İdare ile BEM-BİR-SEN arasında akdedilen sosyal denge sözleşmesinde, mevzuatında yer almayan sosyal denge yardımı, ikramiye, yemek yardımı gibi konularda düzenlemeler yapılmıştır.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun 32’nci maddesine göre; 27.6.1989 tarihli ve 375 sayılı KHK'nin Ek 15'inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilecektir.

375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise; sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.

4688 sayılı Kanun uyarınca imzalanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2018 ve 2019 Yıllarını Kapsayan 4. Dönem Toplu Sözleşme’nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında ise;

“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dahil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık

tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.” denilmektedir.

Yukarıda belirtilen yasal düzenlemeden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde sadece; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı düzenlenebilecektir. Sosyal denge sözleşmelerine, sözleşmenin adı farklı dahi olsa, farklı ödemelere ve hususlara ilişkin hükümler konulması mevzuatına açıkça aykırı olacaktır.

İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; sosyal denge tazminatı dışında çeşitli düzenlemelerin yapıldığı görülmüştür. Şöyle ki: Gaziosmanpaşa Belediyesi ile BEM-BİR-SEN arasında akdedilen ve 15.02.2018-31.12.2019 döneminde geçerli olan sosyal denge sözleşmesinin “Sosyal Yardımlar” başlıklı 15’inci maddesinde;

“Aylık Sosyal Denge Yardımı; Mayıs 2012 tarihinden itibaren geçerli olan işbu Sosyal Denge Sözleşmesi’ne göre sosyal denge yardımı her ayın on beşinde (memur maaş ödemeleri gibi) peşin olarak ödenir. 15 Şubat 2018 tarihinden itibaren aşağıda yer alan sosyal denge yardımları ödenir.

1. Fiilen görev yapan Başkan Yardımcılarına aylık net 2200 TL (ikibinikiyüz türk lirası) Sosyal denge yardımı yapılır.

2. Fiilen görev yapan birim müdürlerine aylık net 1500 TL (binbeşyüz türk lirası) sosyal denge yardımı ödenir.

3. İç Denetçiler, Müfettişlere, Uzmanlara ve Başkanlık Makamı tarafından koordinatörlük görevi verilenlere aylık net 1500 TL (binbeşyüz türk lirası) sosyal denge yardımı ödenir.

4. Müfettiş Yardımcılarına, Müdür Yardımcılarına, Mali Hizmetler Uzman Yardımcılarına, Zabıta Amirlerine, Zabıta Komiserlerine ve Zabıta Komiser Muavinlerine, fillen görev yapan Şeflere, Avukatlara ve nikah akdi gerçekleştirme yetkisi bulunan Nikah Memuru olarak görev yapanlara atlık net 1100 (binyüz türk lirası) sosyal denge yardımı yapılır.

5. Belediye Kanunu’nun 49. Maddesine göre çalışan sözleşmeli personele yılda 1(bir) defa olmak üzere Aralık ayı sonunda 2500 TL (İKİBİNBEŞYÜZ TÜRK LİRASI) İKRAMİYE ödemesi yapılacaktır. İkramiye hesabı, ödeme yılı içinde

   
   

   çalışan gün üzerinden hesaplanacaktır. Sözleşmesi yıl içinde sona eren yada sonlandırılan personele, ilişik kesme günü esas alınarak yine gün üzerinden hesaplara yapılarak ödeme yapılacaktır. Bu maddenin diğer hükümlerinden yararlanan sözleşmeli personel ikramiye ödemesinden yararlanamaz.

6. Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin 3. Maddesinin 2. Fıkrasının ikinci cümlesi kapsamında, fiilen görev yapan zabıta personelinden, anılan yönetmelik hükümlerine göre öğle yemeği verilen ve öğle yemeği dışındaki yemek saatlerini de kapsayacak şekilde kesintisiz olarak görevlerine devam edenlere, aynı yönetmelik hükümleri çerçevesinde ve öğle yemeği hariç olmak kaydıyla, hafta içi için bir öğün, hafta sonu için de iki öğün ücretsiz yemek yardımı yapılır.” hükümleri yer almaktadır.

Söz konusu denetim tespitine binaen, İdare tarafından; Gaziosmanpaşa Belediyesi ile BEM-BİR-SEN arasında akdedilen ve 15.02.2018-31.12.2019 döneminde geçerli olan sosyal denge sözleşmesinin “Sosyal Yardımlar” başlıklı 15’inci maddesinde yer alan ;

“Devlet Memurları Yiyecek Yardımı Yönetmeliğinin 3. Maddesinin 2. Fıkrasının ikinci cümlesi kapsamında, fiilen görev yapan zabıta personelinden, anılan yönetmelik hükümlerine göre öğle yemeği verilen ve öğle yemeği dışındaki yemek saatlerini de kapsayacak şekilde kesintisiz olarak görevlerine devam edenlere, aynı yönetmelik hükümleri çerçevesinde ve öğle yemeği hariç olmak kaydıyla, hafta içi için bir öğün, hafta sonu için de iki öğün ücretsiz yemek yardımı yapılır.”hükmünün 25.08.2017 tarihli ve 30165 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2018 ve 2019 Yıllarını Kapsayan 4. Dönem Toplu Sözleşmenin Dördüncü Bölümünün Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme başlığı altındaki 13’üncü maddesinin birinci fıkrasına uygun olduğu,

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 49’uncu maddesine göre çalışan sözleşmeli personele yılda 1(bir) defa olmak üzere Aralık ayı sonunda 2500 TL (İKİBİNBEŞYÜZ TÜRK LİRASI) İKRAMİYE ödemesi yapılacağının düzenlendiği ifade edilmiştir.

Ancak; İdarenin değerlendirmesi sosyal denge sözleşmesince verilen ücretlerin içerik olarak mevzuata uygunluğu ve belediyenin yetkilerini ihtiva etmektedir. Halbuki bulgu konumuz, İdare ile BEM-BİR-SEN arasında akdedilen sosyal denge sözleşmesinde, mevzuatında yer almayan sosyal denge yardımı, ikramiye, yemek yardımı gibi konularda düzenlemelerin yapıldığına yöneliktir.

2018 ve 2019 Yıllarını Kapsayan Toplu Sözleşme incelendiğinde, işçi dışındaki kamu görevlileri için farklı konuları içeren çok sayıda ödeme kalemlerinin düzenlendiği ve bu kalemlerden birinin de “sosyal denge tazminatı” olduğu görülecektir. Ilgili bütün mevzuata

göre; ilave olarak yapılan söz konusu ödeme, herhangi bir tereddüte mahal vermeyecek şekilde bir tazminat olup ödeme unsuru olarak tek kalemden oluşmaktadır. Bu bağlamda, ilgili mevzuatına göre; idarelerin mali durumu, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre bu tazminat farklı oranlarda belirlenebilecektir. Bu durumda, söz konusu tazminatın taraflarca karara bağlandığı metin “sosyal denge sözleşmesi”dir.

Sosyal denge sözleşmesi yeni bir sendikal hakkın kullanımını içermediği ve hukuk sistemimizde toplu iş sözleşmesi ya da toplu sözleşme statüsünde olmadığı için, dönemler itbariyle akdedilen Toplu Sözleşmeler ile kendisine çizilen sınırın dışında bir düzenlemenin taşıyıcısı olma hakkına ve yetkisine sahip değildir. Bu nedenle, sadece sosyal denge tazminatının düzenlenme metni olması gereken sosyal denge sözleşmesinde, sosyal yardımların veya faaliyetlerin de düzenlenmesi; ister mali yükümlülük içersin isterse de içermesin Anayasa, personel kanunları ve sendikal hak olarak dönemler itibariyle akdedilen Toplu Sözleşmelere aykırıdır.

Diğer bir ifadeyle, iç mevzuatımıza uygun olarak; yemek yardımı, ikramiye vb. ödemelerin düzenlenme metni; kanunlar ya da 4688 sayılı Kanun’un 28 ve 29’uncu maddelerine göre akdedilen toplu sözleşmelerdir. Dolayısıyla, sosyal denge sözleşmeleri, sadece sosyal denge tazminatının düzenlendiği metinler olmalıdır.

Netice olarak; Belediye başkanı ile yetkili sendika temsilcisi arasında imzalanan sosyal denge sözleşmesinde yer alan yukarıdaki düzenlemeler söz konusu mevzuata aykırıdır. Sosyal denge sözleşmelerinde, mevzuatında yer almayan hususların düzenlenmemesi gerekmektedir.