Belediye tarafından işgaliye yoluyla kullandırılan taşınmazlar ve kamu alanları ile ilgili peşin tahsil edilen işgaliye bedellerinin, doğrudan tahsil yılına ilişkin gelir ve faaliyet sonucu hesapları ile muhasebe kayıtlarına alındığı görülmüştür.

Mahalli idareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 380 Gelecek aylara ait gelirler hesabını açıklayan “Hesabın niteliği” başlıklı 286’ncı maddesinde;

“(1) Bu hesap, içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak, gelecek aylara ait olan peşin tahsil edilmiş gelirlerin izlenmesi için kullanılır.”

480 Gelecek yıllara ait gelirler hesabını açıklayan “Hesabın niteliği” başlıklı 335’inci maddesinde de;

“(1) Bu hesap, dönem içinde tahsil edilen ancak, gelecek yılların faaliyet hesaplarına dâhil edilecek olan gelirlerin izlenmesi için kullanılır.”

denilmekte, 287,288, 336 ve 337’nci maddelerinde de bu hesaplara ilişkin işlemler ile bu hesapların işleyişi açıklanmaktadır.

Anılan mevzuat hükümleri gereği, içinde bulunulan dönemde veya daha önceki dönemde tahsil edilen ancak takip eden aylara ait olan gelirlerin izlenmesi için 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı, yılı içinde peşinen tahsil olunan ancak, takip eden yıllara ilişkin gelirlerin izlenmesi için de 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabı kullanılması gerekmektedir. Bu suretle, peşin tahsil edilen gelirlerin, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde yer alan “dönemsellik” ilkesi gereği, ilgili oldukları dönemin faaliyet geliri olarak

mali tablolarda yer alması sağlanmış olacaktır. Dönem ayırıcı nitelikteki Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabı ile Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabının kullanılmaması, peşin tahsil edilen gelirlerin yalnızca tahsil olundukları yılın gelirleri ve faaliyet sonuçlarına yansıtılmasına, ancak ilgili oldukları dönemin gelirleri ve faaliyet sonuçları ile alakalandırılamamasına, dolayısıyla söz konusu dönemlerin faaliyet sonuçlarının mali tablolarda hatalı bilgi sunmasına neden olacaktır.

Belediye taşınmazları ile belediye yetki alanındaki kamu alanlarından işgaliye yoluyla kullandırılanlara ilişkin olarak peşin tahsil edilmiş olan işgaliye bedelleri bulunduğu, muhasebe kayıtlarında bu gelirlerin 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler ve 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabında takip edilmediği ve doğrudan tahsil yılına ilişkin faaliyet geliri olarak muhasebe hesaplarına yansıtıldığı tespit edilmiştir.

2017, 2018 ve 2019 yıllarında peşin tahsil edilmiş olan işgaliye bedellerinin bir kısmı 2019 bir kısmı da sonraki yılların gelirleri olup, muhasebenin “dönemsellik” ilkesi gereği, bunlardan 2020 yılına ilişkin olanların gelecek aylara ait gelirler kapsamında, 2020 yılından sonraki yıllara ait olanların ise gelecek yıllara ait gelirler kapsamında muhasebe kayıtlarında yer alması gerekmektedir. Muhasebe kayıtlarında bu ayrımı yapabilmek de yukarıda açıklanan dönem ayırıcı hesaplar aracılığıyla mümkün olabilecektir.

Aynı zamanda 2019 yılı öncesinde peşin tahsil edilen, ancak tahsil olunduğu yılın faaliyet gelirleri olarak kaydedildiğinden 2019 yılına yansımayan işgaliye bedellerinin de, yukarıda bahsedilen hesaplar aracılığı ile 2019 yılına ilişkin faaliyet gelirleri olarak muhasebe kayıtlarına alınması, 2019 yılında tahsil olunmuş olmakla birlikte 2020 yılı ve sonraki yılların geliri olan peşin tahsilatların da 2019 yılı geliri olarak kaydedilmemesi, bu şekilde 2019 yılında olumsuz olarak gerçekleşen faaliyet sonucunun da bu işlemlere göre şekillenmesi muhasebe ilkeleri ve Yönetmelik hükümleri gereğidir.

Bu bilgiler ışında, peşin tahsil olunan işgaliye bedelleri ile ilgili olarak, 2019 yılı sonunda muhasebe kayıtlarından şu tespitlere ulaşılmaktadır:

1. 2019 ya da daha önceki yıllarda peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2020 yılına ilişkin işgaliye bedelleri, gelecek aylara ait gelirler kapsamında olduğundan 344.131,43 TL tutarla 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabında yer alması gerekirken bu kayıt oluşturulmamıştır.

2. 2019 ya da daha önceki yıllarda peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2020 yılından sonraki yıllara ilişkin işgaliye bedelleri, gelecek yıllara ait gelirler kapsamında olduğundan 151.015,20 TL tutarla 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabında yer alması gerekirken bu

   
   

   kayıt oluşturulmamıştır.

   
   

3. 2019 yılında peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte, 2020 ve sonraki yıllara ilişkin işgaliye bedelleri 2019 yılı geliri olarak kaydolunduğundan 2019 yılı faaliyet geliri 220.296,43 TL tutarında fazladır.

4. 2019 yılından önce peşin tahsil olunmuş ve o yılların geliri olarak muhasebe kayıtlarına alınmış olmakla birlikte 2019 yılına ilişkin olan işgaliye bedellerinin 2019 yılı geliri olması gerektiğinden 2019 yılı faaliyet geliri 264.300,00 TL tutarında eksiktir.

5. 3 ve 4 numaralı tespitler ışığında 2019 yılı faaliyet geliri net 264.300,00 - 220.296,43

   = 44.003,57 TL tutarında eksiktir. 2019 yılı faaliyet sonucu olumsuz olarak gerçekleşen belediyenin 2019 yılına ilişkin gelirleri bu kadar eksik göründüğünden olumsuz faaliyet sonucu bu tutar kadar fazla çıkmıştır.

6. 2017 yılında peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte sonraki yıllara ilişkin olan işgaliye bedellerinin tamamı 2017 yılının faaliyet geliri olarak kaydolunduğundan, belediyenin 2017 yılında olumlu faaliyet sonucu 302.658,53 TL tutarında fazlası ile gerçekleşmiştir. Bu husus 2019 yılı kayıtlarında 570 Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabına etki etmektedir.(2017 yılından önce peşin tahsil edilmiş olmakla birlikte 2017 yılına yansıtılmamış olabilecek gelirler mevcut veriler üzerinden tespit edilemediğinden 2017 yılı faaliyet sonuçlarına aksi yönden etki edebilecek unsurlar değerlendirilememiştir.)

7. 2018 yılında peşin tahsil olunmuş olmakla birlikte sonraki yıllara ilişkin olan işgaliye bedellerinin tamamı 2018 yılının faaliyet geliri olarak kaydolunduğundan 2018 yılı faaliyet geliri bir taraftan 348.791,67 TL fazla; 2018 yılına ilişkin olmakla birlikte 2017 yılında peşin tahsil olunduğundan 2017 yılının geliri olarak kaydedilen ve 2018 yılı gelirleri arasında yer almayan 112.300,00 TL tutarında eksik, sonuç olarak 2018 yılı faaliyet geliri net 348.791,67 - 112.300,00 = 236.491,67 TL tutarında fazla gerçekleşmiştir. Bu nedenle Kastamonu Belediyesinin 2018 yılında olumsuz faaliyet sonucu 236.491,67 TL tutarında eksiği ile gerçekleşmiştir. Bu husus 2019 yılı kayıtlarında 580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabına etki etmektedir.

Açıklanan nedenlerle, peşin tahsil olunan gelirlerin dönem ayırıcı hesaplarda izlenmemesi Yönetmelik hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.