5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Alt Yapı Hizmetleri” başlıklı 8’inci maddesinde;

“Büyükşehir içindeki alt yapı hizmetlerinin koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla büyükşehir belediye başkanı ya da görevlendirdiği kişinin başkanlığında, yönetmelikle belirlenecek kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşların temsilcilerinin katılacağı alt yapı koordinasyon merkezi kurulur. Büyükşehir ilçe belediye başkanları kendi belediyesini ilgilendiren konuların görüşülmesinde koordinasyon merkezlerine üye olarak katılırlar. Alt yapı koordinasyon merkezi toplantılarına ayrıca gündemdeki konularla ilgili kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının (oda üst kuruluşu bulunan yerlerde üst kuruluşun) temsilcileri de davet edilerek görüşleri alınır.

Alt yapı koordinasyon merkezi, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir içinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plânı ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program hâline getirir. Bu amaçla, kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar alt yapı koordinasyon merkezinin isteyeceği coğrafî bilgi sistemleri dâhil her türlü bilgi ve belgeyi vermek zorundadırlar. Kesin programlarda birden fazla kamu kurum ve kuruluşu tarafından aynı anda yapılması gerekenler ortak programa alınır. Ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılır.

Ortak programa alınan hizmetler için kamu kurum ve kuruluş bütçelerinde yeterli ödeneğin bulunmadığının bildirilmesi durumunda, büyükşehir belediyesi veya ilgisine göre bağlı kuruluş bütçelerinden bu hizmetler için kaynak ayrılabilir. Kamu kurum ve kuruluşları alt yapı ortak yatırım hizmetleri için harcanan miktarda ödeneği, yeniden değerleme oranını da dikkate alarak ertesi yıl bütçesinde ayırır. Ayrılan bu ödenek belediye veya ilgili bağlı kuruluşunun hesabına aktarılır. Bu bedel ödenmeden ilgili kamu kurum veya kuruluşu, büyükşehir belediyesi sınırlarında yeni bir yatırım yapamaz.

Ortak programa alınmayan yatırımlar için bakanlıklar, ilgili belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşları alt yapı koordinasyon merkezi tarafından belirlenen programa göre

harcamalarını kendi bütçelerinden yaparlar.

Koordinasyon merkezleri tarafından alınan ortak yatırım ve toplu taşımayla ilgili kararlar, belediye ve bütün kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilgililer için bağlayıcıdır...” hükmü yer almaktadır.

Mezkûr Kanun maddesi de göz önünde bulundurularak yayımlanan Büyükşehir Merkezleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinde AYKOME’nin görev ve yetkileri düzenlemiştir. Buna göre, ilgili maddede;

“AYKOME, büyükşehir dâhilindeki alt yapı hizmetlerini etkili ve koordinasyon içinde yürütülmesi amacıyla;

Yatırımcı kamu kurum ve kuruluşları ile özel kuruluşlar tarafından büyükşehir dâhilinde yapılacak alt yapı yatırımları için kalkınma plan ve yıllık programlara uygun olarak yapılacak taslak programları birleştirerek kesin program haline getirir.

Alt yapı programlarının hazırlanmasında, taslaklarının birleştirilip kesinleştirilmesinde üst yapı program ve çalışmaları ile koordinasyonu sağlar. Kesin programlarda birden fazla kurum ve kuruluşlar tarafından aynı anda yapılması gerekenleri ortak programa alır.

Ortak programa alınan alt yapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için "Alt Yapı Yatırım Hesabı" adı altında bir hesap oluşturur.” düzenlemesi yapılmıştır.

İlgili Yönetmelik’in 14’üncü maddesinde de, alt yapı yatırım hesabının, ortak programa alınan altyapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden bu hesaba yapılacak aktarım ile kazılardan elde edilen gelirlerden oluşacağı; alt yapı koordinasyon merkezi bütçesinin büyükşehir belediye bütçesi içinde yer alacağı; ayrıca belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturularak alt yapı yatırım hesabına aktarılacak tutarların da gelir bütçesinin ilgili bölümünde gösterileceği ve bu gelirlerin amacının dışında harcanamayacağı düzenlenmiştir.

Ancak, 5216 sayılı Kanun’un 8’inci maddesi gereği; ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt

yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılması gerekirken, İdare uygulamada bu hususa riayet etmemekte ve ortak programa alınan alt yapı hizmetleri ile ilgili yapılan işler İdare tarafından karşılanmaktadır. Diğer kamu kurum ve kuruluşlarının ödemesi gereken payların ise izleyen yıl/yıllar tahsil edilmesi yoluna gidilmektedir. Bir başka deyişle, ortak programa alınan alt yapı hizmetleri için belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödenekler, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturulacak alt yapı yatırım hesabına aktarılmadığından cari yıl için ilgili kurumlar adına tahakkuk ettirilmesi gereken imalat bedelleri, alt yapı yatırım hesabından değil İdarenin bütçesinden karşılanmaktadır.

AYKOME kararları doğrultusunda ortak programa alınan altyapı hizmetleri için diğer kamu kurum ve kuruluşlarının aktarması gereken payların 2013, 2014, 2015 ve 2016 yılları için takip ve tahsil edilmemesi 2016 yılı Sayıştay Denetim Raporunda yer almış bunun üzerine İdare söz konusu yıllara ilişkin hakedişler bazında ayrıştırma yaparak diğer kamu kurum ve kuruluşlarından söz konusu tutarları talep etmiştir.

2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda ise, İdarenin diğer kamu kurum ve kuruluşlarının imalat bedellerine ilgili yılda katlanmasına karşın, izleyen yıl ve/veya yıllar itibariyle oluşturulan tahakkuk kayıtlarında yeniden değerleme yapılmaması nedeniyle arada geçen süredeki değer kaybı kadar İdarenin zarara uğradığı hususuna yer verilmiştir. Sayıştay Denetim Raporuna istinaden İdare yeniden değerleme farklarını da diğer kamu kurum ve kuruluşlarından talep etmiştir.

31.12.2018 tarihi itibariyle AYKOME kararları doğrultusunda ortak programa alınan altyapı hizmetleri için diğer kamu kurum ve kuruluşlarının aktarması gereken paylar ve aktarılan tutarlar şu şekildedir:

Tablo 6: 31.12.2018 Tarihi İtibariyle Geçmiş Yıllara İlişkin Diğer Kamu Kurum ve Kuruluşlarından Tahsil Edilen ve Edilemeyen Tutarlar

Yukarıda yer alan tabloda da belirtildiği üzere 31.12.2018 tarihi itibariyle ortak programa alınan ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının İdareye ödemesi gereken toplam tutar 2017 yılsonu itibariyle 155.660.561,17 TL olup bu tutarın yalnızca 51.235.276,76 TL’lik kısmı tahsil edilmiştir. Söz konusu belediye alacağının 104.425.284,41 TL bakiyesi tahsil edilememiştir.

Ortak program kapsamındaki tüm maliyetlere İdarenin cari yılda katlanması ve katlanılan bedellerin izleyen yıl/yıllar itibariyle diğer kamu kurum ve kuruluşlarından imalat bedelleri üzerinden hakediş ayrıştırması yapılarak tahsilat yoluna gidilmesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmekle birlikte; yukarıdaki tabloda da ortaya konulduğu üzere, 2013 yılından başlayarak 2017 yılına kadar biriken 155.660.561,17 TL’lik alacağın büyük kısmını oluşturan 104.425.284,41 TL’nin tahsilatının muhtelif nedenlerle 31.12.2018 tarihi itibariyle yapılamaması İdare açısından tahsilat tutarlarının düşük kalmasına ve İdarenin önemli bir gelirden mahrum kalmasına neden olmaktadır.

Kamu idaresi cevabında; “Bulguda yer alan tahsil edilemeyen bakiye 104.425.284,41 TL’den AYEDAŞ’a ait 6.373.127,48 TL tahsil edilmiş olup İSKİ’nin borcu olan 34.930.392,10 TL’nin mahsup suretiyle tahsil işlemi devam etmektedir.

BEDAŞ bütçenin tahsilatı için yazdığımız yazıyı yargıya taşımıştır. Türk Telekom, BOTAŞ ve POAŞ bedellere itiraz etmiş olup konu tarafımızdan yargıya taşınmıştır. Davalar halen derdest olup dava sonucuna göre işlem tesis edilecektir.” denilmektedir.

Sonuç olarak kamu idaresi tahsil edilemeyen bakiyenin bir kısmını tahsil etmiş, bir kısmının ise tahsilat aşamalarının devam ettiğini belirtmiştir. Söz konusu tahsilatların bir kısmının yapılamamasının nedeni ise kamu idaresi tarafından ifade edildiği üzere süreçlerin yargı aşamasında olmasından kaynaklandığı anlaşılmıştır. Bulgu konusu yapılan hususa ilişkin tahsilat düzeylerin arttırılmasına yönelik kamu idaresi tarafından etkin bir şekilde takibatın yapılması önem arz etmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.