Ağaç, çalı, bitki ve lale soğanı alımların, 4734 sayılı Kanun'un “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendi kapsamında değerlendirilerek ihalesiz olarak gerçekleştirildiği görülmüştür. 

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “İstisnalar” başlıklı 3'üncü maddesinin (a) bendinde; kanun kapsamına giren kuruluşlarca, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere doğrudan üreticilerden veya ortaklarından yapılan tarım ve hayvancılıkla ilgili ürün alımlarının istisna kapsamında olduğu belirtilmiştir. 

Yukarıda yer alan mevzuat hükmü uyarınca, tarım ve hayvancılıkla ilgili ürünlerin doğrudan üreticilerden veya ortaklıklarından ihalesiz olarak satın alınabilmesi için, alımı yapacak kuruluşun, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği söz konusu ürünleri işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak üzere kurulmuş olması veya bu ürünleri işleme, değerlendirme, iyileştirme veya satma işlemlerini yapmakla yasal olarak görevlendirilmiş olması gerekmektedir. 

Yapılan incelemede, Park ve Bahçeler Dairesi Başkanlığı tarafından 2021 yılı içerisinde yeşil alanlara, orta refüjlere, parklara ve ağaçlandırma sahalarına dikilmek üzere 4734 sayılı Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendi kapsamında 23.205.750,00 TL bedel ile ağaç, çalı, bitki ve lale soğanı alındığı, alımın Sakarya-Kocaeli bölgesinde yer alan dört firmadan her kalem için ayrı teklif alınmak suretiyle yapıldığı, kalem bazından verilen en uygun bedellerden; 10.119.750,00 TL tutarındaki 25 kalem ürünün ilk firmadan, 5.229.250,00 TL tutarındaki 27 kalem ürünün ikinci firmadan, 1.441.000,00 TL tutarındaki 6 kalem ürünün üçüncü firmadan ve 6.415.750,00 TL tutarındaki 29 kalem ürünün dördüncü firmadan alındığı tespit edilmiştir. 

Kamu idaresi cevabında, 14.09.2020 tarih ve 195 sayılı belediye meclis kararı ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun "İstisnalar" başlıklı 3'üncü maddesinin (a) bendinin uygulanmasına ilişkin Yönetmelik çıkarıldığını belirtmiş olup Yönetmelik hükümleri uyarınca ilgili alımın yapıldığını ifade etse de; Büyükşehir Belediyelerinin görev, amaç ve yetkilerinin hukuki çerçevesini oluşturan 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve ilgili diğer belediye mevzuatında Belediyelere, tarım veya hayvancılıkla ilgili ürünleri, işlemek, değerlendirmek, iyileştirmek veya satmak gibi bir görev, amaç yahut yetki verilmemiştir. Bu anlamda, kuruluş amacı veya mevzuatı gereği böyle bir görevi bulunmayan Belediye tarafından süs bitkisi alım işlerinin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 3’üncü maddesinin (a) bendi kapsamında değerlendirilemeyeceği açıktır. 

Ayrıca kamu idaresi cevabında bahsedilen Park ve Bahçeler Dairesi Başkanlığı Bünyesinde 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun, “İstisnalar” Başlıklı 3'üncü Maddesinin (a) Bendi Kapsamında Yapılacak Tarımla İlgili Ürün Alımlarına İlişkin Uygulanacak Usul ve Esaslar'ın "Yürürlük" başlıklı 17'inci maddesinde Yönetmelik'in Sayıştay'ın görüşü alınarak yürürlüğe gireceği belirtilmiş fakat Sayıştay'dan herhangi bir görüş alınmamış ve Yönetmelik yürürlüğe girmemiştir. 

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun, “İstisnalar” başlıklı 3'üncü maddesinin (a) bendi kapsamında değerlendirilmek suretiyle gerçekleştirilen ağaç, çalı, bitki ve lale soğanı gibi mal alımların rekabet koşullarını da oluşturmak suretiyle kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak için 4734 sayılı Kanun kapsamında gerçekleştirilmesi gerekmektedir.