ESHOT Genel Müdürlüğüne ait otobüs, durak gibi yerlerde reklam amaçlı kiralama, kurulum ve bakım yapılması konulu ihaleye ait şartname ve sözleşme hükümlerinin çeşitli eksiklikler içerdiği ve bu nedenle iş eksilişine gidildiği görülmüştür.

ESHOT Genel Müdürlüğüne ait “Otobüs, Durak yerlerindeki Reklam Alanları, Otobüs Dış Yüzeylerinin Reklam Alanları, Otobüs içi Dijital Bilgi Platformu Kurulumu, Otobüs İçi, Otobüs Durakları ve Aktarma Merkezleri Yolcu Bilgilendirme Sistemi Kurulumu ve Sabit Reklam Alanları Kullanım Hakkının Kiraya Verilmesi İşi”, 5 yıl süre için 60.001.470,00 TL toplam bedel ile yükleniciye ihale edilmiş ve 19.02.2020 tarihinde sözleşme imzalanmıştır.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 35’inci maddesinin (a) bendi gereğince kullanım hakkı 60 ay (5 yıl) süre ile kiraya verilen işin başlangıç tarihi 20.04.2020 olup iş bitim tarihi

19.04.2025'tir.

İş kapsamında;

• İzmir Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde, Teknik Şartname’nin ekindeki listede belirtilen 3.150 adet kapalı otobüs durağı, 200 adet pano otobüs durağı, 1.648 adet bayrak otobüs durağı, olmak üzere toplam 4.998 adet durak yerlerinde bulunan reklam alanlarının kiraya verilmesi,

• Kiraya verilen tüm durakların aydınlatma (bayrak otobüs durakları hariç), temizlik, bakım ve onarmalarının yüklenici tarafından İdari ve Teknik Şartname’ye göre yaptırılarak her türlü giderlerinin de sözleşme süresi sonuna kadar yüklenici tarafından karşılanması,

• 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun uyarınca İzmir il sınırları içinde hizmet vermekte olan, ESHOT Genel Müdürlüğünün maliki olduğu otobüslerin iç ve dış yüzeylerinin reklam alanı olarak kiralanması,

• Otobüs içi ile duraklarda sesli ve görsel bilgilendirme sistemleri kurulması, otobüs içerisinde bulunan mevcut ekranların sisteme dahil edilerek işletilmesi, bu sistemler üzerinden reklam alınması, yayımlanan reklam kadar yükleniciden gelir elde edilmesi ve tüm bu yazılım, donanım ve sistem ve hizmetlerin sorunsuz şekilde işletilmesi,

  Hususları sözleşme ile hüküm altına alınmıştır.

  Bahse konu ihale sürecine ilişkin iş ve işlemlere ilişkin yerinde yapılan denetim sonucunda; Firmanın sözleşme ve eklerinde belirtilen yükümlülüklerini düzenli olarak yerine getirdiği anlaşılmış, çeşitli eksiklikler ve ihtiyaçlar nedeni ile süreç içerisinde 2 kez iş eksilişi yapıldığı tespit edilmiştir.

  İlk iş eksilişi; 1300 adet otobüs içinde kurulacak olan bilgilendirme sistemi için sözleşme gereğince İdare tarafından teslim edilmesi gereken 400 adet LCD ekranların bir kısmının çeşitli donanımsal ve fiziki hasarlar nedeni ile kullanılamayacak durumda olması, bir kısmının da Teknik Şartname’de yer alan şartları sağlamadığının tespit edilmesi üzerine 400 adet LCD ekranın kiracıya teslim edilememesi nedeni ile 15.01.2021 tarihinde yapılmıştır. Bu iş eksilişinin sözleşme bedeline oranı %6,80’dir.

  İkinci iş eksilişi;

• Sözleşmede belirtilen 447 adet üç yüzlü döner hareketli reklam panosunun ekonomik ömrünü tamamlamış, eskimiş, yıpranmış, onarılamaz durumda olmasının, sabit reklam panosuna (iki yüzlü) dönüştürülmesinden kaynaklandığı (sözleşme bedeline oranı

  %1,30),

• Envanterde kayıtlı tüm otobüslerin yan camlarının acil çıkış camı olması, kaza, yangın, araç devrilmesi ve benzeri tarz istenmeyen durumlarda yolcuların güvenlik/acil çıkış camlarından tahliyesini geciktirebilecek ya da engelleyebilecek durumların meydana gelebilecek olması nedeni ile 900 adet otobüs için reklam alanı olarak belirlenen otobüs dış yüzey alanlarından teknik şartnamede tariflenen %100 reklam giydirme uygulaması yapılmaması (sözleşme bedeline oranı %2,98),

• Karayolları Genel Müdürlüğü sorumluluk sahasında bulunduğu tespit edilen 474 adet kapalı otobüs durağı, 7 adet reklam panosu ve 65 adet bayrak olmak üzere toplam 546 adet otobüs durağında reklam uygulaması yapılmaması (sözleşme bedeline oranı

  %3,10),

• Teknik Şartname’de belirtilen 900 adet otobüs ve 500 adet durakta mevcut olan sesli görsel yolcu bilgilendirme sisteminin tamamının; İzmir Büyükşehir Belediyesinin yapmış olduğu yatırım, faaliyet, etkinlik ve tüm hizmetlerin daha etkin ve yaygın tanıtımı, halkın ve toplumun refahı ile kamu yararı kapsamında kent genelinde kamuoyuna duyurulması amacı ile Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılan duyuru, ilan, tanıtım ve reklam için kullanılacağının ve bu sistemlerden elde edilen kira gelirinin Büyükşehir Belediyesi tarafından Genel Müdürlüğe ödeneceğinin Büyükşehir Başkanlık Makamının 28.07.2022 tarih ve 875915 sayılı yazısı ile bildirilmesi sonucunda yolcu bilgilendirme sistemlerinde kiracı tarafından reklam uygulaması yapılmaması (sözleşme bedeline oranı %15,23),

  Nedenlerine dayalı olarak 01.08.2022 tarihinde yapılmıştır.

  İlk iş eksilişi ile birlikte toplamda sözleşme bedelinden %29,40 oranında iş eksilişi yapılmıştır.

  Yukarıda detayı verilen ihalenin incelenmesi neticesinde;

  1. Teknik Şartname’nin kiraya verilecek reklam alanlarının miktar listesinin belirlendiği

     5’inci maddesinin “Otobüs Durakları” kısmında belirtilen yüklenici tarafından temin edilecek 175 adet içten aydınlatmalı sabit reklam panosu yükümlüğünün 2023 sonu itibari ile yerine getirilmediği ve Teknik Şartname’de 175 adet sabit reklam panosunun temin tarihi ile ilgili bir madde bulunmadığı,

  2. 447 adet dönerli hareketli reklam panosunun ihale sonrası 20.04.2020 tarihinde yer tesliminin yapılmış olmasına rağmen yüklenici tarafından 08.07.2020 tarihinde reklam panolarının motor kısmının çalışmadığı bildirilmiştir. Panoların motor aksamının ekonomik ömrünü tamamlamış, eskimiş, yıpranmış, onarılamaz durumda olması nedeni 447 adet dönerli reklam panosunun ( üç yüzlü ) sabit reklam panosuna (iki yüzlü) dönüştürüldüğü,

  3. Otobüs içi Sesli Görsel Bilgilendirme Sistemi için İdare tarafından verileceği belirtilen otobüslerdeki mevcut 400 adet ekranın bir kısmının çeşitli donanımsal ve fiziki hasarları nedeni ile kullanılacak durumda olmadığı, bir kısmının da Teknik Şartname’de yer alan şartları sağlamadığının tespit edilmesi üzerine yükleniciye teslim edilemediği, İdare tarafından bu yükümlülüğün yerine getirilemediği,

  4. Sözleşme’nin 14’üncü maddesinde, yıllık kira artışının “Yİ-ÜFE değişim oranına göre yapılacağı”nın belirtildiği ancak Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 4 farklı şekilde yıllık Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) açıklandığı (bir önceki aya göre değişim oranı, bir önceki yılın aralık ayına göre değişim oranı, bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranı, on iki aylık ortalamalara göre değişim oranı) bu nedenle hangi ÜFE’nin geçerli olacağının net olarak belirlenmediği, İdarenin ise bir önceki yılın aynı ayının ÜFE değişimini baz aldığı,

  Tespit edilmiştir.

  İkinci iş eksilişine konu olan hususların önceden bilinmesi gereken unsurlar olduğu, ancak gerekli dikkat ve özen gösterilmeden şartname hazırlandığı ve sonuç olarak iş eksilişi yapıldığı anlaşılmaktadır. Karayolları üzerinde bulunan duraklara hukuken ilan verilememesine rağmen bu alanların ihale kapsamına alınması, otobüslerin acil çıkış camı oranları hesaplanırken sehven yan camlar ile otobüs tavanı arasında kalan saç kısımların ve otobüslerin arka yan kısımlarında bulunan ızgaraların cam oranına dahil edilmesi gibi hususlar buna örnek gösterilebilir.

  Kamu idaresi cevabında, bulgu konusu tespitlere katıldığını, bundan sonra gerçekleştirilecek reklam alanlarının kiraya verilmesi işinde tespit edilen hususları giderici yönde işlem tesis edeceğini ifade etmiştir.

  Sonuç olarak, teknik şartnameler hazırlanırken; yüklenicilerin her bir yükümlülüğünü yerine getireceği son tarihlerin belirtilmesi, İdarenin reklam alanı olarak kullandıracağı durak panolarını ve gereçlerini nitelik ve nicelik yönünden dikkatle incelemesi, sözleşmelerde hangi ÜFE değişim oranının geçerli olduğuna tereddüte yer vermeyecek açıklık ve netlikte yer verilmesi ve mevcut hukuki düzenlemeler dikkate alınarak İhale dökümanlarının hazırlanması gerekmektedir.