Büyükşehir Belediyesi tarafından ihalesi yapılan bazı yapım işlerinin yüklenicilerinin son dönemlerde gerçekleşen fiyat artışlarını gerekçe göstererek işleri durdurma yoluna gittikleri veya işe hiç başlamamayı tercih ettikleri; buna karşı Belediye tarafından da herhangi bir yasal prosedürün işletilmediği görülmüştür.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Yüklenicinin sözleşmeyi feshetmesi”

başlıklı 19’uncu maddesinde;

“Sözleşme yapıldıktan sonra mücbir sebep halleri dışında yüklenicinin mali acz içinde bulunması nedeniyle taahhüdünü yerine getiremeyeceğini gerekçeleri ile birlikte yazılı olarak bildirmesi halinde, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir”,

Kanun’un “İdarenin sözleşmeyi feshetmesi” başlıklı 20’nci maddesinde;

“Aşağıda belirtilen hallerde idare sözleşmeyi fesheder:

1. Yüklenicinin taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi veya işi süresinde bitirmemesi üzerine, ihale dokümanında belirlenen oranda gecikme cezası uygulanmak üzere, idarenin en az on gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi, (1)

2. Sözleşmenin uygulanması sırasında yüklenicinin 25 inci maddede sayılan yasak fiil veya davranışlarda bulunduğunun tespit edilmesi,

Hallerinde, ayrıca protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir”,

Kanun’un “Sözleşmenin feshine ilişkin düzenlemeler” başlıklı 22’nci maddesinde ise;

“19’uncu maddeye göre yüklenicinin fesih talebinin idareye intikali, 20’nci maddenin

(a) bendine göre belirlenen sürenin bitimi, 20’nci maddenin (b) bendi ile 21 inci maddeye göre ise tespit tarihi itibariyle sözleşme feshedilmiş sayılır. Bu tarihleri izleyen yedi gün içinde idare tarafından fesih kararı alınır. Bu karar, karar tarihini izleyen beş gün içinde yükleniciye bildirilir.

19, 20 ve 21’inci maddelere göre sözleşmenin feshedilmesi halinde, kesin teminat ve varsa ek kesin teminatlar alındığı tarihten gelir kaydedileceği tarihe kadar Devlet İstatistik Enstitüsünce yayımlanan aylık toptan eşya fiyat endeksine göre güncellenir. Güncellenen tutar ile kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların tutarı arasındaki fark yükleniciden tahsil edilir.

Hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle teminat alınan hallerde, alıkonulan tutar gelir kaydedileceği gibi, sözleşmenin feshedildiği tarihten sonra yapılmayan iş miktarına isabet eden teminat tutarı da birinci fıkra hükmüne göre güncellenerek yükleniciden tahsil edilir.

Gelir kaydedilen teminatlar, yüklenicinin borcuna mahsup edilemez.

19, 20 ve 21’inci maddelere göre sözleşmenin feshedilmesi halinde, yükleniciler hakkında 26’ncı madde hükümlerine göre işlem yapılır. Ayrıca, sözleşmenin feshi nedeniyle idarenin uğradığı zarar ve ziyan yükleniciye tazmin ettirilir.” hükümleri yer almaktadır.

Yapılan incelemelerde, bazı yapım işlerinde yüklenicilerin fiyat artışlarını ve hakedişlerinin zamanında ödenmediğini gerekçe göstererek işleri durdurma yoluna gittikleri,

kendilerine yer teslimi yapılmamış olan bazı yüklenicilerin de aynı gerekçelerle işe başlamamak için verilecek yerleri teslim almaktan imtina ettikleri görülmüştür. İşe başlamış olan yükleniciler, söz konusu durumun kendileri tarafından öngörülemediğini ve kendilerine sözleşmelerinde bulunmamasına rağmen fiyat farkı verilmesini talep etmektedirler. Yer teslim almaktan imtina eden yükleniciler de aynı gerekçelerle işe başlamamaktadırlar. Ancak gerek yargı gerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı gibi kamu kurum ve kuruluşlarının kararları dikkate alındığında; basiretli bir iş adamı gibi davranmak zorunda olan yüklenicilerin söz konusu fiyat artışlarını öngörmeleri gerekmektedir. Zamanında ödenmeyen hakedişler konusunda yüklenicilerin özel hukuk sözleşmeleri kapsamında yasal hakları bulunmakla beraber; fiyat artışı gibi sebeplerle fiyat farkı talep etme veya fiyat farkı verilmeyince işleri durdurma hakkı bulunmamaktadır. Öte yandan bu durumda işleri durdurma yoluna giden veya işe başlamaktan imtina eden yüklenicilere karşı da Belediye tarafından ilgili mevzuatına göre ihtar çekilmesi, süre verilmesi, kesin ve varsa ek kesin teminatlarının gelir kaydedilmesi, işin tasfiye edilip yeniden ihale edilerek aradaki farkın yükleniciden talep edilmesi ve yükleniciye yasak getirilmesi gibi süreçlerin işletilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak; yukarda verilen mevzuat hükümleri gereğince ihalesi yapılmış ve sözleşmesi imzalanmış yapım işlerinin yüklenici tarafından durdurulması veya işe hiç başlanılmaması karşısında Belediyenin gerekli işlemleri yerine getirmesi yasal bir zorunluluktur.

Kamu idaresi cevabında; “Ülkemizde 2018 yılında yaşanmış olumsuz ekonomik şartlardan ve öngörülmeyen fiyat artışlarından dolayı 17/01/2019 tarihinde kabul edilen 18/01/2019 tarih ve 30659 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair 7161 Sayılı Kanunun

32.Maddesi ile 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa eklenen geçici 4.Maddesi hükümleri doğrultusunda ilgili iş ve işlemler devam etmektedir.” denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu İdaresi cevabında bulguya iştirak edilmiş ve yasal düzenlemeler doğrultusunda gerekli çalışmalara başlandığı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitlerin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.