Toplu ulaşım destek ödemesinin hangi ölçütler esas alınarak belirlendiği anlaşılamamıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazları” başlıklı 15’inci maddesinin son fıkrasında, “(Ek fıkra:22/12/2021-7349/10 md.) Belediyeler, kendisinden izin veya ruhsat almak ya da hat kiralamak suretiyle çalışan ve toplu taşıma hizmeti yürüten gerçek ve tüzel kişilere; nüfus, hattın uzunluğu ve hattı kullanan sayısı kriterlerini esas alarak tespit edeceği hatlardaki toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz veya indirimli olarak yararlananlara ilişkin gelir desteği ödemesi yapabilir.” hükmü yer almaktadır. Maddenin gerekçesinde, “Madde ile belediyelerin, toplu taşıma hizmeti yürüten gerçek ve tüzel kişilere, ücretsiz veya indirimli yararlanma karşılığında belirli kriterler gözetilerek gelir desteği yapabilmesi amaçlanmaktadır.” ifadesi yer almaktadır.

Belediye Meclisinin 09.02.2022 tarih ve 39 sayılı kararında “4736 ve 25.12.2021 tarih ve 31700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 7349 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesiyle 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesine eklenen düzenlemeye istinaden Türk vatandaşı olan 65 yaş ve üzeri kişiler ile engelliler için sağlık kurulu raporu ile %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen Türk vatandaşlarının kendileri, ağır engellilerin ise birlikte birden fazla olmamak üzere beraber seyahat ettikleri refakatçileri toplu taşımayı ücretsiz kullanmalarına, bu ücretsiz kullanım için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın toplu taşıma desteği olan tutar düşüldükten sonra kalan tutarın indirimli tarife üzerinden Belediye tarafından ödenmesi yolu

ile toplu taşıma esnafına gelir desteği verilmesine” denilmektedir. Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu ile Meclis Çevre Sağlık ve Ulaşım Komisyonu’nun aynı nitelikteki raporlarında ise, “Bu düzenlemeye istinaden Türk vatandaşı olan 65 yaş ve üzeri kişiler ile engelliler için sağlık kurulu raporu ile %40 ve üzerinde engelli olduğunu belgeleyen Türk vatandaşlarının kendileri, ağır engellilerin ise birlikte birden fazla olmamak üzere beraber seyahat ettikleri refakatçileri Toplu Taşımayı ücretsiz kullanmaları, bu ücretsiz kullanım için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Toplu Taşıma desteği olan tutar düşüldükten sonra kalan tutarın indirimli tarife üzerinden Belediyemiz tarafından ödenmesi yolu ile Toplu Taşıma esnafımıza gelir desteği verilmesi komisyonumuzca uygun görülmüştür.” ifadeleri yer almaktadır.

Gerek komisyonların ve gerekse de meclis kararında nüfus, hattın uzunluğu ve hattı kullanan sayısı kriterlerini esas alınarak hangi hatlarda toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz veya indirimli olarak yararlananlara gelir desteği ödemesi yapabileceğine ilişkin bir değerlendirme bulunmamaktadır. Tüm hatlar için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın toplu taşıma desteği olan tutar düşüldükten sonra kalan tutarın indirimli tarife üzerinden gelir desteği verilmesine hangi ölçütler esas alınarak ulaşıldığı anlaşılamamıştır. Alınan karara göre 65 yaş ve üzeri kişiler ile engelliler için tüm hatlarda günlük binişte hiçbir sınırlama olmaksızın bindikleri sayının indirimli tarife ile çarpılması sonucu bulunan tutar gelir desteği olarak ödenmektedir. Bu durum suiistimale neden olabileceğinden dolayı günlük makul biniş kadarına gelir desteği yapılması, belirlenen bu biniş üzerindekilere ise gelir desteği yapılmaması uygun bir yöntem olacaktır.

2022 yılı içinde halk otobüslerinden 3.788.410,50 TL gelir elde edildiği halde, Belediye bütçesinden 11.337.305,22 TL gelir desteği ödemesi yapılmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8 ile 32’inci maddesinde kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması gerektiği belirtildikten sonra 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38'nci maddesinde de belediyenin hak ve menfaatlerini korumanın belediye başkanının görev ve yetkisi olduğu ifade edilmiştir. Belediyenin hizmetlerini sürdürebilmesi için sahip olduğu mali kaynaklarını verimli bir şekilde kullanması zorunludur. Mali disipline uyulmadığı takdirde Belediyenin hizmetlerini sürdürülebilmesi mümkün olamayacaktır.

Kamu idaresi cevabında, 5393 sayılı Kanun’un 15’inci maddesinin son fıkrası ile Belediye Meclisinin 09.02.2022 tarih ve 39 sayılı kararından bahsedilmiş, kanunen ücretiz biniş hakkı olan kişilerin şehir içi toplu taşımada gün içerisinde binişlerde sınırlandırma kararı alan

bazı belediyelerin almış olduğu kararların İdare Mahkemelerince iptal edildiği, bundan dolayı ücretsiz biniş hakkı olan kişilere sınırlandırma getirilmesinin mümkün olmadığı, Kanun ve Belediye Meclisinin almış olduğu karar gereğince ücretsiz binişlerin biniş sayıları ve indirimli ücret kriteriyle hesaplama yapılarak Bakanlığın toplu taşıma desteği olan tutar düşüldükten sonra gelir desteği ödendiği ifade edilmiştir. Yukarıda binişe sınırlamadan söz edilmemiş, aksine günlük makul biniş kadarına gelir desteği yapılması, belirlenen bu biniş üzerindekilere ise gelir desteği yapılmaması uygun bir yöntem olacağı değerlendirilmiştir. Gerek komisyon kararlarında ve gerekse de meclis kararında gelir desteği ücreti belirlenir iken, nesnel ve makul bir temele dayanan hesaplamanın yapılmadığı anlaşılmıştır. Gelir desteği ücretinde hangi ölçütün esas alındığı tespit edilememiştir.

Toplu taşımaya ilişkin gelir desteğinin nüfus, hattın uzunluğu ve hattı kullanan sayısı kriterleri esas alınarak nesnel ve makul bir temele dayanan hesaplamanın yapılarak belirlenmesinin ve günlük makul binişin üzerinde yapılan binişlere gelir desteği yapılmamasının hizmetin sürdürülebilirliği açısından uygun olacağı değerlendirilmiştir.