Karşıyaka Belediyesinin mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin gerçekleştirilmesinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleriyle öngörülen temel usuller yerine, yaygın olarak doğrudan temin usulünün kullanıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 5’inci maddesinde belirtilen temel ilkeler uyarınca kamu idareleri, yapacakları ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu tutulmuştur.Yine aynı maddede, yapılacak olan ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılacağı belirtilmiştir. Kanun’un 22’nci maddesinde ise ihale usullerinden ayrı olarak, aynı maddenin bentlerinde sayılan hallerde ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temin yoluyla karşılanmasına izin verilmiştir.

Yapılan incelemede 2020 yılı içinde toplam 14 ihalede açık ihale usulünün, 3 ihalede ise pazarlık usulünün kullanıldığı görülmüştür. Bunların mal ve hizmet alımı ile yapım işlerine göre dağılımına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.

Tablo 10: İhale Türleri Dağılımı

Yıl içinde mal alım ihaleleri ile 8.891.654,06 TL, hizmet alım ihaleleri ile 18.621.778,00 TL, yapım işi ihaleleri ile 8.953.060,78 TL tutarında harcama yapılmış olmasına karşın, doğrudan temin yoluyla mal alımları için 6.523.001,86 TL, hizmet alımları için 4.349.942,12

TL, yapım işleri için 6.210.759,64 TL harcama yapılmıştır. Doğrudan teminle yapılan mal alımları toplam mal alımlarının %42’sini; hizmet alımları, toplam hizmet alımlarının %19’unu; yapım işleri ise toplam yapım işlerinin %41’ini oluşturmaktadır. Hizmet alımlarında doğrudan temin oranı düşük görünmekle birlikte, hizmet alımları için harcanan toplam 22.901.720,12 TL’nin 17.925.572,00 TL tutarındaki kısmının kent içi çevre temizliği ihalesine, 626.206,00 TL tutarındaki kısmının ise araç kiralama ihalesine ait olduğu dikkate alındığında, bu iki ihale dışındaki hizmet alımlarının tamamının doğrudan temin ile yapıldığı anlaşılmaktadır. Nitekim aynı durum yapım işleri için de geçerlidir. İhale ile yapılan 6 yapım işinin toplam tutarı 8.953.060,78 TL iken doğrudan temin yöntemi ile yaptırılan yapım işi tutarı 6.523.001,86 TL’dir. Bu durum belediyenin birçok yapım işini doğrudan temin yoluyla yaptığını göstermektedir. Bu hususlara ek olarak ihale yapılan konularda, ayrıca doğrudan teminle alıma başvurulduğu ve işlerin parçalara bölünmek suretiyle doğrudan teminle yapıldığı da incelenen evraklarda göze çarpmaktadır. 197.000.00 TL tutarındaki 2 adet araç alımının aynı firmadan 22/d doğrudan temin yöntemi ile 229.274,00 TL tutarındaki bilgisayar alımlarının üç farklı firmadan 22/d doğrudan temin yöntemi ile 202.960.00 TL tutarındaki temiz filler alımlarının iki farklı firmadan yapıldığı, çeşitli etkinliklerin organizasyonunu içeren hizmet alımı ödemelerin 22/b doğrudan temin yöntemi ile yapıldığı tespit edilmiştir. Bu durum belediyenin ihtiyaçlarını önceliklendiremediğini, plan ve program yapmaktan uzak olduğunu, çeşitli sebeplerde ihale yapmaktan kaçındığını ve bütçesini verimli kullanamadığını göstermektedir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri gereğince, ihale usulüyle ihale edilmesi gereken işlerin, yasanın amacına uygun olmayan yorumlarla doğrudan temin ile edinilmesi mevzuat hükümlerine aykırılık oluşturduğu için bu tarz uygulamaların yapılmayarak, ihtiyaçların karşılanmasında Kanun’da öngörülen temel ihale usullerinin kullanılmasının gerektiği düşünülmektedir.