3.209.864,62 TL tutarında olan hurda niteliğindeki taşınırın kayıt, yönetim ve kontrol süreçlerinde eksiklikler tespit edilmiştir.

Taşınırların muhasebesi, kaydı, izlenmesi ve elden çıkarılması işlemleri Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü tarafından 2017 yılından itibaren kademeli şekilde uygulamaya konulan ve Bütünleşik Kamu Mali Yönetim Bilişim Sisteminin bir parçası olan Kamu Harcama ve Muhasebe Bilişim Sistemi-Taşınır Kayıt ve Yönetim Sistemi ile bu sisteme entegre modüller (İhtiyaç Fazlası Taşınır Uygulaması, Kamu Taşıtları Yönetim Bilgi Sistemi) üzerinden yürütülmektedir.

Taşınırların yönetimi ile ilgili temel düzenleme olan Taşınır Mal Yönetmeliği ise 2007 yılında yayımlanmıştır. Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının

(g) bendinde hurda; ekonomik ömrünü tamamlamış olan veya tamamlamadığı halde teknik ve fiziki nedenlerle alınış amaçları doğrultusunda kullanılması imkânı kalmayan ya da tamiri mümkün veya ekonomik olmayan arızalar nedeniyle kullanılmasında yarar görülmeyerek hizmet dışı bırakılan taşınırlar ile üretim sırasında elde edilen kırpıntı, döküntü ve artık parçaları şeklinde tarif edilmiştir.

Adı geçen Yönetmelik’in “Hurdaya ayırma nedeniyle çıkış” başlıklı 28’inci maddesinde, ekonomik ömrünü tamamlamış olan veya tamamlamadığı halde hizmet dışı bırakılması gerektiği ilgililer veya oluşturulan özel komisyonlarca bildirilen taşınırlar için komisyon kurulacağı ve bu komisyon tarafından hurdaya ayrılmasına karar verilen taşınırların harcama yetkilisinin onayı ile kayıtlardan çıkarılarak imha edileceği, aynı zamanda taşınırın çıkışı ile ilgili bilgilerin Yönetmelik’te yazılı usullere göre muhasebe birimine iletileceği düzenlemeleri bulunmaktadır.

20.03.1971 tarihli ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile kabul edilen Makine ve

Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Malzeme Alımına Ait Kararname ile Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu Hurda Sanayi İşletmeleri (HURDASAN), bu Kararname kapsamında bulunan kurum ve kuruluşlardan, her türlü hurda malzemeyi toplama ve değerlendirme göreviyle yükümlü kılınmıştır.

Diğer yandan Milli Emlak Genel Müdürlüğünün 01.11.1995 tarih ve 212 Sıra No.lu Genel Tebliği’nde açıklandığı üzere, kurumlar tarafından Makine ve Kimya Endüstrisi (MKE)’ye bildirilen hurdalar, bildirim tarihinden itibaren 5 ay içerisinde teslim alınmaz ise söz konusu malzemeler mahallinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre satılacaktır.

Kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyaç fazlası ve kullanım dışı bırakılan veya niteliğini kaybetmiş olan her türlü hava, deniz ve kara taşıtları, makine ve teçhizat ile tehlikeli veya tehlikesiz metal/metal bileşim atıkları, ekonomik değer taşıyan metal dışı (evsel nitelikte olmayan) mal ve malzemeler MKE Anonim Şirketi (MKE AŞ Geri Dönüşüm İşletme Müdürlüğü) tarafından toplanmaktadır. Dolayısıyla kamu kurumlarının hurda malzemesini öncelikle MKE’ye bildirmesi (yazılı veya sözlü) gerekmektedir. Bildirimi müteakip yerinde uzman incelemesi işlemi yapılarak MKE imkânları ile hurda malzemenin teslim/tesellüm işlemleri gerçekleştirilmektedir.

Hurda mal bedeli, 20.03.1971 tarih ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi gereğince, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 6 aylık olarak cinsine göre belirlenen birim fiyatlar üzerinden hurdası alınan Kurum/Kuruluşa ödenmektedir.

Üniversite tarafından en son 2020 yılında MKE aracılığıyla iki adet 75.117,60 TL değerindeki hurda aracın satışı sağlanmıştır.

Mali tablolar incelendiğinde de son 6 yılda hurda miktarında çok düşük miktarda azalma olduğu görülmüş olup 2017-2022 yılları arasındaki hurda miktarı değişimine ait bilgilere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 5: Son Altı Yılda Hurda Miktarı Değişim Tablosu

2018 ve 2020 yılları arasında 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi Duran Varlıklar

Hesabından hiç çıkış olmamıştır. 2022 yılında meydana gelen 75.117,60 TL’lik düşüş, 2020 yılında hurdaya ayrılan iki adet otobüsün kayıtlardan düşülmesinden kaynaklanmaktadır. 2015 yılında hurdaya ayrılan iki adet midibüs ise 2022 yılı sonu itibarıyla hesaplarda gözükmekte ise de Kamu İdaresi, iki midibüsün 09.06.2023 tarihli muhasebe işlem fişi ile kayıtlardan çıkarıldığını bildirmiştir.

Hurdaların tutulduğu İdari ve Mali İşler Daire Başkanlığı, Tıp Fakültesi, Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi Hastanesi, Güzel Sanatlar Fakültesi ve Fen Edebiyat Fakültesi bünyesindeki ambar, depo ve depolama yapılan alanlar yerinde incelenmiş olup aşağıdaki tespitler yapılmıştır:

A- Üniversite bünyesinde genel bir hurda alanı bulunmamaktadır. Hurda malzemeler, Üniversitenin değişik birimlerinde muhtelif alanlara dağıtılmış olup sağlıksız ve güvenliksiz ortamlar söz konusudur. Hurdaların da yer aldığı ambarların büyük bölümü oldukça sistemsiz ve tasnifsiz hale gelmiştir. Bazı ambarlarda hurda ve yeniden kullanılabilir malzemeler bir arada tutulmaktadır.

Kamu İdaresi tarafından, hurda mal ve malzemelerin tasnifli bir şekilde konulacağı bir hurda alanı belirlenmesi için gerekli olan alan için çalışmaya başlanıldığını bilgisi verilmiştir.

B- Güzel Sanatlar Fakültesi bodrumlarında oldukça büyük bir alana yayılan ve sahibi belli olmayan (Eşyanın kullanım özelliğinden hastane hurdası görüntüsü veren) çoğunluğu hurda niteliğinde taşınır olduğu görülmüştür.

Fakülte ambarında su basmaları nedeniyle taşınırların sağlıksız bir ortamda tutulduğu, tertip ve düzenin olmamasının taşınırların fiili sayımını dahi imkânsız kıldığı, bazı yangın tüplerinin son kullanma tarihinin üzerinden yıllar geçtiği, yangın musluklarının arızalı olduğu ve duman sensörlerinin çalışmadığı, fakülte binası içerisinde önceki yıllarda kullanılmak üzere açılan ve faaliyeti sona eren konukevinin eşyalarının da yığılı halde tutulduğu alanlar oluşturulduğu, kapalı park alanı olarak inşa edilen çok geniş bir alanın hurda veya yeniden kullanılabilir taşınır ile dolu olduğu, bu alanın dışarı açılan kapısının zarar gördüğü ve kolaylıkla erişilebilir hale geldiği tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi tarafından, Güzel Sanatlar Fakültesi bünyesindeki deponun kapalı hurda ambarı olarak tasarlandığı, bu fakültenin alt katlarındaki bahse konu olan taşınır eşyaların zimmetinin Tıp Fakültesi, Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi ile Sağlık Bilimleri Fakültesine ait olmakla birlikte, anılan bodrum alanında Güzel Sanatlar Fakültesi envanterine

kayıtlı demirbaş malzeme bulunmadığı, Güzel Sanatlar Fakültesi bodrumunda depo olarak kullanılan alanın zarar gören dışa açılan kapısının yaptırılmakta olduğu bilgisi verilmiştir.

C- Fen Edebiyat Fakültesi ambarının denetiminde ilgili harcama biriminden edinilen Kayıtlardan Düşülen Taşınırların Listesi ile Strateji Geliştirme Daire Başkanlığından alınan veriler arasında farklılık olduğu anlaşılmıştır. Hurdaların, Atık Yönetimi Yönetmeliği’nde (Madde 4/j, 9/b, 13/1) yer alan hükümler çerçevesinde atık koduna göre ayrıştırılarak depolanmaları gerekmekte ise de tüm elektronik, ahşap, metal atıklar ve hatta kullanılabilir bazı malzemeler birden fazla bölümde bir arada sistemsiz bir şekilde istiflenmiştir. Taşınır Kayıt Sisteminde kayıtlı olmayan bir ambarda, bilgisayarlardan çıkarılan veri depolama aygıtlarının disklerinin tutulduğu ancak imha edilmediği anlaşılmıştır. Hurdaların tutulduğu yerler son derece düzensiz ve sağlıksız durumdadır. Hurda olarak ayrılan bazı cihaz ve demirbaşlardan bir kısmı yeniden kullanılabilir olduğu halde kurumsal paylaşıma açılmadığından benzer taşınırlar yeniden alınmaktadır. Ayrıştırılmamış ve gittikçe geri dönüşüm imkânlarını yitiren elektronik cihazların, bilgisayarlar ile benzeri malzemenin bazı parçaları ilgili taşınırlardan çıkarılmasına rağmen bu parçaların hangi amaçla kullanıldığına dair kaydın yapılmadığı ve akıbetinin belirsiz olduğu, bilgisayarlar içerisindeki veri kayıt parçalarının imha edilmediği görülmüştür.

Kamu İdaresi, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığında kayıtlı hurda listesi ile harcama birimlerinde bulunan ve yazı ekinde sunulan taşınır işlem fişlerinin aynı olduğunun görüldüğü bilgisini vermişse de tarafımızca yerinde yapılan tespitlerde farklı sonuçlara ulaşılmıştır.

Ç- Zamanla hurda malzemenin kayıt, takip ve sayım işlemlerinin yapılmasının oldukça güçleştiği anlaşılmıştır. Örneğin; 2011 yılında hurda olduğu gerekçesiyle kayıtlardan çıkarılan 1993 model bir aracın halen meslek yüksekokulu binasının park yerinde oldukça kötü vaziyette durduğu görülmüştür.

Kamu İdaresi tarafından, bulgu konusu aracın satışı için 29.03.2012 tarihinde satış ihalesine çıkıldığı ancak istekli olmadığından satılamadığı bilgisi verilerek Taşınır Mal Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda işlemlerin yapılacağı ifade edilmiştir.

D- Yeniden kullanılabilir cihaz, malzeme, demirbaş ve elektronik parçaların kişilerin zimmetinden düşüldüğü, ancak depolarda atıl halde tutulduğu, ekonomik ömrünü tamamlamamış taşınırları ihtiyaç duyabilecek birim ve personelin kullanımına açacak bir sistemin oluşturulmadığı tespit edilmiştir. Bir birimin ambarında ise 2018 yılında satın alınmış ancak kullanıma verilmeden bekletilen ve ekonomik ömrünü doldurmak üzere olan

bilgisayarlar bulunmuştur.

Kamu İdaresi tarafından, Üniversite bünyesinde ambarı bulunan tüm birimlere bulguda yer verilen tespitle ilgili gerekli hassasiyetin ve özenin gösterilmesi hususunda bilgilendirme yapıldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak; sistemsizlik nedeniyle hurda taşınır konusu önemli bir sorun haline gelmiş bulunduğundan, hurda mal ve malzemelerin tasnifli bir şekilde konulacağı bir hurda alanı belirlenmesi veya inşası, Taşınır Çıkışı ve Hurdaya Ayırma İşlemleri Süreç Akış Şemasının uygulamaya geçirilmesi, mevcut hurdalardan imha edilebilir olanların tespit edilerek imhası, MKE AŞ’nin hurda teslim talebine yanıt vermemesi halinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında hurda ihalesinin yapılması gerekmektedir.