İdare tarafından ilçe belediyeleri adına su aboneliği olan meskenlerden tahsili yapılan evsel katı atık bedelleri üzerinden Katma Değer Vergisi (KDV) hesaplandığı görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanununun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7'nci maddesinde; büyükşehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taşımak görevi ilçe belediyelerine verilmiştir. Aynı madde ile atı atıkların kaynakta toplanması ve aktarma istasyonuna kadar taşınması hariç katı atıkların ve hafriyatın yeniden değerlendirilmesi, depolanması ve bertaraf edilmesine ilişkin hizmetleri yerine getirmek ise Büyükşehir belediyesinin görevi olarak belirlenmiştir.

2872 Sayılı Çevre Kanununun 11'inci maddesinde ise;

“……Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler evsel katı atık bertaraf tesislerini kurmak, kurdurmak, işletmek veya işlettirmekle yükümlüdürler.”

İfadesi yer almaktadır.

Ayrıca bu maddenin devamında, bu hizmetten yararlanan ve/veya yararlanacakların, sorumlu yönetimlerin yapacağı yatırım, işletme, bakım, onarım ve ıslah harcamalarına katılmakla yükümlü oldukları ve hizmetten yararlananlardan, belediye meclisince belirlenecek tarifeye göre katı atık toplama, taşıma ve bertaraf ücreti alınacağı hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu tarifenin nasıl belirleneceği ise Çevre Kanununun 11’inci maddesine istinaden çıkarılan Atıksu Altyapı ve Evsel Katı Atık Bertaraf Tesisleri Tarifelerinin Belirlenmesinde Uyulacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik ve Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuz da ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır.

Buna göre büyükşehirlerde evsel katı atıkları toplamakla mükellef ilçe belediyeleri ayrıntısı Evsel Katı Atık Tarifelerinin Belirlenmesine Yönelik Kılavuzda açıklandığı üzere, söz konusu atıkların toplanmasında katlandıkları maliyetleri belirler.

Hesaplanan bu maliyet tutarları evsel katı atık tarifelerinin belirlenmesi için ilgili büyükşehir belediyesine gönderilir. Bu aşamada belediye meclisince evsel katı atık tarife ücretleri kararına dayanak teşkil edecek ve ücretlerin hangi esaslar çerçevesinde belirlendiğini, hangi ana maliyet kalemlerinin dikkate alındığını, geçmiş yıllardaki maliyetleri, planlanan yatırım programını ve önerilen tarifeleri içerecek bir rapor hazırlanır. Daha sonra da belediye meclis kararı ile söz konusu tarifeler belirlenir.

Sistem, meskenlerde evsel katı atık bedellerinin büyükşehirlerde su faturaları üzerinden tahsili şeklinde kurgulanmıştır. Dolayısıyla belirlenen tarifeler ilgili su kanalizasyon idareleri tarafından su aboneliği bulunan meskenlerin su faturaları üzerinden tahsil edilmekte ve tahsil edilen bu tutarlar daha sonra ilgili ilçe belediyesine gönderilmektedir.

3065 sayılı KDV Kanununun (1/3-g) maddesinde ; genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teşkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü̈ mesleki kuruluşlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya işletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluşların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetlerinin KDV'ye tabi olduğu; ticari, sınaî, ziraî faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliğinin Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre tayin ve tespit olunacağı hükme bağlanmıştır. Bu madde uyarınca ise kamu idarelerinin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki hizmetlerinin KDV’ye tabi olacağı hüküm altına alınmıştır.

Evsel katı atıkların toplanması görevi 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ile ilçe belediyelerine tevdi edilen bir görevdir. Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri ile kirleten öder ilkesi göz ününde bulundurularak sistem maliyetinin evsel katı atık üreticilerinden tahsili şeklinde düzenlenen bu sistemde, KDV’nin konusu olan ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetten söz edilemez. Dolayısıyla belediye meclisi kararıyla belirlenen bir bedel alınmakla birlikte piyasa ekonomisi içerisinde icra edilmeyen, bu nedenle de ticari mahiyet taşımayan evsek katı atık katkı payı niteliğindeki gelirler üzerinden KDV hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.

Aynı şekilde Gelir İdaresi Başkanlığı Tekirdağ Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından E- 25253958-130 (28-2024-5)-17599 sayı ve Evsel Katı Atıkların Toplanması Taşınması ve Bertaraf Edilmesi Hizmetlerinde KDV Hesaplanması konulu Özelge'de

“Genel Müdürlüğünüzce düzenlenen su faturalarında yer alan söz konusu hizmet bedeli üzerinden KDV hesaplamayacaktır. Diğer taraftan Genel Müdürlüğünüzce tahsil edilen tutarın ilgili ilçe belediyelerine ve büyükşehir belediyesine aktarılması nedeni ile KDV hesaplanmayacağı aşikârdır.”

Denilmektedir.

Dolayısıyla ticari, sınaî, ziraî faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin kapsamında olmayan ve bu anlamda KDV’nin konusunu olarak değerlendirilmesi mümkün olmayan evsel katı atık toplama faaliyetinden kaynaklanan bedellerin toplanması KDV’ye tabi bir işlem değildir.

Yukarıda açıklandığı üzere evsel katı atıkların toplanması faaliyeti KDV’ye tabi bir işlem olmamasına rağmen TESKİ tarafından 2023 yılı içerisinde su aboneliği bulunan meskenlerden yersiz olarak toplam 22.263.178,71 TL KDV tahsilatı yapılmıştır. Söz konusu tahsilatın hukuki alt dayanağı olmaması bir yana bu işlem dolayısıyla 391 Hesaplanan KDV hesabı olması gerekenden fazla görünmektedir.

İdare bulguya ilişkin cevabında, bulgudaki tespit doğrultusunda gerekli çalışmaların yapılacağını ifade etmiştir.

Evsel katı atık toplama işi; icari, sınaî ve ziraî faaliyet ile serbest meslek faaliyetlerinin kapsamında yer almadığından, bu işlerden KDV alınmaması gerekmektedir.