4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan ihalelere yönelik yapılan incelemelerde tespit edilen hususlara aşağıda yer verilmiştir.

1. İş Deneyim Belgesi Geçerli Olmayan İstekli İle Sözleşme İmzalanması

   
   

   Bir mal alım ihalesinde isteklinin ihaleye katılabilmesi için ihale komisyonuna sunduğu iş deneyim belgesinin, mevzuata ve ihale dokümanına uygun olmamasına rağmen ihalenin bu istekli üzerinde bırakıldığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye Katılımda Yeterlik Kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinin 2’nci fıkrasının (d) bendinde, son beş yıl içinde kabul işlemleri tamamlanan mal ve hizmet alımlarına ilişkin deneyimi gösteren belgelerin mesleki ve teknik yeterliliğin belirlenmesinde dikkate alınabileceği belirtilmiştir.

   Anılan hükme istinaden bulgu konusu işin idari şartnamesinin mesleki ve teknik yeterliğe ilişkin 7.5.1’inci maddesinde, isteklilerin ilk ilan veya davet tarihinden geriye doğru son beş yıl içinde kesin kabul işlemleri tamamlanan mal alımlarıyla ilgili belgelerin iş deneyim belgesi olarak sunulabileceği belirtilmiştir.

   Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde; ihaleye katılacak isteklilerden mesleki ve teknik yeterliliklerine ilişkin olarak iş deneyim belgelerinin istenebileceği, söz konusu iş deneyim belgelerinin son beş yıl içinde kabul işlemleri tamamlanan mal alımlarına ilişkin olması gerektiği anlaşılmaktadır.

   Yapılan incelemede; 28.04.2022 tarihinde gerçekleştirilen ihalede, isteklinin, kabul tarihi 30.04.2015 olan bir mal alımına ait iş deneyim belgesi sunduğu, sunulan iş deneyim belgesinin son beş yıl içinde kabul işlemleri tamamlanan mal alımlarına ilişkin deneyimi göstermediği halde teklifin değerlendirme dışı bırakılması gerekirken ihalenin bu istekli üzerinde bırakıldığı tespit edilmiştir.

   İhaleye katılan isteklilerin hak kaybına uğramaması ve Kamu İdaresi ile sorumluların idari ve cezai müeyyidelerle karşı karşıya kalmaması için ihale süreçlerinin mevzuata uygun bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir.

   
   

2. İhale Üzerinde Bırakılan İstekli Tarafından Sunulan Sanayi Sicil Belgesinin Geçersiz Olması

   Bir mal alım ihalesinde ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi tarafından ihale yeterlilik belgesi olarak sunulan sanayi sicil belgesinin geçerlilik süresi dolduğu halde ihale komisyonu tarafından ihalenin bu istekli üzerinde bırakıldığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye Katılımda Yeterlik Kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde ve Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yetkili Satıcılığı veya İmalatçılığı Gösteren Belgeler” başlıklı 38’inci maddesinde, aday veya istekli yetkili satıcı veya yetkili temsilci ise yetkili satıcı ya da yetkili temsilci olduğunu gösteren belge veya belgelerin istenebileceği belirtilmiştir.

   Söz konusu mal alım ihalesinin idari şartnamesinin “7.5. Mesleki ve Teknik Yeterliğe İlişkin Aranacak Belgeler ve Bu Belgelerin Taşıması Gereken Kriterler” başlıklı maddesinde isteklinin idareye sunması gereken yeterlilik belgeleri belirlenmiştir. Şartnamenin 7.5.2’nci maddesine göre istekli eğer imalatçı ise adına düzenlenmiş sanayi sicil belgesini ihale yeterlilik belgesi olarak sunmalıdır.

   6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu’nun 2’nci maddesinde; sanayi işletmelerinin Sanayi ve Teknoloji Bakanlığında tutulacak sanayi siciline kaydettirilmesinin, karşılığında sanayi sicil belgesi alınmasının ve gerektiğinde yetkili memurlara ibraz edilmesinin zorunlu olduğu belirtilmiştir.

   2014/11 sayılı Sanayi Sicil Tebliği’nin “Sanayi Sicil Belgesi Vizesi” başlıklı 9’uncu maddesinde, Sanayi Sicil Belgelerine veriliş tarihi itibarıyla iki yılda bir elektronik ortamda vize yapılacağı ve vizenin düzenli olarak yapılmasının esas olduğu belirtilmiştir.

   Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde; ihalelerde isteklinin yetkili satıcı veya imalatçı olduğunu gösterir belgelerin ihale yeterlilik kriteri olarak belirlenebileceği, tüm sanayi işletmelerinin sanayi siciline kaydolmak ve sanayi sicil belgesi almak zorunda olduğu, alınan sanayi sicil belgelerinin ise iki yılda bir vize ettirilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

   Yapılan incelemede; ihale üzerinde bırakılan isteklinin ihale yeterlilik belgesi olarak sunduğu sanayi sicil belgesinin vize ettirilmemesi sebebiyle geçerlilik süresinin dolduğu, teklifin değerlendirme dışı bırakılması gerekirken sözleşme imzalandığı tespit edilmiştir.

   İhaleye katılan isteklilerin hak kaybına uğramaması ve Kamu İdaresi ile sorumluların

   
   

   idari ve cezai müeyyidelerle karşı karşıya kalmaması için ihale süreçlerinin mevzuata uygun bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir.

3. Mal Alım İhalelerinde İhale Dokümanında Numune Alınacağı Belirtilmesine Karşın Numunelerin Alınmaması

   Bazı mal alım ihalelerinin ihale dokümanında numune alınmasına dair hüküm bulunmasına rağmen ihale aşamasında numunelerin alınmadığı ve değerlendirilmeye tabi tutulmadığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye Katılımda Yeterlik Kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde ve Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Tedarik Edilecek Malların Numuneleri, Katalogları, Fotoğrafları ile Teknik Şartnameye Cevapları ve Açıklamaları İçeren Doküman” başlıklı 43’üncü maddesinde, idarenin talebi halinde ihale dokümanında ve ihale ilanında belirtilmek üzere teklif edilen malın teknik şartnamede yer alan teknik kriterlere uygunluğunu belirlemek amacıyla numune, katalog veya fotoğraf istenebileceği belirtilmiştir.

   Anılan Yönetmelik’in 43’üncü maddesinin dördüncü fıkrasında, istekliler tarafından idareye verilen numunelerin düzenlenecek bir tutanakla teslim alınacağı, beşinci fıkrasında ise; ihale komisyonunun numunenin fiziksel nitelikleri ile ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığının kontrolünü yaparak yapılan inceleme sonucunu hazırlanacak tutanakta belirtmesi gerektiği hususlarına yer verilmiştir.

   Yapılan incelemede; bazı mal alım ihalelerindeki idari şartnamelerde numune alınacağı belirtilmesine karşın, numunelerin Kamu İdaresi tarafından teslim alındığına dair tutanak ile ihale komisyonu tarafından numunelerin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığının incelenmesi sonucu düzenlenmesi gereken tutanakların ihale işlem dosyalarında bulunmadığı tespit edilmiştir.

   İhale sürecinin mevzuata uygun olarak sonuçlandırılabilmesi için numune istenen ihalelerde isteklilerden numunelerin teslim alınarak değerlendirmeye tabi tutulması gerekmektedir.

4. Sözleşme İmzalamayan İsteklinin Geçici Teminatının Gelir Kaydedilmemesi ve İhalelere Katılmaktan Yasaklanması İşlemlerinin Yapılmaması

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapılan bir ihalede, ihale üzerine bırakılan

   
   

   isteklinin sözleşme imzalamadan imtina etmesine karşın geçici teminatın gelir kaydedilmesi ve yasaklamaya ilişkin müeyyidelerin uygulanmadığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Kesinleşen İhale Kararlarının Bildirilmesi” başlıklı 41’inci maddesinin üçüncü fıkrasında; ihale sonucunun bütün isteklilere bildiriminden itibaren, 21 inci maddenin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde beş gün, diğer hallerde ise on gün geçmedikçe sözleşme imzalanamayacağı; “Sözleşmeye Davet” başlıklı 42’inci maddesinde, 41’inci maddede belirtilen sürelerin bitimini, ön mali kontrol yapılması gereken hallerde ise bu kontrolün tamamlandığı tarihi izleyen günden itibaren üç gün içinde ihale üzerinde bırakılan istekliye tebliğ tarihini izleyen on gün içinde kesin teminatı vermek suretiyle sözleşmeyi imzalaması hususunun bildirileceği hüküm altına alınmıştır.

   Kanun’un “Geçici Teminat” başlıklı 33’üncü maddesinde, ihalelerde, teklif edilen bedelin % 3’ünden az olmamak üzere, istekli tarafından verilecek tutarda geçici teminat alınacağı; “Sözleşme Yapılmasında İsteklinin Görev ve Sorumluluğu” başlıklı 44’üncü maddesinde, ihale üzerinde kalan isteklinin 42 ve 43 üncü maddelere göre kesin teminatı vererek sözleşmeyi imzalamak zorunda olduğu, sözleşme imzalandıktan hemen sonra geçici teminatın iade edileceği, bu zorunluluklara uyulmadığı takdirde, protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın ihale üzerinde kalan isteklinin geçici teminatının gelir kaydedileceği hüküm altına alınmıştır.

   Kanun’un “İhalelere Katılmaktan Yasaklama” başlıklı 58’inci maddesinde; üzerine ihale yapıldığı halde mücbir sebep halleri dışında usulüne göre sözleşme yapmayanlar hakkında ise altı aydan az olmamak üzere bir yıla kadar, 2’nci ve 3’üncü maddeler ile istisna edilenler dahil bütün kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verileceği hüküm altına alınmıştır.

   Yapılan incelemede; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında gerçekleştirilen bir yapım işi ihalesinde, ihale üzerinde bırakılan isteklinin sözleşme imzalamaya davet edilmesine karşın süresi içerisinde istenilen belgeleri idareye sunmadığı ve sözleşme imzalamaktan imtina ettiği; buna karşın ihale komisyonu tarafından yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri doğrultusunda geçici teminatın gelir kaydedilmesi ve yasaklama işleminin uygulanması gerekirken bu yönde işlem yapılmadığı tespit edilmiştir.

   Kamu İdaresi ile sorumluların idari ve cezai müeyyidelerle karşı karşıya kalmaması için ihale süreçlerinin mevzuata uygun bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir.

   
   

5. Teknik Şartnamede Marka Belirtilmesi

“Bilgisayar ve Çevre Birimleri” mal alım ihalesinin teknik şartnamesinde marka belirtildiği görülmüştür.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesine göre; idareler bu Kanun’a göre yapacakları ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenilirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

Aynı Kanun’un 12’nci maddesinde ise; ihale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanmasının esas olduğu, ihale konusu alımların teknik kriterlerine teknik şartnamelerde yer verileceği, belirlenecek teknik kriterlerin, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacağı, rekabeti engelleyici hususlar içermeyeceği ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacağı; teknik şartnamelerde sadece teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilmesi gerektiği, belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemeyeceği ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmeyeceği hükümleri yer almaktadır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri değerlendirildiğinde; idareler mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine yönelik hazırlayacakları teknik şartnamelerde, rekabeti engelleyici hususlara yer vermeyecek, bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacak, belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtemeyecek ve belirli marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer veremeyeceklerdir.

Yapılan incelemede; bilgisayar ve çevre birimleri mal alımı ihalesinin teknik şartnamesinde marka belirtildiği tespit edilmiştir. Anılan Kanun’dan açıkça anlaşılacağı üzere teknik şartnamelerde belirli bir marka veya model belirtilmesi hatta belirli bir marka veya modeli işaret eden tanımlamalar yapılması mevzuata uygun değildir.

İhalelerde rekabetin sağlanabilmesi için ihale dokümanında marka veya model belirtilmesinden kaçınılması gerekmektedir.