Üniversitenin bazı altyapı projelerinin, bilimsel araştırma amacından çok, başta Üniversite Hastanesi olmak üzere Üniversitenin bazı birimlerinin tıbbi ve diğer cihaz ihtiyacını karşılama amacına yönelik olduğu görülmüştür.

2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Amaç” başlıklı 4 maddesinde; “Yükseköğretimin amacı: …

c) Yükseköğretim kurumları olarak yüksek düzeyde bilimsel çalışma ve araştırma yapmak, bilgi ve teknoloji üretmek, bilim verilerini yaymak, ulusal alanda gelişme ve kalkınmaya destek olmak,

…“ denilmektedir.

Aynı Kanunun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (b) bendinde ise, döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'inin, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılacağı belirtilmektedir.

Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma Projeleri Hakkında Yönetmeliğin “Tanımlar ve kısaltmalar” başlıklı 3/b maddesinde bilimsel araştırma projesi;

“Tamamlandığında sonuçları ile alanında bilime katkı yapması, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması beklenen bilimsel içerikli, yükseköğretim kurumu içi ve/veya dışı, ulusal ve/veya uluslararası kurum ya da kuruluşların katılımlarıyla da yapılabilecek projeler ile bilim insanı yetiştirme ve araştırma altyapısı kurma ve geliştirme projelerini, … ifade eder.” şeklinde tanımlanmaktadır.

Manisa Celal Bayar Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönergesinin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde, bilimsel araştırma projesinin, tamamlandığında sonuçları ile alanında bilime evrensel veya ulusal ölçülerde katkı yapması, ülkenin teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması beklenen projeler olduğu belirtilmektedir.

Bu düzenlemelere göre, Üniversite, bilimsel çalışma ve araştırma yapmak, bilgi ve teknoloji üretmek, ulusal gelişme ve kalkınmaya destek olmakla görevlidir. Özel bütçeye aktarılan %5’lik paylar ise ancak bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılabilecektir. Bir bilimsel araştırma projesinden ise, tamamlandığında sonuçları ile alanında bilime ulusal veya evrensel ölçüde katkı yapması, teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkı sağlaması beklenmektedir. Bilimsel araştırma projesi yapılmasındaki maksat bir cihazın alınarak kullanılması değil yeni bir bilgi ve teknoloji ortaya koyulmasıdır.

Aşağıdaki Tabloda belirtilen altyapı projelerinin ise içerik olarak, bu türden bir çıktı elde etmekten çok, bir cihazın satın alınarak kullanıma sokulması ağırlıklı olduğu, çoğunlukla Üniversite Hastanesinin ihtiyaç duyduğu cihazların satın alınmasının amaçlandığı, projelerin bütçesinde cihaz alımı dışında bir kalem olmadığı, projelerde biçimsel şartlar sağlanmasına karşın söz konusu cihazların bilimsel araştırma projesi kapsamında alınması zorunluluğunun nedeninin açıklanmadığı ve bilgi ve teknoloji üretme yönünün bulunmadığı görülmüştür.

Örneğin, 2021-022 no.lu projede, projenin amaç ve hedefi özetle, renal taş nedeniyle başvuran çocuklarda, çocuklara daha az zarar veren ve cerrahiye göre daha az hastanede kalış olanağı sağlayacak yöntemlerle tedavisinin sağlanması, proje sonunda bu tedavi yöntemlerinin sonuçlarının incelenmesi, proje sonrasında yine hastanede kalacak cihazlarla hastanenin uluslararası düzeyde kabul görmüş güncel tıbbi yöntemlerle ve modern cihazlarla hizmet verir hale gelmesi olarak belirlenmiştir.

2021-024 no.lu projede ise, çalışmanın amacı özetle, çalışmanın sonunda tek bir çekim ile tüm vertebral kolonu görüntüleyerek skolyoz tanı ve takibindeki açı ölçümlerini yapmak, saçılan radyosyonu azaltarak hastaların aldığı dozu azaltmak ve yüksek çözünürlüklü grafiler elde etmek olarak ortaya konmuş, yüksek çözünürlüklü görüntülerin vertebral anomalilerin görüntülenmesini arttırarak gereksiz bilgisayarlı tomografi çekimlerini azaltacağı ve gereksiz yere radyasyon alınmasının önüne geçileceği, vertebral kolunun bozuk görüntülenmesinin önleneceği belirtilmektedir.

2021-047 no.lu projede, çalışmanın amacı özetle, radyolojik görüntüleme bulgularını peroperatif mikroskopik anatomiyle ilişkilendirerek yuvarlak pencerenin morfolojik varyasyonlarını belirlemede radyolojik görüntülemenin gücünü ortaya koymak olarak belirlenmiştir.

2020-019 no.lu projede, çalışmanın amacı özetle, özellikle ayırıcı tanıda zor durumda kalınan hastalarda psödonöbet, nöbet ya da her iki durumun birlikteliğinde elektroensefalografi, elektrokardiyografi, elektromiyografi ve görüntü kaydı özellikleri olan video- elektroensefalografi değerlendirmesi ile tanı kesinliğine ulaşılması, gereksiz tedavi yükünün azaltılması, tetkik ve tedaviyle ilişkili maliyetin düşürülmesi olarak belirtilmiştir.

2020-033 no.lu projede, çalışmanın amacı, konvansiyonel anatomik işaretleme ile yapılan santral venöz kateter uygulamalarının başarı, süre ve komplikasyon özellikleri açısından ultrasonografi işaretleme ile yapılan santral venöz kateter uygulamaları ile karşılaştırılması olarak belirtilmektedir.

2021-078 no.lu projede, çalışmanın amacı özetle, hastalara flouroskopi cihazıyla Cone Beam Tomografi çekilerek ince safra fistüllerinin saptanması ve sklerozan kolanjit ve akut pankreatit gelişme riskinin azaltılması olarak belirtilmiştir.

2020-117 no.lu projede, çalışmanın amacı özetle, fen öğretimi ve laboratuvar uygulamaları dersinde 3d yazıcı destekli proje uygulamalarının öğretmen adaylarının bilimsel yaratıcılıkları ve materyal geliştirmeye yönelik öz yeterliliklerine etkisinin araştırılması olarak belirtilmiştir.

Bu belirtilen proje amaçlarından da görüldüğü üzere, projelerin özünün, ihtiyaç duyulan cihazın temin edilmesi ve cihazın özelliklerine göre kullanılması olduğu, bilgi ve teknoloji üretme yönünün bulunmadığı, sonuçları ile alanında bilime ulusal veya evrensel ölçüde katkı yapması amacının gerçekleşmediği görülmektedir.

Ayrıca, Üniversite hastanesinin mali yönetimi döner sermaye işletmesi kapsamında yürütülmekte olup döner sermayenin özel bütçeden katkı almaması ve kendi giderlerini kendi gelirleriyle karşılaması esas olduğundan altyapı projelerinin Hastanenin cihaz ihtiyaçları için kullanılması döner sermayeye dolaylı olarak kaynak aktarılması anlamına gelmektedir.

Üniversitenin 2021 yılında yürüttüğü bazı altyapı projeleri aşağıda görülmektedir.

‌Tablo 9: Üniversitede 2021 Yılında Yürütülen Muhtelif Altyapı Projeleri

Kurum tarafından, söz konusu projelerin Üniversitenin bilimsel araştırma altyapısının ve potansiyelinin geliştirilmesi veya önem arz eden konularda araştırmaların yapılması amacıyla hazırlandığı, proje kapsamında araştırma alt yapısı için gerekli olan laboratuvar cihazı ekipmanı, tıbbi cihaz alımları, cihazlara ait yedek parçalar, tüketime yönelik sarf malzemeler, deney araç gereçleri ile hizmet alımları yapılabildiği belirtilmekte, başvuru ve onay süreci açıklanmakta, talep edilen cihaz veya aletin araştırmanın ana parçasını oluşturmak durumunda olduğu, başka araştırmalarda kullanılıp kullanılamayacağının arandığı, bütçenin tamamının kullanılmadığı, cıhazların araştırmalarda, teşhis ve tedavilerde kullanılmakta olduğu ve Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezine devredildikleri, buradan elde edilen gelirden bilimsel araştırma projeleri paylarının ayrıldığı, Komisyonun projeleri seçerken bilimsel araştırmaya dönük, özgün değeri yüksek, yayın potansiyeli yüksek, gelecek kuşaklara temel oluşturulabilecek projeler seçmeye çalıştığı belirtilmektedir.

Oysa ki, bulguda belirtilen cihaz alımları esas olarak bilimsel araştırmadan çok, başta Üniversite Hastanesinin cıhaz ihtiyacını karşılamakta, bu durum projede belirtilen amaç ve hedeflerde açıkça görülmektedir. Kurumca, proje kapsamında hizmet alımları yapılabildiği belirtilmekte ise de bulgumuzda belirtilen projelerde yalnızca bir cıhazın alımı söz konusudur. Kurumun ayrıca, alınan cihazın araştırmanın ana parçasını oluşturmak durumunda olduğu, başka araştırmalarda kullanılıp kullanılamayacağının arandığını belirtmesi karşısında bir bilimsel çalışmadan beklenen bilgi ve teknoloji üretme, bilime ulusal veya evrensel ölçüde katkı sağlama amaçları gerçekleşmemektedir. Alımı yapılan bu cihazlar ile döner sermaye giderleri dolaylı olarak karşılanmakta, Hastaneye devredilen cıhazların kullanılmasından elde edilen gelirlerden ayrılan payların özel bütçeye aktarılması ise bu durumu değiştirmemektedir. Kurumca, cihazların döner sermaye tarafından değil de bilimsel araştırma projesi kapsamında

alınması zorunluluğunun nedeni açıklanmamaktadır. Ayrıca, söz konusunun teşhis ve tedavide kullanılacak bir cıhazın alımı olması dolayısıyla, bilimsel araştırma, özgün değer, yayın potansiyeli amaçlarının oluşmayacağı açıktır.

Açıklanan nedenlerle, Üniversite tarafından yürütülen altyapı projelerinin bilgi ve teknoloji üretme, bilime ulusal veya evrensel ölçüde katkı sağlaması, bir birim için cihaz temini veya döner sermayeye kaynak sağlanması amacına yönelik olmaması gerektiği değerlendirilmektedir.