Burdur Akaryakıt Hizmetleri Pazarlama Sanayi ve Ticaret A.Ş. (BAHTAŞ)'ın maddi duran varlıklarına, yıllar itibariyle düzenli amortisman ayırmadığı tespit edilmiştir.

Tekdüzen Hesap Planı açıklamalarında, “25 Maddi Duran Varlıklar” Hesap grubu, “İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma süresi bir yıldan fazla olan fiziki varlık kalemlerinin ve bunlarla ilgili birikmiş amortismanların izlendiği hesap grubudur”, “257. Birikmiş Amortismanlar Hesabı (-)” ise “Maddi duran varlık bedellerinin, kullanılabilecekleri süre içerisinde hesaben yok edilebilmesini sağlamak amacıyla kullanılan hesaptır.” şeklinde tanımlanmıştır. Yine Hesap Planında hesabın işleyişi için, “Ayrılan amortismanlar ilgili gider hesapları karşılığında bu hesaba alacak; satılan, devredilen, kullanma yeteneğini kaybedenler ise hesaba borç, ilgili varlık hesabına da alacak kaydedilir”. denilmiştir.

1 Sıra No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde, muhasebenin temel kavramlarından olan “Tam açıklama kavramı”, “Mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. …”şeklinde tanımlanmış, “C- Temel Mali Tabloların Düzenlenme İlkeleri” 1-Gelir Tablosu İlkeleri” başlıklı açıklamanın (c) bendinde “ Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile özel tükenmeye tabi varlıklar için uygun amortisman ve tükenme payı ayrılmalıdır”,“ 2-Bilanço İlkeleri” başlıklı açıklamanın “ a) Varlıklara İlişkin İlkeler”in (6) nolu bendinde “ Bilançoda duran varlıklar grubunda yer alan maddi duran varlıklar ile maddi olmayan duran varlıkların maliyetini çeşitli dönem maliyetlerine yüklemek amacıyla her dönem ayrılan amortismanların birikmiş tutarları ayrıca bilançoda gösterilmelidir” ifadesine yer verilmiştir.

Amortisman, bilançodaki amortismana tabi iktisadi kıymetin değerinin düzeltilmesi işlemidir. Amortisman ayrılmaması halinde bilanço, ortaklara, kredi veren kuruluşlara ve diğer ilgili üçüncü kişilere doğru bilgi vermeyecek, aktif (varlıklar) gereğinden yüksekmiş gibi görünecek, ayrıca fiktif bir kâr doğmuş olacak veya gereğinden daha az bir zarar meydana gelmiş olacaktır.

Vergi Usul Kanunu’nun “Amortisman mevzuu” başlıklı 313’üncü maddesinde “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269 uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin, bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.” hükmüne yer verilmiş, 320’nci maddede amortisman süresinin kıymetlerin aktife girdiği yıl başlayacağı, her yılın amortismanının ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabileceği, amortismanın herhangi bir yıl ayrılmamasından dolayı amortisman süresinin uzatılamayacağı, belirtilmiş, 315 inci maddesinde, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin itfasında faydalı ömürlerin dikkate alınacağı ve bunlara ilişkin oranların da Bakanlıkça tespit ve ilan edileceği hükmü yer almış, anılan maddenin Bakanlığa verdiği yetkiye istinaden amortismana tabi iktisadi kıymetler için uygulanacak “Faydalı Ömür ve Amortisman Oranları” tespit edilmiş ve bu oranlar 333 ve 339 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğlerinde açıklanmıştır.

Hem muhasebe standardında, hem de Vergi Usul Kanunu’nda amortisman ayırma süresi iktisadi kıymetin aktife girdiği yıl olarak kabul edilmiştir.

Tebliğ’in “Düzenlemenin Kapsamı” başlıklı IV’ncü maddesinde, yapılan düzenlemenin kapsamına bilanço esasına göre defter tutan gerçek ve tüzel kişilerin girdiği, diğer bir anlatımla, söz konusu teşebbüs ve işletmelerin bu Tebliğ ile belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uymak zorunda olduğu, teşebbüs ve işletmelerin kamu idare ve müesseselerine ait olması hukuki yapılarının farklılığı, özel kanunlarının bulunması, vergi muafiyet ve istisnalarından yararlanmaları, bu mecburiyetleri yerine getirmelerine engel teşkil etmeyeceği, bu teşebbüs ve işletmelerin ticari esaslara göre faaliyet göstermelerinin, belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uymaları için yeterli olduğu, hükmüne yer verilmiştir.

Yine aynı Tebliğ’in “Yapılan düzenlemenin vergi mevzuatı ile ilişkisi ve yaptırımı” başlıklı V’inci maddesinde, bu düzenleme kapsamında bulunan işletmelerin, muhasebe sistemlerini bu Tebliğ ve Eki’nde öngörülen kurallara uygun olarak yürütecekleri, ancak vergiye tabi kârın tespiti aşamasında vergi kanunlarında yer alan özel hükümleri göz önünde bulundurmak zorunda oldukları, diğer bir anlatımla, bu düzenlemede yer alan kavram ve ilkeler ile mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasına ilişkin esaslar çerçevesinde düzenlenecek mali tabloların tekliği değiştirilemez olduğu belirtilmiştir. İşletmeler söz konusu mali tablolardan hareketle vergiye tabi safi kazancın tespitinde vergi mevzuatı uyarınca istenilen bilgileri sağlayacak şekilde gerekli düzenleme ve hesaplamaları yapacakları belirtilerek madde devamında, “Belirlenen muhasebe usul ve esaslarını uygulamak zorunda oldukları halde, buna uymayanlar hakkında 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 3568 sayılı Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununun ilgili hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler uygulanacaktır.” hükmü yer almıştır.

Şirketin 2019 yılına ilişkin “Yeminli Mali Müşavirlik Tam Tasdik Raporu”nda “Birikmiş amortismanlar geçmiş yıllar kayıtlarından gelmekte olup, inceleme döneminde amortisman ayrılmamıştır” denilmiş, 2018 ve 2019 yılları bilgilerini içeren iki yıllık karşılaştırmalı tabloda, birikmiş amortisman tutarı her iki yılda da 68.522,25 TL olarak gösterilmiştir.

Hesap incelemelerinde, 2020 yıl sonu itibariyle 77.182 93 TL tutarında sadece 2020 yılında aktife alınan demirbaşlara amortisman ayrıldığı, bu suretle bilançoda “257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı”nın 145.705,18 TL bakiye verdiği, 2020 yılına ait amortisman giderleri olan 77.182,93 TL’nin “770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na kaydedilerek bakiyesinin yansıtma hesapları aracılığıyla “632 Genel Yönetim Giderleri Hesabı”na aktarıldığı tespit edilmiştir.

Yıl sonu itibariyle bilançoda Şirketin toplam maddi duran varlıkları kayıtlı değeri 2.412.842,45 TL, birikmiş amortismanları yani 257 no.lu Hesap bakiyesi 145.705,18 TL olup maddi duran varlıkların net tutarı 2.267.137,27 TL’dir.

Yıllar itibariyle varlıklara düzenli amortisman ayrılmaması ve 2020 yılında da sadece bu yıl aktife dahil edilmiş demirbaşlara amortisman ayrılması sonucu hem bilançoda mevcut amortisman tutarı ve maddi duran varlıkların net tutarı, hem de gelir tablosu (kâr ve zarar tablosu)’nda yılına ait amortisman gideri, gerçek durumu yansıtmamaktadır.

Açıklanan mevzuat çerçevesinde mevzuata uymama hallerinde doğacak sorumluluk dikkate alınarak; maddi duran varlık bedellerinin ekonomik ömrü içerisinde giderleştirilmesi ve hesaben yok edilmesini teminen her yıl amortisman ayrılması, Şirket varlıklarını saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle maddi duran varlıkların gerçek durumlarının hesaplara yansıtılması, bu suretle mali tabloların Şirketin gerçek durumunu göstermesi sağlanmalıdır.

Şirket tarafından verilen cevapta; Şirket varlıklarının gerçek durumlarının hesaplara yansıtılması ve mali tabloların Şirketin gerçek durumunu göstermesi için her yıl sonunda Şirket varlıkları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle envanter kayıtlarının güncelleneceği, maddi duran varlık bedellerinin ekonomik ömrü içerisinde giderleştirilmesi ve hesaben yok edilmesini teminen her yıl amortisman ayrılmasının sağlanacağı belirtilmiş olup mali tabloların doğru bilgileri içermesi yönüyle önemli olan bulgu konusu, takip eden denetimlerde izlenecektir.