İdare tarafından 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine göre ihale edilmek suretiyle kiralanması gereken bazı taşınmazların taşınmaz tahsisi niteliğinde işbirliği protokolleri ile çeşitli dernek ve vakıflara kira bedeli karşılığında kullandırıldığı görülmüştür.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde yer alan “Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.” hükmü ile belediyenin üzerinde tasarruf sahibi olduğu taşınmazlarının bu Kanun’a göre kiraya verilebileceği belirlenmiştir.

Aynı Kanun’un “Kiralarda sözleşme süresi” başlıklı 64’üncü maddesinde; “Kiraya verilecek taşınır ve taşınmaz malların kira süresi, on yıldan çok olamaz. Turistik tesis kurulacak yerlerin ve turistik tesislerin ve doğal gaz iletim, dağıtım ve depolama tesis ve şebekelerinin ihtiyacı olan arazilerin ve enerji üretimi tesisleri ile iletim ve dağıtım tesis ve şebekelerinin ihtiyacı olan arazilerin on yıldan fazla süre ile kiraya verilmesi mümkündür.” Denilerek kiralama süresinin 10 yıldan fazla olamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Yine aynı Kanun’un “Ecrimisil ve tahliye” başlıklı 75’inci maddesinde; “… İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir. …” hükmü yer almaktadır.

Diğer yandan, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesinde;

“Belediye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda;

…

1. (Değişik: 12.11.2012-6360/19 md.) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış vakıflar ve 7.6.2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu kapsamına giren meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerekir.

2. Kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına devredebilir veya süresi yirmi beş yılı geçmemek üzere tahsis edebilir. Bu taşınmazlar aynı kuruluşlara kiraya da verilebilir. Bu taşınmazların, tahsis amacı dışında kullanılması hâlinde, tahsis işlemi iptal edilir. Tahsis süresi sonunda, aynı esaslara göre yeniden tahsis mümkündür.” denilmektedir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Taşınmaz tahsisi” başlıklı 47’nci maddesinde; kamu idarelerinin, kanunlarında belirtilen kamu hizmetlerini yerine getirebilmek amacıyla mülkiyetlerindeki taşınmazlarını birbirlerine ve köy tüzel kişiliklerine bedelsiz olarak tahsis edebilecekleri, tahsis edilen taşınmazın amacı dışında kullanılamayacağı belirtilmiştir. 5018 sayılı Kanuna dayanılarak çıkartılan Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların

Tahsis ve Devri Hakkında Yönetmelik’in 3’üncü maddesinde kamu idaresi; “Tahsis açısından, Yönetmelik ekindeki idareler ile kendilerine tahsis yapılması açısından köy tüzel kişiliklerini…” şeklinde tanımlanmıştır. Yönetmelik ekindeki idareler ise Genel Yönetim Kapsamındaki idareler olup dernek ve vakıflar bu kapsamda yer almamaktadır.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; belediyelerin mülkiyetindeki taşınmaz malların kiraya verilmesi 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nda bahsedilen ihale usullerine göre yapılması, yapılan ihale sonucu düzenlenen kira sözleşmelerinin en fazla on yıl olması; işgal durumunda mülkiye amirliğine müracaat ederek tahliye ettirilmesi; aynı taşınmaz malın yeniden kiraya verilmesinin 2886 sayılı Kanun’daki ilgisine göre uygun ihale usullerinden birisiyle yapılması gerekmektedir.

Ayrıca 5393 sayılı Kanun’un 75’ inci maddesinin (d) fıkrasında taşınmaz tahsisine ilişkin koşullar belirtilmiştir. Kanunun 75’ inci maddesinin (c) fıkrasında ise hangi vakıf ve derneklerle ortak hizmet projesi gerçekleştirilebileceği ifade edilmiştir. 75’inci maddenin (c) ve (d) fıkraları birlikte değerlendirildiğinde; belediyenin, dernek ve vakıflarla ortak hizmet projesi geliştirebileceği, ancak mülkiyetindeki taşınmazları bunlara tahsis edebileceğine ilişkin herhangi bir hükmün yer almadığı görülmektedir. Çünkü tahsise ilişkin özel hükümler (d) fıkrasında düzenlenmiştir.

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri ve açıklamalardan anlaşılacağı üzere, belediyeler; kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına, belediye meclis kararı ile tahsis edebilirler. Buna karşın, mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan gerçek ve tüzel kişilere, derneklere, sivil toplum kuruluşlarına veya meslek kuruluşlarına süresi her ne olursa olsun tahsis işlemi gerçekleştiremezler. Bu tüzel kişiliklere ancak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak kiralama işlemi yapılabilir.

Yapılan incelemede; İdarenin üzerinde tasarruf sahibi olduğu 13 adet taşınmazın, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine aykırı olarak ihalesiz bir şekilde, işbirliği protokolü ile çeşitli dernek ve vakıflara kullandırıldığı, 1 adet taşınmazın da bir derneğe tahsis edildiği tespit edilmiştir. Bahsedilen kullanımların 11 tanesinden kira bedeli alınmasına rağmen 3 tanesi ücretsiz olarak kullandırılmaktadır. Ayrıca ilgili protokoller incelendiğinde ortak işbirliğinden ziyade, İdare tarafından taşınmaz tahsisi gerçekleştirildiği, dernek ve vakıfların faaliyetlerini bu taşınmazlarda yerine getirmek üzere düzenlediği değerlendirilmektedir.

Denetim tespitimiz üzerine, İdare tarafından; ihale edilmek suretiyle kiralanması gereken taşınmazların, taşınmaz tahsisi niteliğinde işbirliği protokolleri ile çeşitli dernek ve vakıflara kira bedeli karşılığında kullandırılması söz konusu olmadığı, bahsedilen taşınmazların 5393 sayılı Kanunun 75’nci maddesi uyarınca gerçekleştirilen ortak hizmet protokolü çerçevesinde protokolde belirtilen hizmetlerin sunumu amacıyla ilgili dernek veya vakıflar ile müşterek olarak kullanıldığı, bu kapsamda hem ilgili kuruluş hem de belediye protokolde belirtilen yükümlülükleri yerine getirdiği, bu taşınmazların anılan ortak hizmet projesi kapsamında kullanılması proje ortağı dernek veya vakfa ihalesiz taşınmaz kiralanması veya tahsisi anlamına gelmeyeceği belirtilmiş ise de; ilgili protokoller incelendiğinde ortak işbirliğinden ziyade, İdarenin taşınmaz tahsisi gerçekleştirmekle yükümlü kılındığı, dernek ve vakıfların ise faaliyetlerini bu taşınmazlarda yerine getireceği düzenlenmiştir.

Sonuç olarak; İdarenin mülkiyetindeki taşınmazların, dernek ve vakıflara 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak kiralama işlemi yapılarak kullandırılması gerekmektedir.