Kurum tarafından daha önce tahakkuku gerçekleştirilen gelirlerin yeniden yapılandırıldığı durumlarda , yapılandırılacak gelire ilişkin ilk kayıt ‘Gelirlerin Eksilten Kaydı’ açıklamalı bir muhasebe işlemi ile silinmekte yapılandırma sonucu oluşan yeni tutar kadar gelir tahakkuku kaydı yapılmaktadır.

Tahakkuk esasında işlemler ve olaylar, nakit akımlarının ne zaman olduğuna bakılmaksızın, ortaya çıktıklarında kaydedilirler. Gelirler hesabı, nakit olarak tahsil edilip edilmediklerine bakılmaksızın, mali yıl boyunca tahakkuk eden ve genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine göre gelir olarak kaydedilmesi gereken gelir işlemlerini, giderler hesabı da, yine, nakit olarak ödenip ödenmediklerine bakılmaksızın, mali yıl boyunca tahakkuk eden giderlerin toplamını gösterir. Buradan da anlaşılacağı gibi, tahakkuk esaslı muhasebede tahakkuk eden gelir ve giderler doğdukları mali yılın hesaplarına ve raporlarına dahil edilirler. Böyle bir yaklaşım, ekonomik olaylara ilişkin işlemleri ait oldukları mali yılda kaydeder ve raporlar. Bu özelliği ile dönemsel mali raporlar ilgili faaliyet dönemlerine ilişkin mali işlemleri tam olarak yansıtır.

5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Kamu Alacaklarının Silinmesi” başlıklı 79’uncu maddesinde;

“Özel mevzuatındaki hükümler saklı kalmak üzere, idare hesaplarında kayıtlı olup 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında izlenen kamu alacakları dışında kalan;

1. Zarurî veya mücbir sebeplerle takip ve tahsil imkânı kalmayan,

   
   

2. Tahsili için yapılacak takibat giderlerinin asıl alacak tutarından fazla olacağı anlaşılan, kamu alacaklarından merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilen tutarlara kadar olanların kayıtlardan çıkarılmasına üst yöneticiler yetkilidir.

(a) bendine göre belirlenen tutarı aşan kamu alacaklarından silinmesi öngörülenler merkezî yönetim bütçe kanununda ayrıca gösterilir.”

hükmü yer almaktadır.

İdarenin yaptığı üzere bir alacağın giderleştirmek suretiyle hesaplardan düşülmesi idarenin tahakkuk etmiş bir alacağından vaz geçtiği anlamına gelir ve bu durum ancak yukarıda sayılan hallerde gerçekleşebilir. Dolayısıyla yapılandırma nedeni tutarı değişen bir gelir tahakkukunun varlığı durumunda tüm tutarın giderleştirilip yeni durumun muhasebe kayıtlarına alınması yerine mevzuata ve tahakkuk esasına uygun olarak yapılandırma sonucu indirilecek tutar kadar giderleştirme işlemi yapılmalıdır.

Bununla birlikte her ne kadar idarenin yapmış olduğu işlem tam olarak bir kamu alacağının silinmesi olarak tanımlanmasa da var olan bir gelir tahakkuku tutarının giderleştirilerek kapatılması, sonrasında yeni bir tahakkuk işleminin yapılmaması veya yapılandırılacak borcu bulunmayan kişilerin de borç tahakkuklarının giderleştirilerek silinmesi riskini her zaman barındırması dolayısıyla kontrol zafiyeti doğurmaktadır.

Dolayısıyla idarenin hatalı olarak yapmış olduğu 142.225.291,04 TL' lik 12969 adet tahakkuk silme işlemi yerine mevzuata ve tahakkuk esasına uygun olarak yapılandırma sonucu indirilecek tutar kadar giderleştirerek işlem yapılmalıdır.

Kamu idaresi cevabında; Bulguda mevzu bahis edilen yapılandırılacak gelire ilişkin işlem ile gelirlerin eksilten kaydı işlemleri birbirinden tamamen bağımsız iki olay olup, işlemler aşağıdaki gibi yapılmaktadır.

1. Yapılandırılacak Gelirler;

   
   

   İlgili kanun ve yönetmelikler çerçevesinde borçlu mükellefin başvurusu baz alınarak, vadesi geçmiş ve 121 takipli alacaklarda takip edilen borcun, yapılandırılması sırasında katsayı tutarı, Yİ/ÜFE ve Gecikme zammı gibi olguların ayrı ayrı hesap kodlarında izlenmek üzere tahakkukunun yanında ana borcun yılı içinde tahsilatı öngörülen taksitleri 122 hesaba, gelecek

   
   

   yıllarda tahsilatı yapılması gereken tutarların da 222 hesaba kayıtları yapılır. Borcun Kayıtlı olduğu 121 hesaptan düşülür ve ilgili gecikme zammı, gecikme faizi gibi terkini gereken alacaklarında eksilten işlemi yapılarak işlem gerçekleştirilir. Bu işlem sırasında herhangi bir işlem ve tutar kaybı olmadan sistem arka yüzünde tüm bilgiler muhafaza edilir.

   Yapılan işlemler üzerindeki araştırmalar neticesinde mevzuata aykırı herhangi bir işlemin olmadığı kanaatine varılmıştır.

2. Gelirlerin Eksilten Kaydı;

“Gelirlerin eksilten kaydı” açıklamalı Muhasebe işleminde, günlük yapılan tahakkuk işlemlerinde, muhasebeleştirme işlemi günlük ve otomatik olarak yapılmaktadır. Günlük yapılmış olan tahakkuk işlemleri üzerinde geriye dönük veri güvenliği açısından sistem hiçbir işlem yapılmasına (tutar düzeltmesi, vade tarihi ve tahakkuk tarihi gibi) izin vermemekte ve herhangi bir hata söz konusu olduğunda, yapılan hatalı işlem kaydını muhafaza edilerek eski kayıttan eksilten işlemi yapılmasını ve yeni tahakkuk kaydı girilmesini öngörmektedir. Denetçilerimizce tespit edilmiş bulgu içindeki maddi tutarın düzeltme işlemlerinden kaynaklandığı anlaşılmış olup, yapılan tüm düzeltmelerin kanıtlayıcı belgeleri kurumumuzca muhafaza edilmektedir. Yapılan tetkikler neticesinde, Kamu kaybı oluşturacak hiçbir işlemin olmadığı anlaşılmıştır. Günlük yapılan tüm işlere ait eksilten işlemleri gün sonunda tek bir Muhasebe İşlem Fişi ile muhasebeleştirilir.

Denetçilerimizin öngörüleri doğrultusunda, Eksilten kayıt işlemi kontrol açısından zafiyet oluşturacağı kanısı, program yöneticileriyle görüşülerek daha güvenli bir işlem modülünün oluşturulması için gereken çalışmalar başlatılmıştır.

Sonuç olarak İdare göndermiş olduğu savunmada her ne kadar yapılandırma işlemi konusunda mevzuata uygun işlemler tesis ettiğini belirtmiş olsa da bu işlemleri muhasebe sisteminin arka planında takip edildiği muhasebe sistemine aktarılmasının sonraki zamanlarda ilgili hesaplara kaydettiğini belirtmişlerdir. Bununla beraber yapılması gereken işlem, eksilten kaydı yapılmadan ilgili tutarların kanunda öngörülen şekilde Yİ/ÜFE ile güncellenmesi ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle vadesine göre 122 Gelirlerden Tecilli Ve Tehirli Alacaklar hesabına veya 222 Gelirlerden Tecilli Ve Tehirli Alacaklar hesabına kaydedilmesidir. Anaparaya ilişkin tutarın eksilten kaydı ile silinmesi ve yeni tutarın kayda alınması işlemi mevzuata aykırılık teşkil etmektedir.

Aynı şekilde gelirlerden alacaklar hesabında yer alan gelir kayıtları için yapılan eksilten işlemleri tam olarak bir kamu alacağının silinmesi anlamına gelmese de bir gelir tahakkuku tutarının giderleştirilerek kapatılması, daha sonrasındaki yeni durumun kayıtlara doğru aktarılıp aktarılmadığı konusunda bir risk oluşturmaktadır.

İdare cevapta yapması gereken işlemleri anlatmış fakat yıl içerisindeki yapmış olduğu işlemler mevzuat hükümlerine aykırıdır.

Sonuç olarak idarenin mevzuata aykırı olarak yapmış olduğu ve tutarı 142.225.291,04 TL'yi bulan 12969 adet tahakkuk silme işlemi yerine mevzuata ve tahakkuk esasına uygun olarak yapılandırma sonucu indirilecek tutar kadar giderleştirilerek işlem yapılmaması, mali tabloların hatalı oluşmasına neden olmakta ve ayrıca gelir kayıtlarının kontrolünü ve sağlıklı bilgi sağlanmasını engellemektedir.