Şirket tarafından yılın muhtelif tarihlerinde yapılan araç alımı ihalelerinin teknik şartnamelerinin belli bir araç markasının belirli bir modeline yönelik olarak hazırlandığı görülmüştür.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 5’inci maddesinde;

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un 12’nci maddesinde;

“İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin her türlü özelliğini belirten idari ve teknik şartnamelerin idarelerce hazırlanması esastır. …

İhale konusu mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine ihale dokümanının bir parçası olan teknik şartnamelerde yer verilir. Belirlenecek teknik kriterler, verimliliği ve fonksiyonelliği sağlamaya yönelik olacak, rekabeti engelleyici hususlar içermeyecek ve bütün istekliler için fırsat eşitliği sağlayacaktır.

Teknik şartnamelerde, varsa ulusal ve/veya uluslararası teknik standartlara uygunluğu sağlamaya yönelik düzenlemeler de yapılır. Bu şartnamelerde teknik özelliklere ve tanımlamalara yer verilir. Belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemez ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilmeyecektir” ifadelerine yer verilmiştir.

Söz konusu mevzuat hükümlerine göre idareler mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine yönelik hazırlayacakları teknik şartnamelerde, belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtemeyecek ve belirli marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer veremeyeceklerdir.

Yapılan incelemede, Şirket tarafından yıl içerisinde muhtelif tarihlerde açık ihale ile yapılan 6 farklı araç alımı ihalelerinin teknik şartnamelerinde yer verilen hükümlerin belli bir araç markasının belirli bir modeline yönelik olarak hazırlandığı görülmüş olup, incelenen ihale dökümanındaki bilgilere dayanılarak hazırlanan ve aşağıda yer alan tabloda bu duruma ilişkin örneklere yer verilmiştir:

Tablo 3: Belirli Bir Araç Marka ve Modeline İşaret Eden Araç Alımlarına İlişkin Örnek Teknik Şartname Hükümleri

Teknik şartnamede yer verilen hükümler ile nasıl belli bir markanın belli bir modeline işaret edildiğine ilişkin olarak; ilk ihalede Şirket Toyota markasının Corolla Hybrit modeline, ikincisinde ise Mitsubishi markasının L200 4*4 modelini işaret etmektedir. Zira ilgili araçların resmi internet sitelerinde yer alan katalogları incelendiğinde; Toyota marka Corolla Hybrit modelinin dingil mesafesinin 2700 mm, toplam uzunluğunun 4630 mm olduğu, elektrik motor gücünün 53 kw maksimum güç ürettiği boş ağırlığının ise 1385 kg olduğu; Mitsubishi markasının L200 4*4 modelinin ise dingil mesafesinin 3000 mm, toplam uzunluğunun 5305 mm olduğu, taşıma kapasitesinin ise 1105 kg olduğu görülmüştür. Ayrıca teknik şartnamede söz konusu düzenlemelere yer verilirken, bu düzenlemelerin gerekçelerine, hangi sebeplerle söz konusu belirleme ve tercihlerin gerekliliğine ilişkin bir ihtiyaç analizi yapılmamıştır. Mesela, hibrit motorun yakıt tüketimi ile ilgili avantajının ne gibi fayda sağlayacağı, niçin en fazla 1600 cc değil de 1800 cc motor hacminin talep edildiği objektif ve bir analize dayalı olarak belirtilmemiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından, 2020 yılından bu yana İstanbul Büyükşehir Belediyesine, bağlı kuruluşlarına ve iştirak şirketlerine yönelik olarak uzun dönem araç kiralama faaliyetine başlanıldığı; araç kiralama açık ihalelerine katılım sağlanılarak ihalesi kazanılan belediye şirketlerine, güncel araçlar ve rekabetçi pazar, piyasa, tedarik şartlarında optimal maliyet ve fayda sağlayarak, kaliteli satış sonrası desteği ile hizmet ifası gerçekleştirilmekte olduğu; prensip olarak araç kiralama faaliyeti için yapılan araç alımlarını,

kazanılan açık ihalelerin teknik şartnamelerinde detayları tanımlanmış olan araç özelliklerine göre gerçekleştirildiği; tabloda yer verilen ihalelerin de kazanılan ve sözleşmesi imzalanan ihale taahhüdünü yerine getirmek üzere, teknik şartnameye uymak suretiyle alım yapıldığı; dolayısıyla araç alım ihalelerinde belirli bir araç markasının belirli bir modeline yönelik değil kazanılan ihalelerde aranan özelliklere göre alım yapıldığı belirtilmiştir.

Ancak, Şirketin İBB ve iştiraklerine yönelik araç kiralama faaliyetine başladığını belirterek yapılan araç alım ihalelerinin, söz konusu kurum ve kuruluşlarda kazanılan araç kiralama ihalelerinde yer verilen ve detayları tanımlanmış araç araç özelliklerine göre yapılması; bulguda belirtilen tespitleri karşılamamaktadır. Zira, bahsedilen kurum ve kuruluşların ihalelerinin ne şekilde hazırlandığı, teknik şartnamelerinde hangi tanımlamalara yer verildiği ve ne şekilde gerçekleştirildiği bulgunun konusu edilmemiştir.

Öte yandan, ihale mevzuatı uyarınca idareler mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerine yönelik hazırlayacakları teknik şartnamelerde, belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtemeyecek ve belirli marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer veremeyeceklerdir. Dolayısıyla, Şirket tarafından yapılan ihalelerinin teknik şartnamelerinde yer verilen tanımlamalar belli bir marka ve modele işaret edemeyecektir. Örnek olarak tabloda yer verilen araç alım ihalelerindeki tanımlamaların ise buna göre hazırlanmadığı ortadadır.

Netice olarak, yapılacak ihalelerde 4734 sayılı Kanun’un 12’nci maddesinde yer alan ihale dokümanı kapsamında hazırlanacak şartnamelerde belli bir marka, model, patent, menşei, kaynak veya ürün belirtilemeyeceği ve belirli bir marka veya modele yönelik özellik ve tanımlamalara yer verilemeyeceği hükmünün dikkate alınması gerekmektedir.