İdare tarafından satın alınmaması ve muhasebe kayıtlarına dâhil edilmemesi gereken uluslararası aile cüzdanlarının, satın alınarak 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı’na kaydedildiği görülmüştür.

10.07.1985 tarihli ve 85/9747 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Evlendirme Yönetmeliği’nin “Aile cüzdanlarının mal sandıklarından alınması” başlıklı 54’üncü maddesinde; “Uluslararası aile cüzdanları il ve ilçe mal sandıklarınca evlendirme memurlarına kredili olarak verilir. Bu cüzdanların zimmetle verilmesi ve bedelin tahsili hususlarında Devlet Muhasebesi Muamelat ve Genel Yönetmelik hükümleri uygulanır.” denilmektedir.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “94 Değerli kâğıt ve özel tahakkuk hesapları” başlıklı 497’nci maddesinin birinci fıkrasında, bu hesap grubunun; basım, dağıtım ve satış yetkisi Devlete ait olan değerli kâğıtlar ve başka birimler adına tahsili istenilen alacakların izlenmesi için kullanılacağı,

“Değerli kâğıtlara ilişkin işlemler” başlıklı 498’inci maddesinin birinci fıkrasında; Değerli kâğıtların, 21.02.1963 tarihli ve 210 sayılı Değerli Kâğıtlar Kanununa bağlı değerli kâğıtlar tablosunda gösterilen veya Bakanlıkça bu bölümde izlenmesi bildirilen belge ve kâğıtlar olduğu,

Aynı maddenin dördüncü fıkrasının (b) bendinde, yetkili memurun; görevleri gereği veya görevlendirilmeleri nedeniyle muhasebe birimlerinden zimmetle değerli kâğıt alıp satan nüfus ve emniyet memurları ile maliye veznedarları gibi kefalete tabi memurlara deneceği, 25.04.2006 tarihli ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu hükümleri gereğince evlendirme yetkisi verilen belediye başkanı veya bu işle görevlendireceği memur, köy muhtarları, İçişleri Bakanlığı il nüfus ve vatandaşlık müdürlükleri ile ilçe nüfus müdürlüklerinde ve dış temsilciliklerde evlendirme memurluğu yetkisi ve görevi verilenlerin yetkili memur sayılacağı, (e) bendinde, 5490 sayılı Kanunun 41’inci maddesi gereğince, kadın ve erkek nüfus cüzdanları ve uluslararası aile cüzdanlarının her birinden il nüfus ve vatandaşlık müdürlüğü ile ilçe nüfus müdürlüğü personelinden bir kişiye, 3000’er adedi geçmemek üzere zimmetle verileceği, 5490 sayılı Kanun ile 10.07.1985 tarihli ve 85/9747 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Evlendirme Yönetmeliği hükümleri uyarınca ilgili valiliğin teklifi ve İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğünün onayı ile evlendirme yetkisi verilenlere defterdarlarca belirlenen miktarda zimmetle uluslararası aile cüzdanı verileceği,

(f) bendinde, 5490 sayılı Kanun ile Evlendirme Yönetmeliği hükümleri uyarınca yetki verilen evlendirme memurlarının muhasebe birimlerinden aldıkları uluslararası aile cüzdanları, seri ve sıra numaraları belirtilmek suretiyle söz konusu değerli kâğıtları veren muhasebe birimlerince aylık dönemler itibarıyla bir yazı ekinde ilgili nüfus müdürlüklerine bildirileceği, (h) bendinde, Yetkili memurların, muhasebe birimlerinden zimmetle aldıkları değerli kâğıtların satış hasılatını en çok on beş günde bir ve her hâlde malî yılın son iş gününde muhasebe birimi veznesine veya banka hesabına yatırmak zorunda oldukları; satış hasılatı tutarının, Bakanlıkça belirlenen tutara ulaştığı takdirde bu süre beklenmeksizin satış hasılatı muhasebe birimi veznesine veya banka hesabına yatırılacağı; satış hasılatını bu süre içinde yatırmayan memurlara yeniden değerli kâğıt verilmeyeceği; aldıkları değerli kâğıtların satış hasılatını bu süre içinde yatırmayanlar hakkında, gerekli işlem yapılmak üzere dairesine bilgi verileceği,

Söz konusu Yönetmelik’in, 942-Zimmetle Verilen Değerli Kâğıtlar Hesabı’nın düzenlendiği “Hesabın niteliği” başlıklı 501’inci maddesinde; zimmetle verilen değerli kâğıtlar hesabının, genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde, yetkili memurlara zimmetle verilen değerli kâğıt tutarları ile satış hasılatı karşılığı olarak muhasebe birimine yatırılanlar veya bunlardan iade olunanların izlenmesi için kullanılacağı,

“Hesabın işleyişi” başlıklı 502’nci maddesinde, yetkili memurlara zimmetle verilen değerli kâğıtlar tutarının bu hesaba borç, 940-Değerli Kâğıt Ambarları Hesabı’na alacak kaydedileceği,

Düzenlemesine yer verilmiştir.

21.02.1963 tarihli ve 210 sayılı Değerli Kâğıtlar Kanunu’na bağlı değerli kâğıtlar tablosunda “Aile cüzdanları” değerli kâğıt olarak sayılmıştır.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, uluslararası aile cüzdanları merkezi yönetim kapsamındaki ilgili kamu idarelerince, evlendirme yetkisi verilenlere defterdarlarca belirlenen miktarda zimmetle verilecek ve bedeli muhasebe müdürü veya malmüdürü tarafından yetkili memurdan takip ve tahsil edilecektir. Belediye Başkanı veya görevlendireceği memur, mevzuat gereği yetkili memur olduğundan, bu memurlara zimmetle verilecek uluslararası aile cüzdanlarının takip ve tahsilini ilgili mal müdürlüğü yapacak, söz konusu tutarlar idarenin muhasebe kayıtlarına hiçbir şekilde dâhil edilmeyecektir.

Yapılan incelemede, idare tarafından 2023 yılı içerisinde 1.368.375,00 TL tutarında uluslararası aile cüzdanı alımı yapıldığı ve satın alınan bu aile cüzdanlarının 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı’na kaydedildiği tespit edilmiştir. Belediyenin yetkili evlendirme memurunun ilçe mal müdürlüğünden zimmetle aile cüzdanını alması ve tahsil ettiği cüzdan bedeline ilişkin tutarı ilçe mal müdürlüğüne yatırması gerekmektedir. Zimmetle verilen aile cüzdanı bedellerinin muhasebe kayıtlarında takibini ve bedellerinin yetkili memurdan tahsilini ise ilçe mal müdürlüğünün yapması gerekmektedir. Aile cüzdanlarının idare tarafından satın alınarak 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabı’na kaydedilmesi, idarenin bilançosunda 150-İlk Madde ve Malzeme Hesabının 1.368.375,00 TL ve 320-Bütçe Emanetleri Hesabı 1.368.375,00 TL fazla görünmesine neden olmaktadır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; bulgu konusu hususun uygulanmasında fiili durumda zorluklarla karşılaşılabileceği, uygulamanın diğer belediyeler açısından da mevcut şekliyle olduğu, söz konusu hususa ilişkin İlçe Mal Müdürlüğü ile gerekli koordinasyonun sağlanarak sürecin belirtilen şekilde yürütülmesinin sağlanacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak, uluslararası aile cüzdanı alımı ve kullanımına ilişkin usulün, mevzuat hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi gerekmektedir.