102 Banka Hesabı ile 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabının birlikte kullanılmadığı ve bu nedenle de borç ve alacak tutarları birbirine eşit olması gereken hesapların borç ve alacak tutarları arasında 5.743.460.985,73 TL tutarında hataya neden olunduğu tespit edilmiştir.

Kurumun aynı banka şubesinde bulunan vadeli/vadesiz hesabından vadesiz/vadeli hesabına yapılan aktarmalarda 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabının kullanılmadığı, bu nedenle yıl sonunda eşit olmaları gereken 102 Banka Hesabının alacak tutarı ile 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabının borç bakiyeleri arasında fahiş bir fark bulunduğu hususu tespit edilmiştir.

Muhasebe kayıtlarının Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliğine uygun olarak muhasebe tekniği açısından doğru yapılabilmesini sağlayan kayıtların araştırılarak uygulanmaması ve kurumun banka hesaplarından çıkışlarda 103 hesabının kullanılmaması sonucunda, 2020 yılı sonu Mizanında; 102 Banka Hesabının alacak kaydı tutarı (6.315.829.719,48 TL) ile 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabının borç kaydı tutarının (572.368.733,75 TL) birbirini tutmamasına, dolayısıyla, mali tablolarda 5.743.460.985,73 TL tutarında hataya neden olunmuştur.

Kamu İdaresi cevabında; İşletme mevduatlarının, banka ile yapılan protokol kapsamında gün sonunda banka tarafından, otomatik olarak günlük vadeli hesaplara aktarıldığı ve ertesi gün vadeye yatan tutarın tekrar vadesiz hesaba aktarıldığı ve bu şekilde günlük işlem tesis ettiği, bunun dışında mevduatlarını haftalık, aylık ve kırık vadede de değerlendirildiklerini, Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde “muhasebe birimlerinin banka hesabından, ilgililerin hesaplarına gönderilecek olan tutarlar ile bankalarda açtırılan krediler için gönderme emri düzenlenir ” denildiğinden 103 hesabın sadece banka nezdinde kişi ve kurumlara yapılan ödemelerde kullanıldığını, vadesiz hesaptan vadeli hesaba veya vadeli hesaptan vadesiz hesaba para aktarmalarında sadece 102 hesabın diğer ilgili hesaplarla birlikte kullanıldığı, 103 hesaba kayıt yapılmadığını bildirmiştir.

İdarenin; bankanın protokol çerçevesinde her günün sonunda hesapta bulunan paraları otomatik olarak günlük vadede değerlendirdiği, ertesi gün vadesiz hesaba aktardığı şeklindeki beyanı kabul edilse bile işletmenin haftalık, aylık ve kırık vadeli mevduat hesapları da bulunduğundan bu cevabın bulgudaki tespiti değiştirecek nitelikte olmadığı değerlendirilmiştir.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 102 Bankalar Hesabına ilişkin işlemler ve hesabın işleyişini düzenleyen 73 ve 74’üncü maddelerinde; muhasebe birimlerince, hesaplarının bulunduğu bankalardan nakden yapılacak ödemeler için bu bankaların kendi çekleri; ödeme yapılacak kişilerin hesaplarına aktarılacak tutarlar ile bankalarda açtırılacak krediler için “Gönderme Emri” (Örnek:13) düzenleneceği, bankaca muhasebe birimine gönderilen hesap ekstreleri ile ödendiği veya ilgili yerlere gönderildiği

bildirilen çek ve gönderme emri tutarlarının bu hesaba alacak, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına borç kaydedileceği şeklinde düzenlemeler yapılmıştır.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına ilişkin işlemler ve hesabın işleyişini düzenleyen 76 ve 77’nci maddelerinde de; muhasebe birimlerinin banka hesabından, ilgililerin hesaplarına gönderilecek olan tutarlar ile bankalarda açtırılan krediler için gönderme emri düzenleneceği, düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden, muhasebe birimlerine gönderilen banka hesap özet cetvelleriyle, bankaca hak sahiplerine ödendiği veya ilgili hesaplara aktarıldığı bildirilen paraların bu hesaba borç, 102 Bankalar Hesabına alacak kaydedileceği hüküm altına alınmıştır.

Mevzuattaki düzenlemelerden de anlaşılacağı üzere; bankaca muhasebe birimine gönderilen hesap ekstreleri ile ödendiği veya ilgili hesaplara aktarıldığı bildirilen çek ve gönderme emri tutarları 102 Banka Hesabına alacak, 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabına borç kaydedilecektir. İlgili hesaplara aktarılan ibaresi çok geniş olup; İşletmenin bunu dar anlamda yorumlayarak sadece İşletmenin üçüncü şahıslara yaptığı ödemeler için gönderme emri düzenlemesi hatalı bir uygulamadır. İlgili hesaplara aktarılan ibaresinin İşletmenin vadeli/vadesiz mevduatları arasındaki tüm giriş-çıkış hareketlerini de kapsadığı açıktır.

Sonuç olarak; İşletmenin vadeli/vadesiz mevduatları arasındaki hareketlerde 103 hesabının kullanılmaması, mali tablolarında 102 Banka Hesabının alacak kaydı tutarı (6.315.829.719,48 TL) ile 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabının borç kaydı tutarının (572.368.733,75 TL) birbirini tutmamasına, dolayısıyla, mali tablolarda 5.743.460.985,73 TL tutarında hataya neden olmuştur.