ASKİ Genel Müdürlüğünce mükelleften tahsil edilen atıksu ücretlerinin, atıksu ile ilgili hizmetlerde kullanılması gerekmesine rağmen geçmiş yıllardan bu yana başka hizmetlere harcandığı veya büyükşehir belediyesine mahsuplaşma veya nakit olmak üzere gönderildiği anlaşılmaktadır.

İdare 5216 Sayılı Kanunun 23.maddesinde yer alan “Bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirlerin” Büyükşehir Belediyesinin gelirleri arasında sayılmış olması ve olması ve aynı kanunun 27 nci maddesindeki “Büyükşehir belediyesi ile bağlı kuruluşları, belediye başkanının onayı ile birbirlerinin nakit ihtiyacını karşılayabilir” hükmü mevcut uygulamanın sürdürülmesinin temel dayanağıdır.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 11’inci maddesinde atıksu altyapı sistemlerini kullanan ve/veya kullanacaklardan, atıksu toplama, arıtma ve bertaraf ücreti alınacağı, bu maksatla tahsil edilen ücretlerin, atıksu ile ilgili hizmetlerin dışında kullanılamayacağı, atıksuları toplayan kanalizasyon sistemi ile atıksuların arıtıldığı ve arıtılmış atıksuların bertarafının sağlandığı atıksu altyapı sistemlerinin kurulması, bakımı, onarımı, ıslahı ve işletilmesinden; büyükşehirlerde 2560 sayılı İSKİ Kanunu ile belirlenen kuruluşların sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in 5’inci maddesinde, sürdürülebilir atıksu yönetilmesi amacıyla tarifelerin belirlenmesinde atıksu hizmetlerinden tahsil edilen ücretlerin, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılmamasının esas olduğu hüküm altına alınmıştır.

Konu 2021 yılı Sayıştay Denetim raporunda da bulgu konusu edilmiştir.

Kamu idaresi cevabında su ve atıksu gelirinin ASKİ Genel Müdürlüğünün öz kaynakları olduğunu ve bu gelirin kaynağına bakılmaksızın önem ve öncelik sırasına göre cari ve diğer harcamalar için kullanıldığını belirtmekte ve 5216 Sayılı Kanun’un 23. Maddesine göre bağlı kuruluşların kesin hesaplarındaki gelirleri ile giderleri arasında oluşan fazlalık sonucu aktarılacak gelirlerin Büyükşehir Belediyesinin gelirlerinden olması sebebiyle Kesin hesap gelir fazlalarının Büyükşehir Belediyesine aktarıldığını belirtmektedir. Yine aynı kanunun 27.

Maddesine göre Büyükşehir belediyesi ile bağlı kuruluşları, belediye başkanının onayı ile birbirlerinin nakit ihtiyacını karşılayabildiklerinden bu şekildeki ödünç vermelerde faiz uygulanmadığından İdarece Büyükşehir Belediyesine aktarılan tutarlarla ilgili işlemlerin yasa gereği ve yasalara uygun olduğu ifade edilmektedir.

Bu açıklamalar yanında Çevre Kanununda yer alan ve atıksu berteraf ücretinin neden alındığını ve ne suretle kullanılacağını belirleyen açık hükme idare cevabında değinilmediği görülmektedir. Oysa Kanun koyucu atıksu bertarafı için yapılacak giderleri finanse etmek üzere hizmetlerden yararlananlardan atıksu berteraf ücreti alınacağını belirlemekte. Tahsil edilen ücretlerin, atıksu ile ilgili hizmetler dışında kullanılamayacağını belirtmek suretiyle de atıksu berterafına sürdürülebilir bir kaynak oluşturulmaktadır.

İdarelerin bu konudaki yatırım ihtiyaçları dönemsel olarak değişebilse ve atıksu berteraf ücretlerinden sağlanan kaynaktan daha fazla yatırım yapma imkanına da sahip olmakla birlikte atıksu berterafından elde edilen kaynakları belirli giderlere tahsis edilmiş ve bu alanlar dışında kullanımına izin verilmemiş kaynaklar olarak kabul etmelidirler.

Yatırım ihtiyacı bulunmadığı veya nispeten az olduğu durumlarda ise sözkonusu hizmetlerden yararlananlardan gereğinden fazla berteraf ücreti alındığının kabulü gerekir. Sözkonusu gelirlerin diğer giderleri finanse edecek bir kaynak olmadığı ve hizmetten yararlananların bu hizmete ilişkin giderler dışındaki giderleri de üstlenmelerinin gerekmediği kabul edildiğinde berteraf ücretlerinin ihtiyaç düzeyinde belirlenmesi gerekeceği açıktır.

Sonuç olarak, atıksu hizmetine tahsis edilmiş gelirlerin başka hizmetlerde kullanılmaması ve bu hizmetleri yapma yetkisi olmayan ayrı bir tüzel kişilik ve bütçeye sahip büyükşehir belediyesine gönderilmemesi gerekmektedir.