Peşin olarak yapılan taşınmaz satışlarında 127-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı önce satış bedeli kadar alacaklı çalıştırılarak eksi bakiye vermesine neden olunmakta daha sonra belli aralıklarla söz konusu hesaba toplu olarak borç kaydı yapılarak hesabın bakiyesi denkleştirilmekte veya artı bakiye vermesi sağlanmaktadır.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 127-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 97’nci maddesinde, bu hesabın mahalli idarelere ait maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda ortaya çıkan alacaklar ile yukarıdaki hesapların kapsamına girmeyen ve bir yıl içerisinde tahsil edilmesi gereken diğer çeşitli faaliyet alacaklarının izlenmesi için kullanılacağı;

“Hesaba ilişkin işlemler” başlıklı 98’inci maddesinde, maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda ortaya çıkan alacaklar ile diğer faaliyet alacaklarından bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tahsili gereken tutarlar bu hesaba, içinde bulunulan dönemi takip eden

dönemlerde tahsili gereken tutarlar ise duran varlıklar ana hesap grubunda yer alan Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına kaydedilerek izleneceği ve duran varlıklar ana hesap grubunda yer alan Diğer Faaliyet Alacakları Hesabında kayıtlı tutarlardan, dönem sonlarında vadesi bir yılın altına inenlerin bu hesaba aktarılacağı;

“Hesabın işleyişi” başlıklı 99’uncu maddesinde ise, maddi duran varlıkların taksitli satılması durumunda; satış bedelinden tahsilinde bütçeye gelir kaydedilmesi gereken tutarlardan bir yıl veya faaliyet dönemi içinde tahsili gerekenlerin bu hesaba, bir yıldan daha uzun bir süre içerisinde tahsili gerekenlerin 227-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumsuz farkın ve mevzuatı gereğince diğer kamu idarelerine ayrılması gereken payların 630-Giderler Hesabına, ayrılmış olan birikmiş amortisman tutarlarının 257- Birikmiş Amortismanlar Hesabına borç; maddi duran varlığın kayıtlı değerinin ilgili maddi duran varlık hesabına, satış bedeli ile net değeri arasındaki olumlu farkın 600-Gelirler Hesabı’na alacak kaydedileceği ve bu hesapta kayıtlı alacaklardan, nakden veya mahsuben yapılan tahsilatın bir taraftan bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabı ya da ilgili diğer hesaplara borç; diğer taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedileceği,

İfade edilmiştir.

İdarenin taşınmaz işlemlerinin incelenmesi neticesinde; 2020 yılında yapılan “arsa” ve “diğer bina” satış ve işlemlerinde, satışlar peşin olmasına rağmen, ilgili maddi duran varlık hesabından herhangi bir çıkış kaydı yapılmadığı bunun yerine 127-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı satış tutarı kadar alacaklı çalıştırıldığı ve belli dönemlerle söz konusu hesabın borcuna toplu kayıtlar yapılarak hesabın bakiyesinin denkleştirilmeye çalışıldığı tespit edilmiştir.

127-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı borç karakterli bir hesap olması nedeniyle alacak kalanı vermemesi gerekmektedir. Ancak İdare tarafından taşınmaz satış işlemlerinin hatalı muhasebeleştirilmesi nedeniyle söz konusu hesap zaman zaman eksi bakiye vermektedir. İdarenin taşınmazlarına ilişkin envanter kayıtlarının tamamlanması nedeniyle muhasebe kayıtlarında yer almayan bir varlığın satış işleminde doğal olarak ilgili maddi duran varlık hesabı çalıştırılamamaktadır.

Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere 7057 numaralı yevmiye kaydı ile 127-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabı 11.672.912,75 TL tutarında eksi bakiye vermiş, 7116 numaralı yevmiye ile

söz konusu hesaba 42.264.180 TL’lik giriş yapılarak artı bakiye vermesi sağlanmış ve nihayetinde 8161 numaralı yevmiye ile eksi bakiyesi sıfırlanmıştır.

Tablo 14:127-Diğer Faaliyet Alacakları Hesabının Hatalı Kullanımını Gösterir Örnek İcmal

Denetim tespitine binaen, İdare tarafından; gelecek dönemlerde taksitle taşınmaz satılması durumunda Diğer Faaliyet Alacakları Hesabının kullanılarak muhasebeleştirileceği ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, İdare tarafından envanter işlemlerinin tamamlanarak taşınmaz satışına ilişkin muhasebe kayıtlarının mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi, Diğer Faaliyet Alacakları Hesabının taksitle taşınmaz satılması halinde kullanılması; peşin yapılan taşınmaz satış işlemlerinin ise, doğrudan 100-Kasa Hesabı veya 102-Banka Hesabına borç, ilgili maddi duran varlık hesabına alacak kaydedilerek muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.