Şirketin kafeterya ve restoran gibi sosyal tesis işletmelerinde yemek hazırlanmasında kullanılmak üzere satın alınan et, un, şeker, pirinç, salça, sos, patates, yağ vs. gibi gıda malları ve malzemelerinin 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı yerine 153 Ticari Mallar Hesabına kaydedilip bu hesapta izlendiği, hesapta kayıtlı ilk madde ve malzeme niteliğindeki mallardan kullanılanların çıkışlarının tek seferde ve sene sonlarında yapılan muhasebe kayıtlarıyla gerçekleştirildiği görülmüştür.

Konu ile ilgili olarak 1 sıra no’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin C - Hesap Planı Açıklamaları bölümünde 15 Stoklar Hesap Grubunun altında yer alan 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı “Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır.” şeklinde tanımlanmış, hesabın işleyişine ilişkin olarak da “Satın alındıkları ya da üretildikleri maliyet bedelleri ile bu hesabın borcuna, üretime verildiğinde, tüketildiğinde, satıldığında veya devredildiğinde ise hesabın alacağına kaydedilir.” denilmiştir.

Tebliğ'de düzenlendiği üzere üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi ve diğer malzemelerin satın alındığı ya da üretildiği maliyet bedelleri ile 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabının borcuna, söz konusu mal ve malzemelerin üretime verilmesi, tüketilmesi, satılması veya devredilmesi durumlarında ise hesabın alacağına kaydedilmesi gerekmektedir.

Şirketin 31.12.2023 tarihli mizanı incelendiğinde; kafeterya ve restoran gibi sosyal tesis işletmelerinde yemek hazırlanmasında kullanılmak üzere satın alınan et, un, şeker, pirinç, salça, sos gibi gıda malları ve malzemelerinin yıl içerisinde 153 Ticari Mallar Hesabının borcuna yapılan muhtelif yevmiye kayıtlarıyla muhasebe hesaplarına alındığı, kayıtlı hammadde ve malzemelerden kullanılanların çıkışlarının hesabın alacağına sene sonlarında ve tek seferde yapılan yevmiye kayıtlarıyla gerçekleştirildiği görülmüştür.

‌Tablo 4: 153 Ticari Mallar Hesabına Yapılan İlk Madde ve Malzeme Kayıtları

Yukarıdaki tabloda, 2023 yılında ilk madde ve malzeme alımlarına ilişkin 153 Ticari Mallar Hesabına yapılan yevmiye kayıt sayısı ile yevmiye kayıtlarının borç-alacak toplamları ve hesap borç bakiyeleri yer almakta olup hesabın borç ve alacağında kayıtlı tutarlar ile borç bakiyesinin bir kısmının 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabıyla ilgili olduğu görülmektedir. Dolayısıyla Şirketin 31.12.2023 tarihli mizanındaki 153 Ticari Mallar Hesabının borç ve alacağında kayıtlı tutarlar ile borç bakiyesinin olması gereken gerçek durumu yansıtmadığı değerlendirilmektedir.

Şirket tarafından, bundan sonraki süreçte muhasebe kayıtlarının mevzuata uygun şekilde yapılmasına özen gösterileceği ifade edilmiştir.

Uygulamanın, 1 sıra no’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin ilgili düzenlemelerine uygun olmadığı değerlendirilmektedir. Bu kapsamda üretimde ya da başka faaliyetlerde kullanılmak üzere satın alınan hammadde, yardımcı madde, işletme ve ambalaj malzemeleri ile diğer malzemeler, satın alındığı ya da üretildiği maliyet bedelleri ile 150 İlk Madde ve Malzeme Hesabının borcuna kaydedilerek bu hesapta takip edilmeli, hesapta kayıtlı hammadde, mal ve malzemelerden üretime verilen, tüketilen, satılan ya da devredilenlerin çıkışları ise işlemin gerçekleşmesini müteakip hesabın alacağına yapılacak kayıtlarla sene sonu beklenmeksizin yapılmalıdır.