İdare tarafından ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere alınan gıda destek kolilerinin hem alım sürecinde hem de dağıtılması aşamasında hatalı uygulamalar bulunduğu görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 11’inci maddesinde; üst yöneticilerin kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını sağlamaktan sorumlu oldukları ve bu sorumluluklarının gereklerini harcama yetkilileri aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 8’inci maddesinde de; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi ve kullanılmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14'üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, belediyelerin mahalli müşterek nitelikte olmak kaydıyla sosyal hizmet ve yardım yapabileceği,

(b) bendinde belediye hizmetlerinin sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemlerin uygulanacağı belirtilmiş; 60'ıncı maddesinin birinci fıkrasının (i) bendinde ise dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal hizmet ve yardımlar belediyenin giderleri arasında sayılmıştır.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel İlkeler" başlıklı 5'inci maddesinde; idarelerin, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları; ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usuller olduğu belirtilmiştir.

Mal Alımları Denetim Muayene ve Kabul İşlemlerine Dair Yönetmelik’ in “Muayene ve kabul komisyonlarının kurulması” başlıklı 6’ncı maddesinde muayene ve kabul komisyonlarının biri başkan, biri işin uzmanı olmak üzere en az üç veya daha fazla tek sayıda kişi ile yedek üyelerden kurulacağı, ancak ilgili idarede yeterli sayıda veya işin özelliğine uygun nitelikte uzman personel bulunmaması durumunda 4734 sayılı Kanun’a tabi idarelerden uzman personel görevlendirilebileceği belirtilmiştir. “Komisyonun görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinde ise muayene ve kabul komisyonu üyelerinin, yüklenici tarafından idareye teslim edilen malın veya yapılan işin ihale dokümanında belirtilen şartlara uygun olup olmadığını incelemekle sorumlu oldukları vurgulanmıştır.

Yapılan incelemede, ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere alınan gıda destek kolilerinin tesliminde oluşturulan muayene ve kabul komisyonunda işin uzmanı kişilerin bulunmadığı ve muayene ve kabul işlemlerinin işin teknik şartnamesine ve yukarıda yer verilen ihale mevzuatı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmediği; aynı zamanda gıda destek kolilerinin dağıtımında sosyal yardım amacından uzaklaşılmış olduğu ve gıda yardımlarının gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılamadığı tespit edilmiştir.

Şöyle ki; İdare tarafından ihtiyaçların tam ve doğru olarak tespit edilememesi nedeniyle önce açık ihale usulü ile 5.000 adet gıda destek kolisi alınmış, daha sonra aynı işte iş artışına gidilerek 1.000 adet daha gıda destek kolisi alınmış, söz konusu işin tamamlanmasından sonra yine aynı yükleniciden pazarlık usulü (21/f) ile 2.250 adet daha gıda destek kolisi alımı yapılmıştır. Söz konusu ihtiyaçlara yönelik planlamaların sağlıklı bir şekilde yapılmaması kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlama sorumluluğu yerine getirilememiştir. Zira kamu ihalelerinde amaç idarenin en ehil sözleşmeciyi en uygun bedelle bulabilmesi diğer bir ifadeyle, en kaliteli mal ve hizmeti en uygun bedelle alabilmesidir.

Öte yandan, İdarede istihdam edilen gıda mühendisleri bulunmasına rağmen söz konusu işlerin muayene ve kontrol komisyonları raportör, eğitmen, memur ve işçi personelden oluşturulmuş, söz konusu işlere ait teknik şartnamelerde muayene ve kabul işlemlerinin nasıl yapılması gerektiği ayrıntılı bir şekilde açıklanmış olmasına rağmen muayene ve kabul

komisyonu işin uzmanı kişilerden oluşturulmadığından alımı yapılan gıda malzemelerinin sadece adet bakımından kontrolü yapılmış, herhangi bir gramaj ve standartlara uygunluk kontrolü yapılmamıştır.

Diğer yandan, gıda destek kolilerinin dağıtımları kişilerden gelen talepler üzerine herhangi bir gelir düzeyi tespit çalışması yapılmadan, ihtiyaç sahipliği gözetilmeden yapıldığından dolayı sosyal yardım amacından uzaklaşılmış olduğu değerlendirilmektedir.

Yukarıda yer verilen denetim tespitine istinaden, İdare tarafından; İdare bünyesinde yürütülen sosyal yardım faaliyetlerinden koli dağıtımı ağırlıklı olarak ramazan ayı içerisinde yapıldığı, 2022 yılı içerisinde yaşanan gıda ve iklim krizi nedeniyle her geçen gün artan gıda fiyatları ramazan ayında beklenen talep sayısını daha da arttırdığı, bu durumda da imkanlar ve o dönemki bütçe koşulları doğrultusunda alınan gıda destek paketleri hak temelli bir anlayış içerisinde ilçede yaşayan vatandaşlara dağıtıldığı, kolilerin alım sürecine yönelik tespit edilen hatalı uygulamaların çözümü için ise muayene ve kabul sürecinde kurulan komisyon üyelerinin alımın yapılacağı konuda yetkin kişiler arasından seçilmesi sağlanacağı ifade edilmiştir.

Belediyelerin sosyal hizmet ve yardım temelli hizmetlerini ihtiyaç sahipliğini gözeterek ayrıca önceki yıl verilerini de dikkate alarak her yıl güncellemesi ve ihalelerini bu doğrultuda planlayarak gerçekleştirmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Bu nedenle, her gıda destek talebi karşılanabilir nitelikte değildir. İdare uygulamasında olduğu gibi herhangi bir gelir düzeyi tespit çalışması yapılmadan, ihtiyaç sahipliği gözetilmeden doğrudan talep üzerine gıda destek kolisi sağlanması sosyal yardımların amacından uzaklaşmasını sağlamaktadır.

Sonuç olarak; ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlama sorumluluğu çerçevesinde gıda yardımlarının gerçek ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması; gıda malzemesi alımlarında muayene ve kabul komisyonlarının işin uzmanı kişilerden oluşturularak muayene ve kabul işlemlerinin mevzuatına uygun olarak yapılması gerekmektedir.