Elektrikli Skuter işletmeciliği faaliyetlerine ilişkin yapılan incelemelerde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir.

A) Skuter İşletmeciliğinden Doğan İşgal Harcının Belediye Tarafından Alınmaması

Yapılan incelemelerde skuter işletmeciliğinden doğan işgal harcının Belediye tarafından alınmadığı ve söz konusu harçların ilçe belediyeleri tarafından tahsil edildiği görülmüştür.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu'nun 52’nci maddesinde, “Belediye sınırları içinde bulunan aşağıdaki yerlerden herhangi birinin satış yapmak veya sair maksatlarla ve yetkili mercilerden usulüne uygun izin alınarak geçici olarak işgal edilmesi, İşgal Harcına tabidir:

Pazar veya panayır kurulan yerlerin, meydanların, mezat yerlerinin her türlü mal ve hayvan satıcıları tarafından işgali,

Yol, meydan, pazar, iskele, köprü gibi umuma ait yerlerden bir kısmının herhangi bir maksat için işgali

Motorlu kara taşıtlarının park etmeleri için il trafik komisyonlarının olumlu görüşü alınarak belediyelerce şehir merkezlerinde tesis edilen ve işletilen mahallerin çalışma saatleri içinde, taşıtlar tarafından işgali (Bisiklet ve motosikletler hariç)

Yukarıda sayılan yerlerin izinsiz işgalleri mükellefiyeti kaldırmaz.” hükmü yer almaktadır.

Aynı Kanun'un 56’ncı maddesinde, “Kullanıcılara kısa süreli elektrikli skuter kiralama imkânı veren paylaşımlı elektrikli skuter işgallerinde harç tutarı, her üç skuterin bir metrekare alan işgal ettiği kabulü ile beher metrekare için Tarifenin (1) numaralı bendindeki en az tarife üzerinden hesaplanır.” hükmüne yer verilmiş olup mezkûr maddenin birinci fıkrasının (1) numaralı bendine göre, 52’nci maddenin (1) ve (2) numaralı bentlerinde yazılı işgallerde beher metrekare için günde en az 0,5 TL, en çok 2,5 TL harç alınacağı düzenlenmiştir.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu”nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinde, “Büyükşehir belediyesinin görev, yetki ve sorumlulukları şunlardır:

... (Ek: 24/12/2020-7261/29 md.) Bisiklet yollarının ve şeritlerinin, bisiklet ve elektrikli skuter park ve şarj istasyonlarının, yaya yollarının ve gürültü bariyerlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, bakımı ve onarımıyla ilgili işleri yürütmek,”

04/04/2021 tarihli ve 31454 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Elektrikli Skuter Yönetmeliği’nin “Paylaşımlı e-skuter izni verecek merciler” başlıklı 10’uncu maddesinde “(1) Bu Yönetmelik kapsamında yetki belgesi almış olan gerçek veya tüzel kişilerin, paylaşımlı eskuter faaliyetlerinde kullandıracakları e-skuterler için;

a)Büyükşehir belediyesi kurulu bulunan illerde UKOME'den, 

b)Büyükşehir belediyesi bulunmayan illerde il trafik komisyonundan, 

c)(a) ve (b) bentlerinde belirtilen mercilerin görevli ve yetkili olmadığı ve özel kanunlar ile belirlenmiş alanlarda, kendilerine yetki verilmiş ilgili kurum ve işletmelerden, izin almaları ve 24’üncü maddenin ikinci fıkrasındaki harcı ödemeleri zorunludur.” hükümlerine yer verilmiştir.

Konu ile ilgili olarak alınan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 30.12.2021 tarih 1239071 sayılı görüşünde;

“Kullanıcılara kısa süreli elektrikli skuter kiralama imkânı veren paylaşımlı elektrikli skuter işgal harcı tutarlarının, 2464 sayılı Kanun'un 56 ncı maddesinde belirtildiği üzere, her üç skuterin bir metrekare alan işgal ettiği kabulü ile beher metrekare için Tarifenin (1) numaralı bendinde en az tutar olarak belirlenen 0,5 TL üzerinden hesaplanarak tahsil edilmesi,

Paylaşımlı elektrikli skuter faaliyetlerinin kullanımına izin verecek yetkili mercinin büyükşehirlerde UKOME'ler olması; bisiklet ve elektrikli skuter park ve şarj istasyonlarının, yaya yollarının ve gürültü bariyerlerinin planlanması, projelendirilmesi, yapımı, bakımı ve onarımıyla ilgili işleri yürütmek görevinin büyükşehir belediyelerinde bulunması nedeniyle büyükşehir olan illerde elektrikli skuter işgalleri nedeniyle doğan işgal harcının büyükşehir belediyelerince alınması,

Büyükşehirler dışında olan yerlerde ise işgal harcının ilgili belediyenin tahsil etmesi,” gerektiği mütalaa edilmiştir.

Sonuç olarak belirtilen mevzuat ve açıklamalar doğrultusunda söz konusu harcın Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsil edilmesi gerekmektedir.

B) Elektrikli Skuter İşleticilerinin Yükümlülüklerini Yerine Getirip Getirmediğinin Kontrol Edilmemesi ve İşleticilere Yaptırımların Uygulanmaması

Yapılan incelemelerde elektrikli skuter işleticilerinin bazılarının mevzuatta belirtilen yükümlülüklerini yerine getirmediği ve Belediye tarafından bu yükümlülüklerin kontrol edilmemesi sebebiyle söz konusu işleticilere uygulanması gereken yaptırımların uygulanmadığı görülmüştür.

4/04/2021 tarihli ve 31454 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Elektrikli Skuter Yönetmeliği’nin “Paylaşımlı e-skuter izni verilmesi” başlıklı 12’nci maddesinin yedinci fıkrasında: “E-skuter izni verilen yetki belgesi sahipleri, bu maddeye göre e-skuter izninin düzenlendiği tarihten itibaren en geç 45 gün içerisinde e-skuterlerini sahada bulundurmak zorundadır.”,

“Yetki belgesi verilenlerin yükümlülükleri” başlıklı 16’ncı maddesinin on birinci fıkrasında: “Yetki belgesi sahipleri, faaliyet gösterdikleri il için aldıkları toplam e-skuter izin sayısını aşmamak kaydıyla, faaliyet gösterdikleri ilçede/bölgede izni aldıkları toplam e-skuter sayısının %70’inden az (Kasım-Şubat döneminde %40 olarak uygulanır) %130’undan fazla eskuter bulunduramazlar. Bu uygulamada e-skuter sayısı kontrolü için 00:00-23:59 saatleri esas alınarak bir tam günlük izleme yapılır.” ifadelerine yer verilmiştir.

Söz konusu Yönetmelik’in “İdari yaptırımlar” başlıklı 21’inci maddesinde, 16’ncı maddenin on birinci fıkrasına aykırı davrananlara, ilk aykırılıkta bin Türk lirası (1.000 TL), ikinci aykırılıkta on bin Türk lirası (10.000 TL), üçüncü aykırılıkta elli bin Türk lirası (50.000 TL) idari para cezası uygulanacağı, ayrıca, (c) bendine göre üçüncü aykırılık nedeniyle idari para cezası verilenlerin yetki belgesi kapsamındaki faaliyetleri 6 ay süreyle geçici olarak durdurulacağı belirtilmiştir.

Kamu idaresi cevabında denetim yetkisinin Bakanlığa ait olması sebebiyle yaptırımların uygulanamacağı ifade edilmiş olsa da Elektrikli Skuter Yönetmeliği'nde İdare ve yetkili diğer kurum ve kuruluşlar, denetim faaliyetleri sırasında iş birliği içerisinde ve koordineli olarak görev yapacağı belirtilmiştir.

Belirtilen mevzuat hükümlerinde e-skuter yetki belgesi sahipleri iznin düzenlendiği tarihten 45 gün içinde mevzuatta belirtilen limitler dahilinde sahada bulundurması gereken eskuter sayısını sağlaması gerektiği belirtilmiştir. Yapılan incelemelerde 19.08.2021 tarih ve 368 no’lu UKOME kararıyla 7 işleticiye toplam 11.236 adet e-skuter işletme yetkisi verilmiştir. Ancak iki işleticiye ait olan toplam 3990 elektrikli skuter işletme yetkisi bulunmasına rağmen yılsonu itibarıyla sahada ilgili işleticilere ait hiç e-skuter bulunmadığı, Belediye tarafından bu işleticilere mevzuatta belirtilen yaptırımların uygulanmadığı görülmüştür.

Sonuç olarak Belediye tarafından e-skuter işleticilerinin mevzuatta belirtilen yükümlülüklerinin kontrol edilmesi ve yaptırımların uygulanması gerekmektedir.