Samsun Büyükşehir Belediyesinin 2019 yılı mali tabloları ve eki belgelerinin incelenmesinde; yapılan bazı mal ve hizmet alımlarının, tek seferde ihale yoluyla temin edilmeyip, doğrudan temin yöntemiyle, kısımlara bölünmek suretiyle gerçekleştirildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde özetle; İdareler, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez. Bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir, denilmektedir. Aynı Kanun’un “Doğrudan Temin” başlıklı 22’nci maddesi (d) bendi kapsamında yapılacak alımlar için parasal sınırlar öngörülmüştür. Bu sınırlamalar ise 25.01.2019 tarih ve 2019/1 sayılı Kamu İhale Tebliği’nde düzenlenmiştir. Bu Tebliğ’e göre 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilen parasal limit, büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idareler için KDV hariç 90.358,00 TL’dir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “4734 Sayılı Kanunun 22’nci Maddesinin (d) Bendi Gereğince İhtiyaçların Temini” başlıklı 22’nci maddesine göre de; belirlenen parasal limitlere bağlı olarak yapılacak ihtiyaç teminlerinde, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda öngörülen parasal limitin aşılacağının tespit edilmesi halinde, ihtiyacın Kanun’un ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla temin edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca, 4734 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı

Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendine göre temini, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gereklidir.”

İdarece 2019 yılında doğrudan temin yöntemiyle yapılan bazı mal ve hizmet alımları, belirlenen parasal sınırların altında kalacak şekilde kısımlara bölünmüş ve bu nedenle 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen 90.358,00TL (KDV hariç) tutarındaki parasal limit kısıtlaması aşılmıştır.

Yasal düzenlemeler, “İhaleye istekli çıkmaması” durumunda, idarenin belirttiği gibi kamu hizmetinin aksamaması için mal ve hizmet alımlarının doğrudan temin yöntemiyle alıma değil, pazarlık usulü ile alıma izin vermektedir. İhale Kanun’un 21/a maddesinde;

“Pazarlık usulü

Madde 21- Aşağıda belirtilen hallerde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir: a) Açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması” denilerek, bu husus açıkça düzenlenmiştir. Ancak Kanun’un amacına uygun olan, pazarlık usülü yönteminin kullanımının da arızi olmasıdır. Kuşkusuz “İhaleye istekli çıkmaması” durumunda yapılması gereken; açık ihaleden vazgeçmek değil, ihale hazırlıklarında eksik yapılan hususların ve istekli çıkmama nedenlerinin belirlenmesi ve düzeltici önlemler alınması gerekmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalara uygun olarak, mal ve hizmet alımlarının 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerine uygun olarak gerçekleştirilmesi; açık ihale usulü ile karşılanması gereken ihtiyaçların, kısımlara bölünerek doğrudan temin yöntemiyle alınmaması gerekmektedir.