İnönü Üniversitesine ait konukevi, kantin, restoran, spor tesisleri, havuz ve otoparkların ihale yapılmaksızın ve kira bedeli tespit edilmeden Üniversitenin İktisadi İşletmesine (sosyal tesis işletmesi) verildiği ve bu yerlerin iktisadi işletme tarafından işletildiği tespit edilmiştir.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 47’nci maddesine göre ise; “Yükseköğretim kurumları, Yükseköğretim Kurulu’nun yapacağı plan ve programlar uyarınca, öğrencilerin beden ve ruh sağlığının korunması, barınma, beslenme, çalışma, dinlenme ve boş zamanlarını değerlendirme gibi sosyal ihtiyaçlarını karşılamak ve bu amaçla bütçe imkânları nispetinde okuma salonları, yataklı sağlık merkezleri, mediko-sosyal merkezleri, öğrenci kantin ve lokantaları açmak, toplantı, sinema ve tiyatro salonları, spor salon ve sahaları, kamp yerleri sağlamakla ve bunlardan öğrencilerin en iyi şekilde yararlanmaları için gerekli önlemleri almakla görevlidirler.” denilmektedir.

Uygulamada üniversiteler söz konusu ihtiyaçları ya kendi bünyesinde ticari esaslara göre işlem yapmak üzere iktisadi işletme kurarak ya da Sağlık, Kültür ve Spor Daire Başkanlığı aracılığıyla doğrudan kendisi karşılamakta veya söz konusu yerlerin işletme hakkını özel sektöre kiralamaktadırlar. İnönü Üniversitesi ise söz konusu ihtiyaçların bir kısmını, kendi bünyesinde ticari esaslara göre işlem yapmak üzere iktisadi işletme kurarak karşılama yolunu tercih etmiştir.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun “Verginin konusu” başlıklı 1’inci maddesinde iktisadi kamu kuruluşları kazancı kurumlar vergisine tabi olan kuruluşlar arasında sayılmış, 2’nci maddesinin üçüncü fıkrasında ise Devlete, il özel idarelerine, belediyelere diğer kamu idarelerine ve kuruluşlarına ait veya bağlı olup, faaliyetleri devamlı bulunan ve sermaye şirketleri ile kooperatifler dışında kalan ticari, sınai ve zirai işletmelerin iktisadi kamu kuruluşu (iktisadi işletme) olduğu belirtilmiştir.

1 Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “ İktisadi kamu kuruluşları” başlıklı

2.3’üncü maddesinde ise; Bir iktisadi kamu kuruluşunun varlığından söz edilebilmesi için kuruluşun;

• Kamu idareleri veya kamu kuruluşlarına ait veya bağlı olması (ait olma, sermaye bakımından; bağlı olma ise idari bakımdan bağlılığı ifade eder),

• Sermaye şirketi veya kooperatif şeklinde kurulmamış olması,

• Ticari, sınai veya zirai alanda devamlı olarak faaliyette bulunmasının Gerekmekte olduğu düzenlenmiştir.

Yapılan incelemede İnönü Üniversitesinde idari olarak Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığına bağlı ancak mali açıdan ayrı bir bütçesi bulunan, ticari olarak devamlı suretle faaliyet gösteren, kurumlar vergisi mükellefi olup, kendine ait hakları, borçları, gelir ve giderleri bulunan bir Sosyal Tesis İşletmesinin bulunduğu ve Üniversite mülkiyetinde bulunan havuz (kapalı ve açık), konukevi (kampüs otel ve hastane oteli), restoran, otopark, halı saha ve tenis kortlarından (kapalı ve açık) oluşan 9 adet taşınmazın ihale yapılmak ve kira bedeli tespit edilmeksizin söz konusu işletme tarafından işletildiği belirlenmiştir.

Kamu idaresi tarafından, Üniversite Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığının görevlerini yerine getirmek üzere öğrenci kantin ve lokantaları, okuma salonları ile öğrenci yurtları açıp, toplantı, sinema ve tiyatro salonları, spor salon ve sahaları, kamp yerlerini sağlayacağı, bu ve benzeri diğer tesisleri kurma, kiralama, işletme veya işlettirme yetkisinin bulunduğu belirtilmiştir. Bu bakımdan sosyal tesis işletmesinin Üniversiteden ayrı bir tüzel kişiliği bulunmadığından ayrı bir ticari işletme olarak nitelendirilmesinin de mümkün olmadığı ifade edilmiştir.Dolayısıyla bulguda her ne kadar; Üniversiteye ait taşınmazların iktisadi işletmeye (sosyal tesislere), 5018 sayılı Kanun’un 47’nci maddesine aykırı olarak bedelsiz tahsis edildiği ve işletme hakkı karşılığı olarak herhangi bir kira bedeli alınmadığı belirtilmiş ise de; mülkiyeti Üniversiteye ait taşınmazların kendi birimi niteliğindeki İktisadi İşletme (sosyal tesis) eliyle işletilmesi söz konusu olduğundan, burada üçüncü kişi lehine yapılmış bedelsiz tahsis veya devir işleminden bahsedilemeyeceği iddia edilmiştir.

Ancak söz konusu sosyal tesis işletmesinin, iktisadi işletme niteliğini haiz olması için gerekli şartları taşıdığı yukarıda da açıkça belirtilmiştir. Ticari olarak devamlı suretle faaliyet gösteren ve kurumlar vergisi mükellefiyeti, kendine ait hakları, borçları, gelir ve giderleri bulunan söz konusu kuruluşun, ayrı bir ticari işletme olarak değerlendirilmesi için ek olarak ayrı bir tüzel kişiliğinin bulunmasına gerek olmadığı açıktır.

Ayrıca ayrı bir bütçesi bulunan söz konusu iktisadi işletme tarafından, tesislerin işletilmesi sonucu elde edilen gelirlerden, Üniversite özel bütçesine herhangi bir aktarım da yapılmadığı dikkate alındığında, Üniversitenin belli bir gelirden mahrum bırakıldığı sonucu ortaya çıkmaktadır.

Sonuç olarak; Üniversite tarafından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’ndan muaf görülen, gelir/giderleri ile çalışma usullerinin neler olduğu ve işletilecek/faaliyet gösterilecek alanların neleri kapsadığı sadece Üniversite Yönetim Kurulunun çıkarmış olduğu bir Yönerge ile belirlenen iktisadi işletmeye; bahsi geçen 9 adet taşınmazın kullanımı ile işletilmesinin verilmesinin, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa aykırılık teşkil ettiği değerlendirilmektedir.