Araç kiralama ihalelerinde teknik şartnamenin binek araçlar bölümünde marka belirtildiği ayrıca 4x2 pick up araçlar için yaklaşık maliyetlerin hatalı hesap edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Şartnameler” başlıklı 12’nci maddesinde; teknik şartnamelerde belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemeyeceği ve bunlara yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmeyeceği ancak ulusal ve/veya uluslararası teknik standartların bulunmaması veya teknik özelliklerin belirlenememesi durumlarında "veya dengi" ifadesine yer verilmek şartıyla marka veya model belirtilebileceği ifade edilmiştir.

17.03.2006 tarihli ve 10193 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in “Genel Esaslar” başlıklı 6’nci maddesinin ikinci fıkrasında;

“(2) Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayelerin (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı hariç) hizmetleri için ihtiyaç duyulan ve yılı merkezi yönetim bütçe kanununa bağlı azami satın alma bedellerini gösterir (T) işaretli cetvelde belirtilen taşıtlardan binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların (fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up' lar hariç) hizmet alımı yöntemiyle ediniminde;

1. Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği ay itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2'sini aşmayacaktır.” hükmü yer almaktadır.

Ayrıca 2918 sayılı Karayolları Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde Arazi taşıtı; “Karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber bütün  tekerlekleri  motordan  güç  alan  veya  alabilen motorlu taşıtlardır.” şeklinde tanımlanmıştır.

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık Maliyetin Hesaplanmasına Esas Miktar ve Fiyatların Tespiti” başlıklı 8’inci maddesinde;

“İdareler, yaklaşık maliyetin hesaplanabilmesi için öncelikle ihale konusu hizmeti oluşturan iş kalemlerini veya gruplarını ve bunlara ilişkin miktarları tespit ederler. Bu amaçla, idare tarafından gerek duyulduğunda, aşağıda belirtilen esas ve usuller çerçevesinde miktar araştırması da yapılabilir.

1. Yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde;

   1. Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar,

   2. İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar,

   3. İlgili odalarca belirlenmiş fiyatlar, ç) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,

   4. İhale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatlardan KDV veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar,

      Esas alınır.

2. İdareler yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde, (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde belirtilen fiyatların birini, birkaçını veya tamamını herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanabilirler.” hükümleri yer almaktadır.

Yukarıdaki mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; teknik şartnamelerde belirli bir marka veya model gibi ayırt edici özellikler 4734 sayılı Kanundaki sınırlamalar doğrultusunda belirtilebilecektir.

Ayrıca araç kiralama ihalelerinde, araçların aylık kira bedelleri Usul ve Esaslarda belirtilen araçlar için harcama talimatının verildiği ay araç kasko sigorta değerinin %2'sini aşamayacak ve yaklaşık maliyetler buna göre hesap edilecektir. Bütün tekerleri motordan güç alarak (4x4) fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up araçlar ise bu sınırlamaya tabi değildir ve dolayısıyla ihale uygulama yönetmeliğindeki usullere göre yaklaşık maliyeti hesaplanacaktır.

Yapılan incelemede; 8 ayı 2023 yılına sirayet eden 19.07.2022 tarih ve 568961 sayılı araç kiralama ihalesi ile 4 ayı 2023 yılına sirayet eden 17.07.2023 tarih ve 596213 sayılı araç kiralama ihalesinde; teknik şartnamelerde binek araçların hangi markalardan olacağının açıkça ifade edildiği ve aylık kira bedellerinin araç kasko sigorta değerlerinin %2’sine göre belirlenmesi gerektiği ancak 4x2 pick-up araçların da bu sınırlamaya tabi olduğunun belirtilmediği,

• yaklaşık maliyet hesabının 4x2 pick-up araçlar için araç kasko sigorta değerleri dikkate alınmadan yapıldığı ve bu nedenle yaklaşık maliyetin ilk ihalede 7.264.688,00 TL, ikinci ihalede 19.983.436,50 TL fazla hesap edildiği, ayrıca yüklenici firma ile yapılan sözleşmede 4x2 pick-up araçların birim fiyatı ile araçların kasko sigorta bedenin %2’si arasındaki farkın toplam 11.018.351,20 TL olduğu bu farkın 3.097.297,92 TL kısmının ilk ihaleden, 7.921.053,28 TL kısmının ise ikinci ihaleden kaynaklandığı ancak yüklenici firmanın bu araçlar yerine 4x4 pick-up tipi araç teslim ettiği,

tespit edilmiştir.

Yapılan açıklamalar ve mevzuat hükümleri gereğince İdare, ihtiyaçlarını tam ve doğru bir şekilde belirlemeli, teknik şartnamelerini ve yaklaşık maliyetin hesabını yasal düzenlemelere göre hazırlamalıdır. Eğer ki yaklaşık maliyetin gerçekçi tespit edilmemesi, teknik şartnamenin mevzuat hükümlerine aykırı olması veya ihtiyacın düzgün belirlenmemesi durumlarında İdare, yersiz veya fazla kamu kaynağı ödenmesine neden olabilecektir.