Trabzon Otobüs Terminali İkmal İnşaatı Yapım İşi ihalesinde rekabeti engelleyecek şekilde fiyat dışı unsur belirlendiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 40’ıncı maddesinde fiyat dışı unsurla ilgili olarak; “Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyat ile birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirlenir. Ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.” hükmü yer almaktadır.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 53.3’üncü maddesinde, fiyat dışı unsur kullanılmasıyla ilgili yetkinin idarede olduğundan bahsedilerek; fiyat dışı unsurların, Kanunun 5’inci maddesinde belirtilen ilkelere halel getirmeyecek bir biçimde idari şartnamede açık ve net olarak düzenlenmesi gerektiği vurgulanmıştır. 4734 sayılı Kanunun 5’inci maddesine göre idareler, yapacakları ihalelerde rekabeti sağlamakla sorumlu tutulmuşlardır.

Bahsedilen ihale incelendiğinde ise fiyat dışı unsur kriteri olarak, çelik yapılara ait en az 7.500 ton her çeşit imalat yapılmış olması 30 puan, teklif fiyatı ise 70 puan olarak belirlenmiştir. İhale kapsamında imalatı yapılacak çelik işlerinin yaklaşık miktarı ise 1500 tondur.

Fiyat dışı unsur olarak, ihale kapsamında yapılması gerekenden çok fazla miktarda çelik imalatı belirlemek rekabet ilkesini engelleyecek nitelikte olup istekli olabileceklerin bu unsura binaen teklif vermekten vazgeçmesine yol açacaktır. Nitekim, ihale dokümanını EKAP üzerinden indiren bir firma da belirlenen bu kriterin çok yüksek ve amaca matuf olmadığı gerekçesiyle idareye başvurmuş ancak kamu idaresince başvurusuna olumsuz cevap verilmiş ve bu firma ihaleye teklif vermemiştir. Ayrıca, ihale kapsamında yapılması gerekenden çok fazla miktarda çelik imalatı yapılmasına ilişkin fiyat dışı unsurun ağırlığını da çok yüksek belirlemek, diğer isteklilere nazaran kayda değer şekilde düşük fiyat verse bile bir isteklinin ihaleyi kazanamamasına sebep olacaktır.

Trabzon Otobüs Terminali İkmal İnşaatı Yapım İşi ihalesi, Trabzon Otobüs Terminali

Yapım İşi ihalesinin iptal edilmesi üzerine gerçekleştirilmiş olup, rekabeti engelleyecek nitelikteki bu fiyat dışı unsur hususu iptal edilen ihalede de aynı şekilde yer almış ve idarenin 2021 yılı Sayıştay Denetim Raporu’nda da bulgu konusu olarak yer almıştır.

Kamu idaresi cevabında, bulguda belirtildiği şekilde fiyat dışı unsur belirlenerek projedeki çeliğin niteliği ve projeye uygulanabilirliği bakımından piyasada öncü, sürekliliği olan ve piyasaya hakim çelik taşeronunun tercih edilmesinin amaçlandığını belirtmiş olsa da fiyat dışı unsur olarak belirlenen çelik imalatı miktarının, rekabeti engelleyici şekilde ihale kapsamında ihtiyaç duyulan çelik imalatı miktarının çok ötesinde olduğu değerlendirilmektedir.

Yukarıda açıklanan nedenlerle, kamu ihale sistemimizin temelini oluşturan rekabet ilkesinin sağlanmasına yönelik olarak idare tarafından gerçekleştirilecek ihalelerde fiyat dışı unsur olarak belirlenen kriterlerin rekabeti engelleyecek nitelikte olmaması, amacına matuf olması ve ihalelerde gerçekleştirilecek imalat miktarlarıyla orantılı olarak belirlenmesi gerekmektedir.