İdare tarafından ihale edilen bazı yapım işlerinde yeni birim fiyat yapılırken iş kalemi miktarının belirlenmediği ve rayici belli olmayan iş kalemlerinin fiyatının tespitinde piyasadan teklif almak suretiyle proforma fatura üzerinden yapıldığı görülmüştür.

1. Yeni Birim Fiyat Yapılmasında İş Kalemi Miktarının Belirlenmemesi

   İdarenin ihale ettiği yapım işlerinde yeni birim fiyat yapılırken iş kalemi miktarının belirlenmediği görülmüştür.

   22.08.2009 tarih ve 27327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Genel Tebliği’nin 18.08.2019 tarihinde değişiklik yapılan “Yapım işlerinde iş kalemi miktarının değişmesi” başlıklı 52’ nci maddesinde; “Birim fiyatlı işlerde herhangi bir iş kaleminin (sözleşmede yer alan ya da yeni fiyatla sözleşmeye dahil olan iş kalemi) miktarında, işin devamı sırasında sözleşmesinde yer alan iş kalemi için sözleşmede belirtilen iş kalemi miktarında; yeni fiyatla sözleşmeye dahil edilen iş kalemi için ise yeni fiyat oluşturulurken projesine göre tespit edilip idare tarafından onaylanan iş kalemi miktarında %20’yi aşan artışın meydana gelmesi (örnekteki gibi, bu iş kaleminde %50’lik bir artış olması halinde) ve bu toplam artışın (örnekteki gibi %50) aynı zamanda sözleşme bedelinin yüzde 1’ini (örnekteki gibi %2,5) geçmesi halinde, artışın sözleşme bedeli içindeki payı nispetinde ilgili iş kalemine ait birim fiyat aşağıda gösterildiği şekilde revize edilir ve bu iş kaleminin yüzde yirmi artışı aşan (örnekteki gibi, %50-

   %20=%30‘luk kısmına) kısmına revize birim fiyat üzerinden ödeme yapılır.” denilmektedir.

   Madde hükmünde yapılan değişiklikten sonra revize birim fiyat hesabında yeni fiyatla sözleşmeye dâhil olan iş kalemlerinin de dâhil edilmesi ve yeni birim fiyat hesaplanan iş kalemine de maddede belirtilen şartların sağlanması halinde revize birim fiyatın uygulanması gerektiği belirtilmiştir. Ancak yapılan incelemelerde, ihalelerde yapılan yeni birim fiyat hesaplarında iş kalemi miktarlarına yer verilmediği görülmüş olup ihalelerde yeni birim fiyat yapılan iş kalemlerinde revize birim fiyatın uygulanamamasına sebebiyet verilmiştir. Bu durum sözleşmelerde yer almayan yeni fiyatla yapılan iş kalemlerinde yüklenicilere daha yüksek tutarlarda ödeme yapılması riskini doğurmaktadır.

   Sonuç olarak, mevzuatta da belirtildiği üzere yeni birim fiyat yapılan iş kalemlerinde miktarların yeni birim fiyat olurlarında belirlenmesi ve yeni birim fiyat iş kalemlerine madde hükmünde belirtilen şartların sağlanması halinde revize birim fiyatların uygulanması gerekmektedir.

2. Rayici Belli Olmayan İş Kalemlerinin Yeni Birim Fiyatının Belirlenmesinde Proforma Fatura Kullanılması

   Yapım ihalelerinde, İdare tarafından uygulanan yeni birim fiyatlarda rayici belli olmayan iş kalemlerinin fiyatının tespitinde piyasadan teklif almak suretiyle proforma fatura üzerinden yapıldığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na dayanılarak çıkartılan Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği ve aynı zamanda sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde aynen;”

   “…İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:

   1. Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.

   2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

   3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

      ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.

      …” denilmektedir.

      Madde hükmünde rayici olmayan iş kalemlerinin tespitinde ticaret veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçlerin kullanılmsaı gerektiği ifade edilmiş olmasına rağmen İdare tarafından ilgili iş kalemlerinin fiyatlarının tespitinde piyasadan teklif almak suretiyle proforma fatura üzerinden hesaplandığı tespit edilmiştir.

      Rayici belli olmayan iş kalemlerinin yeni birim fiyatının belirlenmesinde İdare tarafından ticaret veya sanayi odasınca onaylanmış faturlar üzerinden yapılması gerekmektedir.

3. Yeni Birim Fiyatın Hatalı Tespit Edilmesi

Yapılan incelemelerde İdarenin yapım ihalelerinde ihtiyaç duyulan yeni birim fiyat oluşturulmasında mevzuata aykırı olarak tespit yapıldığı görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesinin beşinci fıkrasına göre: “… Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez…” denilmiş olup yeni birim fiyat belirlenmesinde şayet benzerlik gösteren iş kalemi yoksa yeni birim fiyat resmi analiz ve rayiçler kullanılarak oluşturulan birim fiyatın %90 ‘nı geçmeyecek şekilde belirlenmesi gerektiği belirtilmiştir. Ancak yapılan incelemelerde İdare tarafından %90 sınırının dikkate alınmadığı ve bu şekilde yeni birim fiyatın tespit edildiği görülmüştür. Yani yeni birim fiyat sonucu oluşan imalat kaleminin fiyatının yüksek hesaplanması ve ödenmesine sebebiyet verildiği tespit edilmiştir.

Sonuç olarak yeni birim fiyat tespitinde mevzuatta belirtilen hükümlerin uygulanması gerekmektedir.