Karar Künyesi
Belediye Şirketinden doğrudan hizmet alımı yöntemiyle temin edilen personel alımlarında hatalı uygulamalarda bulunulduğu görülmüştür.
Yaklaşık Maliyetin Hatalı Hesaplanması
Büyükşehir Belediyesi tarafından İSPER AŞ’den gerçekleştirilen doğrudan hizmet alımlarında yaklaşık maliyetin hatalı hesaplandığı görülmüştür.
İl Özel İdareleri, Belediyeler ve Bağlı Kuruluşları ile Bunların Üyesi Olduğu Mahalli İdare Birliklerinin Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerinin Gördürülmesine İlişkin Usul ve Esaslar’ın “Personel giderlerinin toplam giderler içindeki payına ilişkin üst sınır” başlıklı 5’inci maddesinde; asgari işçilik maliyetinin, sözleşme giderlerinin, genel giderlerin, işçilikle bağlantılı ayni giderlerin ve kâr oranının kamu ihale mevzuatı esas alınarak belirleneceği, “Hizmetlerin gördürülmesi” başlıklı 6’ncı maddesinde; personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin bedelinin tespitinde, Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin yaklaşık maliyetin tespitine ilişkin hükümlerine uyulmasının zorunlu olduğu, bu usul ve esaslarda düzenlenmeyen hususlarda Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği eki Hizmet İşleri Genel Şartnamesi ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesinde “Hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bulunan bu tutara işin niteliği dikkate alınarak %7 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenir. Bu tutar, kâr hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler ile toplanarak yaklaşık maliyet hesaplanır. Buna ilişkin hesap cetveli hazırlayanlarca imzalandıktan sonra, ihale onay belgesinin ekine konularak ihale yetkilisine sunulur. Yüklenici için öngörülen kar tutarının bu cetvelde gösterilmesi zorunludur.” hükmü bulunmaktadır.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Personel çalıştırılmasına dayalı ihalelerde yaklaşık maliyet” başlıklı 10’uncu maddesinde; personel çalıştırılmasına dayalı ihalelerde personel maliyetinin, tarım dışında ve 16 yaşından büyük işçiler için belirlenmiş brüt asgari ücret tutarı ile bu tutar üzerinden hesaplanan işveren payı toplamından az olmamak üzere bulunan maliyetlerin dikkate alınarak hesaplanacağı ifade edilmiştir. İhale konusu işte çalışacak personele ilişkin yemek, yol gibi maliyetlerin teklif fiyatına dâhil edilmesinin öngörüldüğü hallerde, yukarıda yapılan hesaplamalara; bu maliyetlerin brüt tutarlarının da ekleneceği ayrıca personele nakdi olarak ödenmesi öngörülen yemek ve yol bedelinin günlük brüt tutarları ile söz konusu yemek ve yol bedellerinin bir ayda kaç gün üzerinden verileceğinin idari şartnamede gösterileceği belirtilmiştir. Yine aynı maddenin devamında yaklaşık maliyetin hesabında ilgili mevzuatı uyarınca belirlenmiş kısa vadeli sigorta kolları prim oranı da dikkate alınacaktır.
Kamu İhale Genel Tebliği’nin 78’inci maddesinde; Tekliflerin hazırlanmasında ve asgari işçilik maliyetinin hesaplanmasında, ihale tarihinde yürürlükte bulunan asgari ücret dikkate alınacağı belirtilmiştir.
Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden; personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında yaklaşık maliyetin hesaplanırken Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin yaklaşık maliyetin tespitine ilişkin hükümlerine uyulmasının zorunlu olduğu, bu Usul ve Esaslarda düzenlenmeyen hususlarda Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği eki Hizmet İşleri Genel Şartnamesi ve ilgili diğer mevzuat hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Yaklaşık maliyetin hesabında işçilerin yaklaşık maliyetin hesaplandığı tarihte ki brüt ücretleri üzerinden hesaplanacağı ve bu hesaplamalara yemek ve yol öngörülmek şartıyla ekleneceği, tatil günlerinde çalışma ve kısa vadeli sigorta kolları primlerinin de hesaplamalarda dikkate alınacağı belirtilmiştir. Çıkan tutara sözleşme ve genel gider ile yüklenici karı eklenerek yaklaşık maliyetin belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
Belediyenin, İSPER AŞ’den 2023 yılı personel ihtiyaçları için yapılan personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında sözleşmelerin 30.12.2022 tarihinde imzalandığı görülmüş olup, bunun doğal sonucu olarak yaklaşık maliyet hesaplamasında çalıştırılacak personelin brüt ücretlerinin 2022 yılının aralık ayında ki brüt ücretler üzerinden hesaplanması gerekmektedir. Yapılan incelemelerde yaklaşık maliyet hesaplamalarında 30.12.2022 tarih Z- 50626539-929-22438 sayılı Başkanlık Olurunda belirlenen %16 artış oranı eklenerek yapılan hesaplama, yaklaşık maliyetin yüksek belirlenmesine sebep olunmuştur.
Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; Kamu İhale Genel Tebliği’nin 78’inci maddesinde yer alan tekliflerin hazırlanmasında ve asgari işçilik maliyetinin hesaplanmasında, ihale tarihinde yürürlükte bulunan asgari ücretin dikkate alınacağı hükmü için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na görüş soracaklarını ayrıca yaklaşık maliyetin hatalı hesaplanmasına sebep olan Başkanlık Makamının 30.12.2022 tarihli ve Z- 50626539-929-22438 sayılı oluruna istinaden belirlenen %16 artış oranı eklenerek yapılan hesaplamadan kaynaklı olarak ortaya çıkan yüklenici kârı ve genel gider payındaki fazla ödemenin şirket hakedişlerinden kesildiği belirtilmiştir. Ancak İdare tarafından her ne kadar yaklaşık maliyetin hesaplanmasına ilişkin Bakanlığa görüş sorulacağı ifade edilse de Kamu İhale Genel Tebliği 78’inci maddesinde yer alan hükümler amir hüküm olup idareleri bağlayıcıdır. Ayrıca Başkanlık Olurundan kaynaklı fazla ödemenin tahsil edildiği belirtilmiş ancak söz konusu tahsilat yapılsa dahi bu durum yaklaşık maliyetin hatalı hesaplanması gerçeğini değiştirmemektedir. Bu sebeple İdarenin cevabı bulgu konusu hususu karşılamamaktadır.
Sonuç olarak; yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda, Büyükşehir Belediyesi tarafından 2023 yılı için yapılan personel çalıştırılmasına yönelik doğrudan hizmet alımlarında, yaklaşık maliyetin mevzuatların öngördüğü şekilde hesaplanması gerekmektedir.
Fiyat Farkına İlişkin Hatalı Uygulamaların Yapılması
2023 yılı içerisinde Bağımlılıkla Mücadele ve Rehabilitasyon Şube Müdürlüğü, Engelliler Şube Müdürlüğü, Kadın ve Aile Hizmetleri Şube Müdürlüğü ile Sağlık ve Hıfzıssıhha Şube Müdürlüğü’nün yapmış oldukları doğrudan hizmet alımlarında fiyat farkına ilişkin hatalı uygulamaların yapıldığı görülmüştür.
Yukarıda bahsedilen söz konusu Müdürlüklerin 2023 yılı için yapmış oldukları doğrudan hizmet alımları sözleşmelerinde 31.08.2013 tarihli ve 28751 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan “4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na Göre İhalesi Yapılacak Olan Hizmet Alımlarına İlişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar”a göre fiyat farkı verileceği düzenlenmiş ve fiyat farkı hesaplamasında kullanılacak olan katsayılar ile formüller buna göre belirlenmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanuna Göre İhalesi Yapılacak Olan Hizmet Alımlarına İlişkin Fiyat Farkında Uygulanacak Esasların 5’inci maddesinde yer alan F = An x B x (Pn-1) formülünden yola çıkılarak hesaplama yapılanacağı ve “An” yerine yazılacak tutarın; “An: İlk geçici hakedişte (n=1) olmak üzere (n) inci hak edişte; birim fiyatlı işlerde uygulama ayında gerçekleşen iş kalemlerinin sözleşme fiyatlarıyla çarpılması sonucu bulunan tutarı (TL),” olduğu belirtilmiştir.
Aynı Esaslar’ın 6’ncı maddesinde ise; “İhale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için, 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca çalıştırılan işçinin İdari Şartnameye göre ihale tarihi itibarıyla hesaplanan brüt maliyeti ile uygulama ayındaki brüt maliyeti arasındaki fark, 5 inci madde uygulanmaksızın ödenir veya kesilir.” denilmiştir.
Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımlarında Toplu İş Sözleşmesinden Kaynaklanan Fiyat Farkının Ödenmesine Dair Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde; “Bu Yönetmeliğin amacı; 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi uyarınca ihale edilen işlere ait sözleşmelere ilişkin olarak 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 8 inci maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca yapılan toplu iş sözleşmeleri sonucunda, alt işverenler tarafından çalıştırılan işçilerin işçiliğe bağlı giderlerinde oluşan artışın fiyat farkı olarak ödenmesini düzenlemektir.” <span>denilmektedir.</span>
Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinden, uygulama ayında gerçekleşen iş kalemlerinin Sözleşmede yer alan fiyatlarla çarpılması sonucu bulunacak tutarın formülde yer alan “An” yerine yazılacağı anlaşılmaktadır. Ayrıca Toplu İş Sözleşmesinden kaynaklanan artışların ise yukarıda bahsedilen mevzuat hükümleri kapsamında esasların 5’inci maddesinden ayrı hesaplanarak fiyat farkı olarak ödeneceği düzenlenmiştir. Bu durumda Sözleşmede yer alan ve akaryakıt için fiyat farkı verilmesinin hesabında kullanılan formülde “An” yerine yazılacak tutarın Toplu İş Sözleşmesinden kaynaklanan artışlar dâhil edilmeden fiyat farkı hesaplaması yapılması gerektiği ve Toplu İş Sözleşmesinden kaynaklı artışların ayrı hesaplama yapılarak fiyat farkının bulunması ve ödemenin bu hesaplamalara göre gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Yapılan incelemelerde, İSPER AŞ’den yapılan doğrudan hizmet alımlarında birim fiyat teklifinin olmadığı ve sözleşme fiyatlarına dayanak sağlayan tutarın yaklaşık maliyetteki hesaplamalardan alındığı görülmüştür.
Bulgunun (a) bendinde yaklaşık maliyetin Aralık 2022 tarihinde ki personelin ücretleri üzerinden hesaplanması gerekirken 30.12.2022 tarih ve Z-50626539-929-22438 sayılı Başkanlık Olurunda geçen %16 oranında artış dikkate alınarak hesaplandığı (daha yüksek ücret belirlenmiş) ifade edilmişti. Bunun sonucunda Ocak 2023’de toplu sözleşme fiyat farkı olarak verilecek ve “An” tutarına dâhil edilmeyecek olan Toplu İş Sözleşmesi farklarının dâhil edilmesi sebebiyle uygulama ayında akaryakıta ilişkin fiyat farkı hesabında “An” tutarının daha yüksek belirlenmesine sebep olunmuştur.
Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; bulgu konusu husus hakkında gerekli işlemlerin yapılacağı belirtilmiştir.
Sonuç olarak; yapılan açıklamalar doğrultusunda, fiyat farkı hesabının mevzuatına uygun olarak yapılması gerektiği düşünülmektedir.