev, yetki ve yükümlülükleri” başlıklı 8’inci maddesinde her bir mahalli idarenin görevleri sayılmakta ve büyükşehir ilçe belediyelerinin AEEE’lerin yönetimine ilişkin faaliyetlerini İl Sıfır Atık Yönetim Sistemi Planı ile uyumlu olarak yürütmekle, Sıfır Atık Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda atık ve mobil atık getirme merkezlerini kurmak ve gerekmesi halinde mobil atık getirme merkezi olarak taşıtlarla toplama sistemi kurarak atık yönetimini sağlamakla ve halkı bilgilendirmekle görevli oldukları belirtilmektedir.

Yönetmelik kapsamındaki ürün ve malzemeler Yönetmelik eklerinde belirtilmiş ve bunlar arasında bazı kategorilerde yer alan malzemelerin niteliklerinin Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı tarafından belirleneceği belirtilmiştir.

Yönetmelik, Tüketici/Son kullanıcı olarak tanımladığı gerçek ve tüzel kişilerin yükümlülüklerine de değinmiş ve AEEE’leri diğer evsel atıklardan ayrı olarak biriktirmekle, AEEE’lerini belediyelerin sıfır atık yönetim sistemi dâhilinde oluşturduğu toplama sistemine/toplama noktalarına, atık getirme merkezlerine, dağıtıcıların/distrübütörlerin, üreticilerin veya AEEE işleme tesislerinin oluşturdukları toplama yerlerine/sistemlerine vermekle, AEEE’lerini kayıt dışı toplama yapanlara vermemekle yükümlü olduklarını belirtmiştir.

Yapılan incelemede; idarenin AEEE yönetimi hususundaki yükümlülüklerini kamu kurum ve kuruluşlarını kapsayacak şekilde etkinleştiremediği görülmüştür. Bunun sebebi kamu taşınır yönetiminin hurdaya ayırma işlem süreçleri ve bu süreçlerle hurdaya ayrılan malzemelerin 2001/15 sayılı Başbakanlık Genelgesi gereğince Makina ve Kimya Endüstrisi (MKE) Kurumuna bağlı HURDASAN A.Ş.’ye verilmesinin zorunlu olduğu ve bu bağlamda AEEE malzemenin kamu kurum ve kuruluşlarından alınmasında karşılaşılan güçlüklerdir.

Taşınır Mal Yönetmeliği’ne göre hurda, “Ekonomik ömrünü tamamlamış olan veya tamamlamadığı halde teknik ve fiziki nedenlerle alınış amaçları doğrultusunda kullanılması imkânı kalmayan ya da tamiri mümkün veya ekonomik olmayan arızalar nedeniyle kullanılmasında yarar görülmeyerek hizmet dışı bırakılan taşınırlar ile üretim sırasında elde edilen kırpıntı, döküntü ve artık parçalar” şeklinde tanımlanmıştır.

Kamu idarelerince kayıttan düşerek hurda olarak ayrılan malzemelerin elektrikli ve elektronik eşya ve ürünler olmaları durumunda bunların toplanması, işlenmesi, geri kazanımları ve berterafı Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik düzenlemeleri çerçevesinde lisanslı işletmelerce yapılabilir.

Yönetmelik elektronik atıkların insan ve çevre sağlığına zararlarının önlenebilmesini amaçlarken bu atıkların kayıt dışı toplama yapan kişi ve kurumlara verilmemeleri gerektiğini açıkça belirttiğinden bunların diğer hurda malzeme ile aynı sürece tabi olması imkanı kalmamıştır. Kamu idareleri kapsama giren elektronik atıkları diğerleri ile beraber Hurdasan a veremezler. Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik ve Sıfır Atık Yönetimi yükümlülükleri çerçevesinde belediyelerin oluşturduğu toplama sistemine/toplama noktalarına, atık getirme merkezlerine vermekle yükümlüdürler.

Çankaya Belediyesinin sınırları içinde kamu kurum ve kuruluşlarının yoğunlukla bulunduğu ve nicelik itibarıyla yüksek miktarda elektrikli ve elektronik atıkların söz konusu olduğu tartışılmazdır. Bu itibarla idarenin Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik’te belirtilen yükümlülüklerini kamu kurum ve kuruluşlarını da kapsayacak şekilde etkinleştirmesi gerekmektedir.

İdare cevabında, 5163 Sayılı Taşınır Mal Yönetmeliğinde AEEE'lerin tanımının yapılarak, ayrı bir kayıttan düşme işlemi geliştirilmesi gerektiğini ifade etmekte, diğer yandan Ankara Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Müdürlüğü ile işbirliği yapılarak mevzuat dışı hareket eden kurum ve kuruluşlara uyarı ve bilgilendirme yazıları gönderilerek söz konusu atıkların belediye sistemine katılmalarını sağlamaya yönelik çalışmalara devam edilmekte olduğunu belirtmiştir.

İdarenin Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Yönetimi Hakkında Yönetmelik’te belirtilen yükümlülüklerini kamu kurum ve kuruluşlarını da kapsayacak şekilde etkinleştirerek yerine getirebilmesi için Taşınır Mal Yönetmeliğinde düzenleme yapılması da dahil olmak üzere Bakanlıklar ve kamu kuruluşları nezdinde yürütülen çalışmaları sürdürmesi gerekmektedir.

Bu itibarla çeşitli gerekçelerle kullanım dışı bırakılan taşınırların bu madde hükmüne göre değerlendirilmesi ve hurda olmayanların üzerinde gerekli tasarrufta bulunularak yeniden hizmete kazandırılması gerekmektedir.