Üniversite Sosyal Tesis İşletmesinin, uzun bir süredir zarar etmesine rağmen mali sürdürülebilirliği ile ilgili bir çalışmanın yapılmadığı ve etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde işletilmesine yönelik önlemleri içeren bir eylem planının hazırlanmadığı tespit edilmiştir.

İdarelere ait sosyal tesislerin, etkili, ekonomik ve verimli işletilmesine ve güçlü bir idari ve mali yapıya kavuşturulmasına yönelik tedbirlerin alınmasını sağlamak amacıyla 2017-6 sayılı Kamu Sosyal Tesislerinin İşletilmesine İlişkin Tebliğ yayımlanmıştır. Bu Tebliğ’in “Mali sürdürülebilirlik” başlıklı 7’nci maddesinde; “(1) Mali açıdan sürdürülebilir olmadığı tespit edilen sosyal tesislerin mali tabloları her yılın Şubat ayı sonuna kadar idarelerce incelenir ve Mart ayı sonuna kadar mali sürdürülemezliğin nedenlerini ve alınacak önlemleri içeren rapor üst yöneticiye sunulur. (2) İdareler, mali sürdürülebilirliği olmayan sosyal tesislere ilişkin olarak 5 inci maddede yer alan tedbirlere ilaveten, sosyal tesislerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde işletilebilmesi için gerekli her türlü tedbirleri alırlar.” Hükümlerine yer verilmektedir. Bu hükümlere göre; sosyal tesislerin mali sürdürülebilirliğinin sağlanması, bu bağlamda kârlılığın temini veya zararın önlenmesi için gelir-gider dengesinin gözetilmesi gerekmektedir. Bu durum, tesislerin devamlılığı açısından son derece önemlidir. İktisadi

İşletmenin mali yapısının bozulmasının çeşitli nedenlerden kaynaklandığı anlaşılmış olup aşağıda ayrıntıları anlatılmıştır.

A- Üniversitede çalışan bazı personellerin maaşının Üniversite Sosyal Tesis İşletmesinden ödenmesi

Yapılan incelemede İktisadi İşletme tarafından istihdam edilen, sayıları aylar itibariyle değişmekle birlikte ortalama 11 adet personelin üniversitede rektörlük bünyesinde iktisadi işletmeyle ilgisi olmayan işlerde çalıştığı tespit edilmiştir. Söz konusu personelin 2020 yılında iktisadi işletmeye maliyeti 518.860,69 TL olup personel sayısına göre yıllar itibariyle değişiklik göstermektedir. Dolayısıyla bu durum iktisadi işletmenin giderlerini artırmakta ve mevzuata aykırı olarak Üniversite de işçi çalıştırılmasına neden olmaktadır.

2017-6 sayılı Kamu Sosyal Tesislerinin İşletilmesine İlişkin Tebliğ’in “Tesislerin işletilmesi” başlıklı 5’inci maddesinde; “f) Sosyal tesislerde istihdam edilen personelin hizmetin gerektirdiği niteliklere sahip olmasına dikkat edilir. g) Sosyal tesislerde istihdam edilen personelin yetki ve sorumluluklarının belirlenmesine yönelik olarak görev tanımları net olarak belirlenir ve yazılı bir doküman haline getirilerek tesis personeline duyurulur….” Hükümlerine yer verilmektedir. Dolayısıyla yöneticilerin sekreterliği gibi İşletmenin faaliyetleri ile ilgili olmayan işlerde personel çalıştırılması uygun olmayıp, İşletmenin istihdam ettiği personelin işin gerektirdiği niteliklere sahip ve asgari seviyede tutulmalıdır. Ayrıca yetki ve sorumluluklarının net olarak belirlenip personele duyurulması gerekmektedir.

B- İşletme tarafından bankadan çek bastırılması ve piyasaya çek verilerek borçlanılması Yapılan incelemede İşletmenin borçlarına karşılık olarak 1.041.234,45 TL tutarında

çeşitli firmalara çek verildiği, ilgili çeklerin bir kısmının vadesinin 2021 yılı olduğu görülmüştür.

Ayrıca harcama yetkilisi tarafından işletme müdürüne verilen 25.000TL harcama sınırı olmasına rağmen bu sınırı aşmak için aynı firmalara aynı gün tutarları 25.000 TL altında kalacak şekilde çek düzenlendiği tespit edilmiştir. Bu işlemler sonucunda İktisadi İşletme ciddi miktarda borç yükü altına sokulmuştur. 2020 Bilançosuna bakıldığında Satıcılar hesabının 2.062.946,21 TL olduğu ve Borç Senetleri hesabının ise 1.041.234,45 TL olduğu görülmektedir.

C- Pandemi Nedeniyle Bazı Kantin ve Kafeteryaların Kapanması

İşletmenin işlettiği 29 birimden 20 tanesi pandemi döneminde kapalı kalmış ve işletmenin bu gelirlerinden mahrum kalmıştır. Ayrıca 3 birim 2020 Haziran ayında faaliyete geçmiş, ancak 6 birim hiç kapanmadan faaliyetlerine devam etmiştir.

Bu dönemde kapalı olan yerler için Üniversite Yönetim Kurulu tarafından alınan karar ile kira alacakları için tahakkuk yapılmaması ve elektrik su gibi alacaklarının ötelenmesi sağlanmıştır. Bu dönemde İşletme bünyesinde çalışan bir kısım personelin kısa çalışma ödeneğinden faydalandırıldığı bir kısmının ise ücretsiz izne gönderildiği anlaşılmıştır.

Yukarıdaki tabloya bakıldığında 2020 yılında İşletmenin net satışlarının yarıdan fazla düştüğü görülmekte ancak satışların maliyetinin aynı oranda düşmediği görülmektedir.

D- Geçmiş Yıllardan Gelen Çeşitli Borçlarının Bulunması

Geçmişte atanan yöneticilerden kaynaklı olarak İşletme de çeşitli usulsüzlükler yapıldığı ve bunun sonucu olarak İşletme mali yapısının bozulduğu görülmüştür. Hali hazırda 2016-2018 yılları arası İşletmede sahte fatura kullanıldığı ve buna ilişkin vergi inceleme raporu yazıldığı, İşletmenin geçmişe dönük vergi, vergi ziyai ve gecikme cezası ödediği ve sorumluların mahkemeye verilerek konunun dava sürecinde olduğu görülmüştür. Ayrıca İşletme kamuya olan borçlarını ödeyemediği için yapılandırmaya gitmiş ve 2020 yılı sonu itibariyle 1.686.383,14 TL sosyal güvenlik primi ve 570.054,27 TL vergi borcu olmak üzere toplam kamuya ait vadesi geçmiş ve taksitlendirilmiş 2.256.437,41 TL borcu bulunmaktadır.

Ayrıca yine geçmiş yıllardan kalan kasa noksanları ile kredi kartı alacakları için sorumlulara rücu işlemlerinin başlatıldığı anlaşılmıştır. Bu kapsamda İşletmeye atanacak yöneticilerin yönetici tecrübesinin olmasının ve İşletmenin düzenli olarak Üniversite SKS daire başkanlığı tarafından düzenli olarak denetim ve kontrole tabi tutulması büyük önem arz etmektedir.

E- İşletmenin Borç Ödeme Gücünü Yitirmesi

Sosyal Tesisler İşletmesinin son yıllardaki borçları ile borçların ödenmesinde kullanılacak olan hazır değer ve ticari alacak hesaplarının durumları aşağıdaki tabloda görüldüğü gibidir. Söz konusu tablodan anlaşılacağı üzere, İşletmenin zarar hesabında sürekli

bir artış olurken, hazır değerler ve ticari alacaklar hesaplarında azalış olmuştur. Bu haliyle İdarenin, İşletme için yukarıda belirtilen Tebliğ hükümlerinin gereklerini yerine getirmediği düşünülmektedir.

Yukarıdaki tabloya bakıldığında; hazır değerler, ticari alacaklar ve stoklar toplamının kısa vadeli borçları ödeyebilme gücü bulunmadığı görülmektedir. İşletmenin herhangi bir taşınmazı da bulunmamakta olup uzun vadeli borçları ödeme gücüde bulunmamaktadır. Dolayısıyla mali sürdürülebilirliğini tamamen yitirdiği anlaşılmaktadır.

Sonuç olarak; İşletmenin, mali sürdürülebilirliği ile ilgili bir çalışmanın yapılması ve etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde işletilmesine yönelik önlemleri içeren bir eylem planının hazırlanarak uygulamaya koyulmasının gerektiği düşünülmektedir. Kamu İdaresi de bu anlamda bir planlamanın yapıldığını ve Pandemi sonrasında İşletmenin daha iyi duruma geleceğini bildirmiştir.