Karar Künyesi
Konya Büyükşehir Belediyesinde taşınmaz iş ve işlemleri ile muhasebe kayıtlarına yönelik yapılan inceleme neticesinde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.
Bazı Taşınmazların Emlak Vergi Değeriyle Kayıt Altına Alınması ve Gerçek Değerine Yönelik Kayıt İşleminin Tamamlanmaması
İdarenin mülkiyetinde, yönetiminde veya kullanımında bulunan taşınmazların kayıt altına alınması ve taşınmaz envanterinin oluşturulması Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik, bunlara yönelik muhasebeleştirme ve taşınmaz hesaplarının çıkarılması da Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği hükümleri uyarınca yerine getirilmektedir. Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik gereği, tapuda kayıtlı olan taşınmazların maliyet bedeli, maliyet bedeli belirlenemeyenlerin rayiç değer; tapuda kayıtlı olmayan taşınmazlardan maliyet bedel ve rayiç değeri belirlenemeyenler ile orta malları ve genel hizmet alanları iz bedel üzerinden kayıtlara alınmalıdır.
Yapılan incelemeler ışığında, 2020 yılı itibariyle taşınmaz envanterinde yer alan birçok taşınmazın özellikle arsa ve arazi niteliğindeki taşınmazların emlak vergi değeriyle izlenmeye devam edildiği yine bazıları yönünden gerçeğe uygun değerleme işleminin tamamlanmadığı görülmüştür.
Genel hizmet alanı içinde bulunan otopark, mesire alanı, yeşil alan ve rekreasyon alanı ile mezarlıkların, mali tablolarda yer alan tutarlarıyla taşınmaz envanterindeki kayıtlı değerlerinin örtüşmediği ve değer tespit işlemlerinin sağlıklı yapılmadığı görülmüştür.
Bahsedilen durumlar, taşınmaz değerlerinin sağlıklı ve gerçeğe uygun olmamasına, genel amaçlı mali tablolarda doğru ve güvenilir bilgi sunulmamasına ve taşınmaz yönetiminde saydamlığın ve etkinliğin sağlanamamasına yol açacaktır. Çünkü emlak vergi değeri asgari ölçülere göre tespit edilen ve emlak vergisi matrahını oluşturan değer olup gerçeğe uygun değerin ya da piyasadaki rayiç değerinin çok altında olacaktır. Bundan dolayı, taşınmaz envanterinde ve 2020 yılı mali tablolarında taşınmaz hesapları gerçek durumu yansıtmayacaktır.
Taşınmaz Formalarında Eksiklik Bulunması
Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik gereği hazırlanan "Genel Hizmet Alanları Formu" nda düzenlenmesi gereken "Parklar ve Yeşil Alanlar", "Rekreasyon Alanı", "Otoparklar" ve "Park" yerlerinin tam olarak yer almadığı görülmüştür. Örneğin, "park ve yeşil alan" başlığında 106 yer olmasına karşın formda 7 yer; "otopark alanı" başlığında 28 yer olmasına karşın 2 yer kaydedilmiştir.
Cins Tashihi Yapılmayan Taşınmazlar ile Fiili-Kaydi Durumu Farklı Olan ve Fiili Durum Kaydının Tamamlanmadığı Taşınmazların Bulunması
Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik’in 4’üncü maddesinde cins tashihi tanımlanmaktadır. Aynı Yönetmelik’in 10’uncu maddesinde ise, cins tashihinin nasıl yapılacağı belirtilmektedir.
Emlak Yönetimi Dairesi Başkanlığından alınan taşınmaz envanterinde, bazı taşınmazların mevcut kullanım şekli ile tapuda yer alan bilgilerinin farklı olduğu tespit edilmiştir. Tapu kayıtlarında tarla, bağ, bahçe niteliğinde olan taşınmazların kullanım şekilleri arsadır. Ayrıca fiili kullanım ile kaydi kullanımı farklı olan taşınmazların olduğu da görülmüştür. Örneğin, tarla ve bahçe olarak kayıtlarda yer alan bazı taşınmazların fiili kullanımları otopark, yeşil alan ve rekreasyon alanıdır.
Ayrıca taşınmazların mevcut kullanım (fiili kullanım) durumlarının envanterin ilgili verialanında (başlık) belirtilmesi önem taşımaktadır. Çünkü hem fiili kullanım durumuna göre mali tablo kayıtları yapılacak hem de fiili-kaydi durum uyumsuzluğu giderilecektir. Örneğin, envanterde tapu kaydı arsa, arazi olan yerlerin üzerinde bina olması ya da yol, tarla hüviyetindeki alanın farklı amaçla kullanılması veya tarla, bağ, bahçe niteliğindeki yerlerin kadastrol bilgisine fiilen uygunluğunun kontrolü ve ona göre tapu-fiili durum düzeltmesinin yapılması gerekmektedir.
Anılan mevzuat hükümleri uyarınca, tapuda kayıtlı olan taşınmazların kullanım şekilleri ile tapu bilgilerinin uyumlu hale getirilerek cins tashihlerinin yapılması ve fiili durumu ile kaydi durumu farklı olan taşınmazların fiili duruma uyarlanması doğru olacaktır.
İdarenin Mülkiyetinde ya da Sorumluluğunda Olmaması Gereken Taşınmazların Kayıtlarda İzlenmesi
2020 yılı mali tablolarla taşınmaz envanterinin incelenmesi sonucunda, su isale hatları, kanalizasyon hatları ve su kuyularının idare kayıtlarında görüldüğü tespit edilmiştir. Bu şekilde kayıt yapılması taşınmaz hesaplarının 3.994.084,58 TL fazla gözükmesine yol açmıştır. İdarenin mülkiyetinde ya da sorumluluğunda olmayan taşınmazların hesaplarda yer almaması, buna ilişkin devir ya da düzeltme işlemlerinin yapılması gerekmektedir.
Taşınmazın Değerini Etkileyen Harcamaların Envanterde Güncellenmemesi
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 187'nci maddesine göre, maddi duran varlıklar için sonradan yapılan ve o varlığın değerini, kullanım süresini, ürün ve hizmet kalitesini, sağlanan faydayı artıran her türlü maliyetin, ilgili maddi duran varlığın kayıtlı değerine ilave edilmesi ayrıca taşınmaz iş ve işlemlerini yürüten ilgili birim tarafından da taşınmaz envanterinde değerleme yapılması gerekmektedir.
Yapılan incelemelerde, ilgili birimlerce yapılan veya inşa edilen ya da değer artırıcı nitelikte harcama yapılan taşınmaz bilgilerinin, Emlak Yönetim Dairesi Başkanlığına bildirilmediği ya da eksik bildirildiği görülmüştür. Örneğin, Yapı Kontrol Dairesi Başkanlığı ve Park ve Bahçeler Dairesi Başkanlığından alınan verilerde 2020 yılında gerek yapım, inşa ve imalleri yapılan taşınmazların gerekse de değer artırıcı harcamaların, taşınmaz envanterindeki kayıtlı değerlerine ilave edilmediği görülmüştür. Bu durum, yapılan harcamaların taşınmazın kayıtlı değerinde gerçek değeri yansıtacak şekilde görülememesine yol açmıştır.
Kamu idaresi de bulguda belirtilen hususlara iştirak etmiş olup gerekli düzeltmelerin yapılacağını belirtmiştir. Bu yönde tesis edilecek işlem, sonraki denetimlerde takip edilecektir.
İdarenin mülkiyetinde veya yönetiminde bulunan taşınmazlara yönelik yapılan değer artırıcı her türlü harcamanın taşınmaz envanterinde izlenebilmesi için taşınmaz üzerinde harcama yapmak suretiyle işlem tesis eden harcama birimlerinin (Fen İşleri Dairesi Başkanlığı,
Park ve Bahçeler Dairesi, Yapı Kontrol Dairesi Başkanlığı vs.) ilgili verileri taşınmaz birimine bildirmesi ve birimler arası koordinasyonun etkin bir şekilde sağlanması gerekmektedir.