5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belediyenin görev ve sorumlulukları tek tek sayılmış, amatör spor kulüplerine yapılacak yardım dışında diğer derneklere, vakıflara, siyasi partilere, sivil toplum kuruluşlarına veya kişilere ücretsiz hizmet ve yardım yapılabileceğine dair bir hükme yer verilmemiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden yardım yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin birinci fıkrasında aynen:

“Gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunulamaz veya menfaat sağlanamaz. Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir.” hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü gibi genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ancak bütçelerinde öngörülmüş olması kaydıyla; kamu yararı gözeterek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmektedir. Söz konusu madde önceleri belediyeleri de kapsamakta iken, 12.11.2012 tarih ve 6360 sayılı Kanun’un 19 maddesi ile 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesine eklenen fıkra ile belediyelerin dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapabilmesinin önü tamamen kapanmıştır.

Yukarıda yer alan mevzuattan da anlaşılacağı üzere; dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere belediyeler tarafından yardım yapılabilmesini sağlayacak kanuni bir dayanak mevcut değildir. Kanunî dayanağı olmadan dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilmesi ise 5018 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesine açıkça aykırıdır.

Avcılar Belediyesinin taşıt kiralama hizmet alımı kapsamında kiralamış olduğu araçlar ile bu araçlara ait görev kâğıtlarının incelenmesi sonucunda; çeşitli kişi, dernek, vakıf, sivil toplum kuruluşu ve siyasi partiler için kurum hizmetinde bulunan otobüs ve minibüs gibi araçların görevlendirildiği, bunun için söz konusu kişi, dernek, vakıf ve siyasi partilerden herhangi bir ücret alınmadığı görülmüştür.

Yapılan görevlendirmelerin yardım değil, bir hizmet olduğu kabul edilse dahi uygulamanın doğru olduğunu kabul etmek mümkün değildir. Zira 4736 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinde belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmelerce üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı belirtilmiştir.

Mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, Belediyelerin bütçe imkânları ile kişi, kurum, dernek, vakıf ve siyasi partilere yardım yapmalarının mümkün bulunmadığı, yapılan otobüs ve minibüs görevlendirmelerinin bir yardım değil hizmet olduğu varsayıldığında ise söz konusu hizmet için ticari indirimler harici bir indirim uygulanarak ücretsiz tarife belirlenmesinin mümkün olmadığı açıktır.

Avcılar Belediyesince görevlendirilen araçlara ilişkin olarak mevzuata uygun olan amatör spor kulüplerine yardım kapsamında sağlanan araçlar dışında kalan otobüs ve minibüs görevlendirmeleri incelendiğinde toplam 4.813 sefer gerçekleştirildiği, seferler için toplamda

3.935.349 kilometre yol kat edildiği ve yapılan araç görevlendirmeleri karşılığında ilgililerden hiçbir ücret talep edilmediği görülmüştür.

Hatalı görevlendirmelere ilişkin detaylı değerlendirmelere aşağıda maddeler halinde yer verilmiştir:

1. Siyasi parti adayının mitingleri için İdare araçlarının ücretsiz kullandırılması

   
   

   Yapılan incelemelerde Avcılar Belediyesince etkinlik adı altında yapılan Yalova, Edirne ve İstanbul Maltepe’ye araç görevlendirmelerinin bir siyasi parti cumhurbaşkanı adayının söz konusu yerlerdeki mitingleriyle aynı günlerde olduğu görülmüştür.

   Yukarıda da yer verildiği üzere, gerek 5393 sayılı Belediye Kanunu’nda gerekse de 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda Belediye bütçelerinden siyasi partilerin faaliyetleri için harcama yapılabileceğine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Siyasi partiler, faaliyetlerini 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu uyarınca elde ettikleri öz gelirleri ile finanse etmektedir. Bu bakımdan Belediye bütçesinden siyasi partiler için harcama yapılması, Belediye hizmet araçlarının siyasi partilerin işleri için bedelsiz olarak kullandırılması mevzuat hükümlerine aykırıdır.

   24 Haziran seçimleri öncesinde bir siyasi parti cumhurbaşkanı adayı için düzenlenen mitinglere İdarenin bütçe imkânları ile kiralanan minibüs ve otobüslerin görevlendirildiği, söz

   
   

   konusu görevlendirme karşılığında herhangi bir ücret tahsil edilmediği, Yalova iline gönderilen 15 aracın 7.289 kilometre, Edirne iline gönderilen 7 aracın 3.542 kilometre ve İstanbul Maltepe’ye gönderilen 95 aracın 17.026 kilometre yol yaptığı tespit edilmiştir. Buna göre 3 farklı şehirdeki mitingler için 117 araç görevlendirilmiş, bu araçlar ise toplamda 27.857 kilometre yol kat etmişlerdir.

   Aşağıdaki tabloda 117 araç görevlendirmesinden 11 tanesine örnek mahiyetinde yer verilmiştir:

   Tablo 8: Araç görevlendirmelerine ilişkin örnek tablo

   
   

   Sıra No	Gidiş Yeri	Konusu	Araç Plakası	Tarih	Kalkış Yeri	Kilometre	Adayın İlgili Şehirdeki Miting Tarihi
   1	Yalova	Etkinlik	34 ADF 177	5.05.2018	Küçükçekmece	496	5.05.2018
   2	Yalova	Etkinlik	34 NS 8359	5.05.2018	Avcılar	501	5.05.2018
   3	Yalova	Etkinlik	34 LA 6501	5.05.2018	Bahçeşehir	501	5.05.2018
   4	Yalova	Etkinlik	34 KE 8041	5.05.2018	Esenyurt	499	5.05.2018
   5	Edirne	Etkinlik	34 DK 0870	9.05.2018	Avcılar	517	9.05.2018
   6	Edirne	Etkinlik	34 VDL 88	9.05.2018	Bahçelievler	523	9.05.2018
   7	Maltepe	Etkinlik	34 BCK 041	23.6.2018	İTÜ	185	23.06.2018
   8	Maltepe	Etkinlik	05 EV 415	23.6.2018	Küçükçekmece	179	23.06.2018
   9	Maltepe	Etkinlik	34 BFJ 821	23.6.2018	Firuzköy	185	23.06.2018
   10	Maltepe	Etkinlik	34 ZR 4058	23.6.2018	Avcılar	174	23.06.2018
   11	Maltepe	Etkinlik	34 LAJ 437	23.06.2018	Sefaköy	184	23.06.2018

   Ayrıca, söz konusu otobüs görevlendirmeleri dışında İdare tarafından kiralanan binek araçlarından 34 KG 2308 plakalı aracın haziran ayı boyunca herhangi bir görev kâğıdı olmaksızın, Türkiye’nin çeşitli illerine gittiği, gitmiş olduğu illerde taşıt tanıma sistemi ile İdare bütçesinden akaryakıt aldığı görülmüştür. Akaryakıt alınan şehirler ile bulguda bahsedilen cumhurbaşkanı adayının miting yaptığı şehirler ve miting tarihleri birlikte değerlendirildiğinde söz konusu aracın siyasi parti hizmetinde görevlendirildiği karinesi ortaya çıkmaktadır.

   Tablo 9: Görev kâğıdı olmadan kullanılan aracın akaryakıt aldığı iller ve tarihler

   
   

   Miting Tarihi	Miting Yapılan Şehir	Akaryakıt Alınan Tarih	Akaryakıt Alınan Şehir	Araç Plaka	Aracın Marka ve Modeli
   5.06.2018	Ankara İlçe Turu	5.06.2018	Ankara	34 KG 2308	Volkswagen / Passat
   6.06.2018	Eskişehir	7.06.2018	Eskişehir	34 KG 2308
   7.06.2018	Isparta - Burdur - Kütahya	7.06.2018	Isparta	34 KG 2308
   8.06.2018	Karabük-Kastamonu	8.06.2018	Karabük	34 KG 2308

   
   

   9.06.2018	Kocaeli - Sakarya	9.06.2018	İstanbul	34 KG 2308
   10.06.2018	İstanbul İlçe Turu	10.06.2018	İstanbul	34 KG 2308
   10.06.2018	İstanbul İlçe Turu	10.06.2018	İstanbul	34 KG 2308
   13.06.2018	Ordu - Giresun	13.06.2018	Ordu	34 KG 2308
   15.06.2018	Yalova	15.06.2018	Yalova	34 KG 2308
   18.06.2018	Kahramanmaraş - Gaziantep - Kilis	18.06.2018	K.Maraş	34 KG 2308
   19.06.2018	Hatay	20.06.2018	Hatay	34 KG 2308
   20.06.2018	Mersin	20.06.2018	Adana	34 KG 2308
   22.06.2018	Ankara	22.06.2018	Ankara	34 KG 2308
   23.06.2018	İstanbul	23.06.2018	İstanbul	34 KG 2308

   
   

   Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere, akaryakıt alınan tarih ve şehirler ile miting yapılan tarih ve şehirler birbirleri ile benzerlik göstermektedir.

   
   

2. İdare araçlarının mevzuata aykırı olarak bir kısım kişi, kurum, kuruluş ve dernek faaliyetlerinde kullandırılması

   
   

   Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere; kişi, dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere belediyeler tarafından yardım yapılabilmesini sağlayacak kanuni bir dayanak mevcut değildir. Kanunî dayanağı olmadan söz konusu özel ve tüzel kişilere yardım yapılabilmesi ise 5018 sayılı Kanun’un 29’uncu maddesine açıkça aykırıdır.

   Yapılan incelemede çeşitli dernek (köy dernekleri, eğitim ve kültür dernekleri vs.), vakıf, sivil toplum kuruluşu ve kişiler için İdareye ait otobüs ve minibüs gibi araçların ücretsiz olarak görevlendirildiği, yukarıda yer verilen siyasi partiler için yapılan görevlendirmeler dışında toplam 4.696 sefer gerçekleştirildiği, söz konusu seferler sonucunda 3.907.492 kilometre yol kat edildiği tespit edilmiştir.

   Aşağıdaki tabloda yapılan 4.696 araç görevlendirmesinden 25 tanesine örnek mahiyetinde yer verilmiştir.

   Tablo 10: Dernek, vakıf ve diğer kişiler için yapılan araç görevlendirmelerine ilişkin örnek tablo

   
   

   Sıra No	Talep Eden	Gidiş Yeri	Konusu	Araç Plakası	Tarih	Kalkış Yeri	Kilometre
   1	Mustafa K.	Mardin – Diyarbakır - Marmaris	Etkinlik	58 NN 886	22.09.2018	Avcılar	6.093
   2	…	Selanik	Etkinlik	34 KL 0049	3.05.2018	Avcılar	2.518
   3	Şener G.	Karadeniz Sahil	Etkinlik	34 KL 1784	19.10.2018	Gümüşpala	3.511
   4	Şener G.	Karadeniz Sahil	Etkinlik	34 KL 7128	19.10.2018	Barış Manço Kül. Mer	3.581

   5	Resmiye Ö.	Urfa - Adıyaman	Gezi	34 BC 6422	29.04.2018	Barış Manço Kül. Mer	4.289
   6	Hüseyin K.	Tunceli	Etkinlik	34 FA 5788	25.07.2018	Avcılar	3.568
   7	Avc. Çev.Kül. … Derneği	Çanakkale/Kazdağları	Etkinlik	39 BE 809	21.02.2018	Avcılar	838
   8	Gültekin E.	Kuşadası	Etkinlik	34 ZK 5916	6.03.2018	Barış Manço Kül. Mer	1.288
   9	… Konfedarasyonu	Bursa- Ankara	Etkinlik	34 BFJ 783	5.11.2018	Avcılar	1.509
   10	... Kültür Vakfı	Sivas/Gürün	Etkinlik	34 FA 4604	18.08.2018	Büyükçekmece	2.117
   11	… Kültür Vakfı	Sivas/Gürün	Etkinlik	58 TZ 597	18.08.2018	Avcılar Merkez	2.110
   12	… Yaşatma Ve Dayanışma Derneği	Sivas/Divriği	Türbe Ziyareti	34 ZM 2396	21.08.2018	Gazi Cem Evi Önü	2.369
   13	Binali D.	Bartın - Amasra	Gezi	34 CVT 82	27.04.2018	Beşiktaş	1.324
   14	Cemal A.	Antalya	Etkinlik	34 FA 5788	25.11.2018	Yeşilkent	1.759
   15	Şenay E.	Bursa/Uludağ	Gezi	34 BC 6513	15.02.2018	Barış Manço Kül. Mer..	713
   16	Emel T.	Bursa/Uludağ	Gezi	34 VDR 06	21.02.2018	Avcılar	653
   17	… Köyü Derneği	Yozgat/Çekerek	Etkinlik	34 ZM 2971	22.08.2018	Yeşilkent Cem Evi Yanında	1.660
   18	B… Dernekleri	Edirne	Cenaze	34 KA 5841	9.11.2018	Zeytinburnu	512
   19	İlker Ö.	Bolu/Abant	Gezi	34 VDP 84	21.03.2018	Avcılar	713
   20	… Berberleri Odası	Taksim	Etkinlik	34 RY 1993	28.01.2018	Barış Manço Kül. Mer.	90
   21	… Der.	Sivas	Etkinlik	34 BEM 007	18.06.2018	Okmeydanı	1.949
   22	… Köy Derneği	Sivas	Etkinlik	34 FA 5788	25.06.2018	Barış Manço Kül. Mer.	2.314
   23	… Derneği	Ardahan	Etkinlik	58 TZ 761	20.07.2018	Firuzköy	3.159
   24	Aynur A.	Sivas/Divriği	Etkinlik	34 LAJ 469	14.06.2018	Bmkm	2.346
   25	…	Marmara Ereğlisi	Etkinlik	34 LAJ 447	21.04.2018	Azeri Camii	298

   
   

   Söz konusu gezi ve etkinliklerin İdarece organize edilmediği, İdareye dilekçe ile başvuran talepçilerin istekleri üzerine İdare araçlarının ücretsiz bir şekilde kendi düzenledikleri faaliyetlerinde kullanılmak üzere tahsis edildiği görülmüştür.

   Örneğin 04.06.2018 tarihli dilekçede araç talep eden kişinin “Avcılarda oluşturduğum grubumuzla İzmit Sapanca Maşukiye’de düzenlemek istediğimiz gezimize gitmek için Belediyemizden araç talep etmekteyiz.” yazılı dilekçe ile başvurduğu, 14.02.2018 tarihli bir başka dilekçede araç talep eden kişinin “Barış Manço Kültür Merkezi önünden hareket ederek Bursa Uludağ’a düzenlemek istediğimiz gezimize gitmek için 1 adet otobüs rica ederiz.” Şeklindeki yazılı dilekçe ile başvuruda bulunduğu, söz konusu başvuruların İdarece uygun bulunarak kendilerine araç tahsis edildiği görülmüştür.

   
   

   Bilindiği üzere 5393 sayılı Kanun uyarınca belediyelerin görev ve sorumlulukları mahallî müşterek nitelikte olma şartına bağlanmıştır. Belediye, görevlerini yerine getirirken mahalli ve müşterek olan ihtiyaçlar nedeniyle kaynaklarını kullanmak zorundadır. Mevcut uygulamada kamu kaynakları mahalli ve müşterek ihtiyaçlar yerine kendilerine araç tahsis edilen kişi, dernek ve vakıfların ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak kullanılmıştır.

   
   

3. Araç görevlendirmelerinin bir kısmının hem kalkış hem varış yerlerinin Avcılar ilçe sınırları içinde olmaması

Yukarıdaki maddelerde açıklanan miting ve diğer kişi, kurum, dernek ve vakıflar için tahsis edilen minibüs ve otobüs görevlendirmelerine ilişkin araçların kalkış ve varış yerleri incelendiğinde bazı araç görevlendirmelerinin Avcılar ilçesi ile hiçbir ilgisinin bulunmadığı, İstanbul’un diğer ilçelerinde bulunan vatandaşların hizmetlerinde kullanılmak üzere tahsislerin gerçekleştirildiği görülmüştür.

Avcılar Belediyesi, kanunlarla kendisine tevdi edilen görev, yetki ve sorumluluklarını yerine getirirken yine kanunlarla kendisine çizilmiş sınırlara riayet etmeli, kendi sorumluluk alanında olmayan yerlerdeki vatandaşların otobüs ve minibüs taleplerini bütçe imkânları ile karşılamaktan imtina etmelidir.

Ayrıntısı aşağıdaki tabloda da görüleceği üzere, 2018 yılı içerisinde kalkış ve varış yeri Avcılar ilçesi sınırları içerisinde olmayan otobüs ve minibüs görevlendirmeleri yapıldığı tespit edilmiştir. Bir başka deyişle, Avcılar halkına hizmet etmek için gelir elde eden İdarenin kendi sorumluluk alanında bulunmayan ilçelerde bulunan kişi, kurum, dernek ve vakıflara mahalli ve müşterek nitelikte olmayan ihtiyaçları için araç görevlendirdiği açıktır.

Tablo 11: Kalkış ve varış yeri ilçe dışı olan görevlendirmelere ilişkin örnek tablo

Sonuç olarak; bir kısım dernek, vakıf, sivil toplum kuruluşu, siyasi parti ve kişilerin şahsi ve kurumsal ihtiyaçları için İdareye ait araçların görevlendirilmesinin kanunî herhangi bir dayanağı olmadığı gibi, 6360 sayılı Kanun ile kamu kaynağının söz konusu kurum ve kuruluşlar için kullandırılması da yasaklanmıştır. Söz konusu görevlendirmelerin bir hizmet üretimi olarak görülmesi durumunda ise belli bir fiyat tarifesinin belirlenmesi ve herhangi bir kurum ve kişi ayrımı yapılmadan herkese aynı fiyatlar üzerinden hizmetin sunulması gerekmektedir. Mahalli ve müşterek nitelikte olmayan, lehine araç görevlendirilen kişi ve kuruluşların şahsi ve kurumsal nitelikteki ihtiyaçları için Belediye imkânlarının kullanılması kamu kaynağının kanuni bir dayanağı olmaksızın azalmasına sebep olmaktadır.

Kamu idaresi cevabında özetle; Ulaşım hizmetleri Müdürlüğünün performans programı ve bütçesinin ilgili aşamalardan geçerek onaylandığı, taşıt kiralaması hizmet alımlarına ilişkin ihalelerin sivil toplum kuruluşları, ilçe kaymakamlığı, ilçe emniyet müdürlüğü, ilçe spor kulüpleri, ilk-orta ve yüksek eğitim kurumları, vakıflar, dernekler, engelli çocuklar ve vatandaşlardan gelen mesai saatleri içinde ve dışında şehir içi servis hizmeti ile İdare tarafından düzenlenen şehir içi, yurt içi-yurtdışı kültürel ve sosyal amaçlı faaliyetlerde kullanılmak üzere Başkan Yardımcısı oluru ile yapıldığı,

Avrupa yerel yönetimler özerklik şartına ilişkin anlaşmaya ait Türkiye’nin geçirmiş olduğu süreçlere yer verilerek özerk yerel yönetimin kapsamına ilişkin maddelerden bahsedilmiş, Anayasa Mahkemesinin E.2014/72 – K. 2014/14 nolu Kararı’nda da yerel yönetimlerin özerkliklerine ilişkin açıklamalarda bulunulduğu, Anayasa Mahkemesi’ne göre

mahalli idarelerin belli özelliklerinden dolayı yerel yönetim özerkliği bulunduğu, aynı zamanda mali özerkliğe sahip olduğunun belirtildiği,

Anayasa Mahkemesi’nin özerkliği idari ve mali olarak 2 boyutlu ele aldığı, idari özerkliğin organların seçimle göreve gelmesi, karar serbestisi, kendine ait bütçesi olması üzerinden açıklandığı, mali özerkliğin ise yerel vergi ve harçlar, gelir ve vergileri kendi amaçları için kullanabilme, merkezden ayrı mal varlığı olma, bağımsız gelir kaynağı gibi hususlar üzerinden açıklandığı,

5393 sayılı Kanun’da da Avrupa yerel yönetimler özerklik şartında öngörülen yerel özerklik ilkesinin dikkate alındığı, merkezi yönetim ile yerel yönetimler arası görev ve yetki paylaşımında temel kuralın yerellik ilkesi olduğu, bunun da karşılanması gereken kamusal ihtiyacın kendisine en yakın yönetimce kullanılması ifade ettiği,

Mahalli müşterek ihtiyacın aynı yörede yaşayan insanların birlikte yaşamaktan Doğan fiili durumların yarattığı ihtiyaç olduğu, bu hususun Anayasa Mahkemesi tarafından da teyit edildiği,

Hizmet tanımına yer verilerek hizmetten sağlanan yararın deneyime dayalı ve vatandaş memnuniyeti ile ölçülebildiği, bunun da yerel yönetimlerin organlarının seçimle göreve gelmesi, seçimlerinin süreli olması, kararlarını kendi organları eliyle alması ilkeleri ile uyumlu olduğu,

İdare tarafından sunulan hizmetlerde yerel taleplerin ve yasalara uygunluğun dikkate alınarak herhangi bir ayrım gözetmeksizin hizmetlerin yapıldığı,

Belediye Kanunu’nun 14’üncü maddesinde belediyenin mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor, sosyal hizmet ve yardım hizmetlerini yapacağı veya yaptırabileceğinin ifade edildiği,

Aynı Kanun’un 60’ıncı maddesinde temsil, tören, ağırlama ve tanıtma giderlerinin, yurt içi ve yurt dışı kamu ve özel kesim ile sivil toplum örgütleri ile birlikte yapılan ortak hizmet ve proje giderlerinin, sosyal, kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderlerin belediyelerin giderleri arasında sayıldığı,

Kanun’un “Hemşehri hukuku” başlıklı 13’üncü maddesinde belediyenin hemşehrileri arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması konusunda gerekli çalışmaları yapacağının belirtildiği, bu çalışmalarda üniversitelerin, kamu

kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sendikaların, sivil toplum kuruluşları ve uzman kişilerin katılımını sağlayacak önlemleri alabileceğinin ifade edildiği,

Kanun’un 77’nci maddesinde ise belediye hizmetlerine katılımda belediyenin gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygulayabileceğinin belirtildiği,

Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğünün Görev ve Çalışma Esasları Yönetmeliği’nde de teknolojik ve sosyal gelişmelerin bölge halkı üzerinde olumlu olarak yansıması için kültürel, eğitsel ve sportif faaliyetlerde bulunmak ve kent halkının bu faaliyetlere katılmasını sağlamak hususlarının ifade edildiği,

Belediyenin hemşehrileri arasında sosyal, kültürel ilişkilerin geliştirilmesi ve kültürel değerlerin korunması kapsamında gerekli çalışmalar yapma görevi ve bu doğrultuda harcama yapabilme yetkisinin bulunduğu,

Milli kültür ve tarih açısından önemli olan yerlere gezi programları yapılabileceği ve giderlerin bütçeden karşılanabileceğine dair 2018 yılı bütçesinin Belediye Meclis Kararı ile onaylandığı, dernek ve vakıflara sosyal yardım olarak verildiği değerlendirilen otobüs kiralama hizmetinin sosyal yardım olarak değil kültür hizmeti olarak sunulduğu, belediyenin kontrol ve denetimi altında kültür gezilerine katılımları için tahsis edildiği, dolayısıyla bu hususun sivil toplum örgütleri ile yapılan ortak bir hizmet olduğu şeklinde değerlendirilmesi gerektiği,

Vatandaşlar tarafından talep edilen araç talep dilekçelerinde siyasi parti mitingi ve benzeri ibarelerin bulunmadığı, etkinlik ve kültür gezisi olarak işleme konulduğu, herhangi bir siyasi parti mitingi veya siyasi çalışma için görevlendirilmiş araç bulunmadığı,

Yapılan başvuruların başkanlık ve başkan yardımcıları tarafından değerlendirildikten sonra mahalli ve müşterek nitelikte olan ihtiyaçların kabul edildiği, bu şekilde olmayanlar için ret kararı verildiği,

Özel Kalem Müdürlüğüne tahsis edilen 34 KG 2308 plakalı araç için teknik şartnamede 130 litre akaryakıt tüketimi öngörüldüğü, bunun üzerinde yapılan tüketimin hesaplanarak ilgili firmanın alacağından kesildiği, Özel Kalem Müdürlüğüne tahsisli bir aracın nasıl kullanıldığının Ulaşım Müdürlüğü tarafından takdir edilemeyeceği,

Araç iniş biniş yerleri için belli noktalarda toplanma şartı getirildiği, bunun trafik kazasına sebebiyet vermemek, zaman kaybetmemek ve fazla yakıt tüketimi olmaması için yapıldığı,

Avcılar ve İstanbul Büyükşehir ilçelerinde hemşericilik kültürü gereği araçların görevlendirildiği, fazla yakıt tüketimi ile zaman kaybının önüne geçilmesi amacıyla araç kalkış noktalarının belirlenerek toplanma bölgesi oluşturulduğu, toplanma bölgelerinin SMS (kısa mesaj) ile duyurulduğu,

Gerek Türkiye genelinde gerek İstanbul ve ilçelerinde bu hizmetlerin genel olarak ücretsiz olarak yapıldığı, maddi ve somut delillere ve verilere dayanmayan bir olgudan yola çıkılarak sorumluluğa ulaşmanın hukuk önünde eşitlik ilkesine aykırılık teşkil edeceği, bundan sonraki dönemlerde bu hususların hassasiyetle takip edilerek gerekli tedbirlerin alınacağı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Öncelikle belirtmek gerekir ki, Sayıştay raporlarında yer alan bulgular denetim ekibinin şahsi ve sübjektif görüşleri olmayıp, denetlenen idarelerin resmi verilerine dayanan, kanıtlanabilir ve belgelendirilmiş tespitlere dayanmaktadır. Bu bakımdan bulgu konusu edilen hususun maddi ve somut verilere dayanmadığı, bir takım olgulardan hareket edilerek sorumluluk isnat edildiği iddiasının herhangi bir dayanağı bulunmamaktadır. Zira, 2018 yılı denetim programı kapsamında yerinde yapılan denetim ve inceleme çalışmaları sırasında 2018 yılı içerisinde yürürlüğünü sürdürmüş, yukarıda ihale kayıt numaraları belirtilmiş üç farklı taşıt kiralama ihalesi bulunduğu tespit edilmiş, söz konusu ihalelere ilişkin ihale işlem dosyaları ile her bir ihaleye ilişkin düzenlenmiş bulunan hakediş dosyaları, araç görevlendirme kağıtları, araç talep edenlerin dilekçeleri ayrı ayrı incelenerek bulguda belirtilen tespitler yapılmıştır.

Türk hukuk sistemi, kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her birini, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlü tutmuştur. Bulguda yer alan tespitlerin mesnetsiz olduğu iddiasında olan İdare ise bulguya vermiş olduğu cevapta söz konusu hususların mesnetsiz olduğunu ispat edecek kanıtlayıcı hiçbir belge göndermemiştir.

Bu bakımdan kamu idaresi tarafından gönderilen cevapta her ne kadar “Herhangi bir siyasi parti mitingi veya siyasi çalışma için görevlendirilmiş araç bulunmamaktadır.” denilmişse de belediye resmi kayıtlarına göre durum tam tersidir. Her bir hakedişin ekinde bulunan araç talep dilekçelerinden bazılarına örnek mahiyetinde aşağıda yer verilmiştir:

… Partisi Esenyurt ilçe başkan yardımcısı Y.A tarafından 16.11.2018 tarihinde verilen dilekçede aynen: “17.11.2018 cumartesi günü saat 12:00’da Esenyurt meydandan Maslak’a genel başkanımız K.K.’nın katılacağı toplantıya gidilmek üzere 225 kişilik araç talep etmekteyiz. Gereğinin yapılmasını arz ederim.” denilmiş ve bu talebe istinaden 34 FA 4604, 34 FA 5788, 05 EV 415, 58 TZ 597 plakalı otobüsler taraflarına tahsis edilmiştir.

… Partisi Başakşehir kadın kolları başkanı B.G. tarafından 25.11.2018 tarihinde verilen dilekçede aynen: “… Partisi kadın kolları genel başkanımız F.K’nin düzenlemiş olduğu şiddet her yerde çözüm mecliste adlı panele gitmek için 45 kişilik araç talep ediyoruz. Gereğinin yapılmasını saygılarımla arz ederim.” denilmiş ve bu talebe istinaden 58 NN 886 plakalı otobüs taraflarına tahsis edilmiştir.

… Derneği Genel Başkanı B.Ö. tarafından 25.11.2018 tarihinde verilen dilekçede aynen: “… derneği genel merkez yöneticileri olarak … Partisi genel merkezine MYK üyelerini ziyaret etmek istiyoruz. Bunun için 16 kişilik bir araç görevlendirilmesini müsaadelerinize arz ederim.” denilmiş ve bu talebe istinaden 34 BEM 007 plakalı otobüs taraflarına tahsis edilmiştir.

… Partisi Kocaeli Körfez ilçe kadın kolları başkanı F.E tarafından verilen dilekçede aynen: “20.11.2018 tarihinde günübirlik Eskişehir gezimiz için belediyenizden otobüs göndermenizi talep ediyorum.” denilmiş ve bu talebe istinaden 34 RR 9419 plakalı otobüs taraflarına tahsis edilmiştir.

… Partisi Bahçelievler ilçe başkanı Ö.Ç. tarafından verilen dilekçede aynen: “09 Mayıs 2018 çarşamba günü Edirne’de düzenleyeceğimiz etkinliğimiz için 1 adet 46’lık araç talep etmekteyiz.” denilmiş ve bu talebe istinaden 58 TZ 597 plakalı otobüs taraflarına tahsis edilmiştir.

… Partisi Avcılar ilçe başkan yardımcısı N.R. tarafından 09.05.2019 tarihinde verilen dilekçede aynen: “09.05.2019 bugün saat 12:00’de Avcılar’dan Edirne’de bir etkinliğe gitmek üzere 3 adet 45 kişilik araç tahsis edilmesini saygılarımla arz ederim.” denilmiş ve bu talebe istinaden 39 BE 809, 34 DK 0870, 34 VDF 85, 34 VDL 88, 05 EV 415, 34 RY 1993

plakalı otobüsler taraflarına tahsis edilmiştir.

Yukarıda yer verilen dilekçeler ve araç tahsisleri örnek mahiyetinde seçilmiş olup, söz konusu örnek sayısını çoğaltmak mümkündür. Yukarda yer verilen dilekçe örnekleri ile hakediş dosyaları ekinde yer alan diğer dilekçeler incelendiğinde otobüs talep eden kişilerden

bazılarının parti kurullarındaki unvanlarını doğrudan doğruya yazarak talepte bulundukları, bazı kişilerin ise unvan belirtmeden talepte bulundukları görülmüştür. Unvan belirtmeden talepte bulunan kişiler incelendiğinde İstanbul’un çeşitli ilçelerinde bir partinin kurullarında görev yapmakta olan kişiler oldukları kolayca görülmektedir. Söz konusu kişilerin talepleri belediye tarafından karşılanmış, hatta İstanbul ilinde Bahçelievler, Başakşehir, Esenyurt, Küçükçekmece, Kocaeli ilinde ise Körfez gibi Avcılar Belediyesi ile ilgisi bulunmayan mahalli ve müşterek bir paydası bulunmayan ilçelerden gelen otobüs taleplerinin karşılandığı görülmüştür.

Bu bağlamda, bulguda yer alan hususların herhangi bir kanıta dayanmadığı iddiası dayanaktan yoksun olduğu gibi İdarenin herhangi bir siyasi partiye araç tahsis edilmediği yönündeki cevabı da geçerli bir açıklama değildir.

Hakediş dosyaları ile eki belgelerinin tamamının incelenmesi sonucunda kişi, kurum, dernek, vakıf ve siyasi partilere tahsis edilen otobüslerin tamamının kalkış ve varış yeri, kalkış zamanı ve tarihi ile katedilen kilometreyi gösteren görev kağıtlarının bulunduğu, ancak seyahat eden kişilerin kimlik bilgilerinin bulunduğu formun her görev kağıdında bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu bakımdan göreve gittiği iddiası ile ödeme yapılan ancak talepçi dilekçesi ile seyahat edenlerin kimlik bilgileri bulunmayan otobüslerin kime hangi amaçlarla tahsis edildiği bilgisine ulaşmak mümkün bulunmamaktadır. Bu araçların gerçekte böyle bir sefere çıkıp çıkmadığı, araçların kimlere hangi amaçla tahsis edildiğini gösterir herhangi bir kanıtlayıcı belge sunulmamıştır.

Bulguda belirtilen Yalova iline gönderilen 15 ve Edirne iline gönderilen 7 araçtan bazılarının görev kâğıtlarının ekinde herhangi bir talep dilekçesi olmadığı gibi tahsis edilen otobüslerde seyahat edenlerin kimlik bilgilerine yer verilmediği görülmüştür. İstanbul Maltepe’ye gönderilen 95 aracın görev kâğıtlarının ise hiçbirinin ekinde herhangi bir talep dilekçesi bulunmadığı gibi otobüslerde kimlerin seyahat ettiğine ilişkin bir veriye de rastlanmamıştır. Söz konusu görev kâğıtları incelendiğinde otobüslerin “etkinlik” adı altında belirtilen şehirlere gönderildiği görülmekte, ancak bu etkinliklerin mahiyetinin ne olduğuna ilişkin herhangi bir bilgiye rastlanmamaktadır. İdare tarafından bulguya verilen cevapta 5 Mayıs 2018 tarihinde Yalova’ya görevlendirilen 15 aracın, 9 Mayıs 2018 tarihinde Edirne’ye

görevlendirilen 7 aracın ve 23 Haziran 2018 tarihinde İstanbul Maltepe’ye görevlendirilen 95 aracın hangi amaçla görevlendirildiğine, söz konusu araçların kim veya kimler tarafından talep edildiğine ve araçlarla kimlerin taşındığına ilişkin herhangi bir kanıtlayıcı belge de

sunulmamıştır. Buna göre otobüslerin görevli oldukları yerlerde bir cumhurbaşkanı adayının aynı tarihlerde mitinginin bulunduğundan hareketle otobüslerin siyasi parti mitingi için görevlendirildiği karinesi herhangi bir kanıtlayıcı belge ile çürütülememiştir.

Belediyelerin mali özerkliklerinin bulunduğu ve öz gelirleri ile kanunlarla kendilerine verilen görevleri yerine getirdikleri hususunda bulguda herhangi bir itirazda bulunulmamıştır. Ancak, belediyelerin gelirleri ile kaynaklarını kullanması konusunda sınırsız bir yetkisi de bulunmamaktadır. Gerek 5393 sayılı Belediye Kanunu, gerek 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Konusu gerekse de 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile belediyelerin gelirlerini ve kaynaklarını kullanması konusunda bir takım kısıtlar getirilmiştir.

5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Bütçelerden yardım yapılması” başlıklı 29’uncu maddesinin birinci fıkrasında kamu kurumlarınca gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamayacağı, yardımda bulunulamayacağı veya menfaat sağlanamayacağı düzenlenmiştir. Aynı fıkranın ikinci cümlesinde genel yönetim kapsamında yer alan kurumların bütçelerinde öngörülmesi kaydı ile yukarıda yer alan hususa bir istisna getirilmiş ise de 6360 sayılı Kanun ile Belediye Kanunu’nun 75’inci maddesine eklenen ek fıkra ile belediyeler bu kapsamdan dahi çıkarılmış ve belediyelerin dernek ve vakıflara yardım yapmasının, menfaat sağlamasının tamamen önüne geçilmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinde belediyeler tarafından mezkûr maddede yazılı görev ve sorumluluklar yerine getirilirken yapılacak iş ve işlemlerin mahalli müşterek nitelikte olma şartına bağlandığı belirtilmiş, belediyelerin yetki ve imtiyazlarını düzenleyen 15’inci maddesinde ise belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmanın belediyenin yetkisinde olduğu ifade edilmiştir. Kanun’un belediyenin diğer kuruluşlarla ilişkilerini düzenleyen 75’inci maddesinde ise kamu yararına çalışan dernekler ile Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınmış vakıflarla ortak hizmet projesi gerçekleştirebileceği, diğer dernek ve vakıflarla gerçekleştirilecek ortak hizmet projelerinde ise mahallin en büyük mülki idare amirinin izninin alınması gerektiği hükme bağlanmıştır.

4736 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinde belediyeler ile bunların kurdukları birlik,

müessese ve işletmelerce üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı belirtilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde belediyelerin; herhangi bir kişi ve kuruma ücretsiz hizmet sunmasının 4736 sayılı Kanun uyarınca, dernek ve vakıflara menfaat sağlamasının 5018 sayılı Kanun uyarınca mümkün olmadığı görülmektedir. Dernek ve vakıflara belediye imkânları ile bir takım yardımda bulunulabilmesinin tek istisnası 5393 sayılı Kanun’un 75’inci maddesi uyarınca imza altına alınmış bir ortak hizmet projesi protokolünün varlığıdır.

Ancak yapılan incelemede, Belediyenin araç tahsis ettiği dernek ve vakıflarla herhangi bir ortak hizmet projesi bulunmadığı görülmüştür. Bu bakımdan herhangi bir ortak hizmet projesine dayanmaksızın vakıflara ve derneklere ücretsiz araç tahsis edilmesi 5393, 5018 ve 4736 sayılı kanunların yukarıda yer verilen hükümlerine açıkça aykırıdır.

Kişi, kurum, dernek, vakıf, sivil toplum kuruluşları gibi özel ve tüzel kişiliklere araç tahsis edilmesi işleminin sosyal yardım niteliğinde olmadığı, yapılan işlemin bir hizmet olduğu iddiasında olan idarenin söz konusu hizmeti ücretsiz sunuyor olması 4736 sayılı Kanun’un yukarıda yer verilen hükmüne açıkça aykırıdır.

Kamu idaresi cevabında tahsis edilen araçlara iniş ve biniş sırasında trafik kazasına sebebiyet verilmemesi, İstanbul ilinin yoğun trafiğinde zaman ve yakıt kaybı yaşanmasının önüne geçilmesi gibi sebeplerle araç kalkış yerlerinin her bir semt için ayrı ayrı olmak üzere tek bir yer olarak belirlendiği, bu yerlerde toplanma bölgeleri şartı sunulduğu ve belirlenen yerlerin vatandaşlara kısa mesaj (SMS) yoluyla bildirildiği ifade edilmekteyse de vatandaşlara gönderilen kısa mesajlara ilişkin herhangi bir kanıtlayıcı belge sunulmamıştır.

01.01.2017 ile 15.10.2018 tarihleri arasında yürürlükte olan kısa mesaj (SMS) hizmet alımı kapsamında belediyenin bir firmadan almış olduğu hizmet karşılığında 15 Ekim 2018 tarihine kadar idare adına başarılı olarak gönderimi sağlanan 24.991.762 adet kısa mesajın incelenmesinden herhangi bir gezi ve toplanma yeri duyurusu yapılmadığı tespit edilmiştir.

İlçe kaymakamlığına, ilçe emniyet müdürlüğüne, ilçede faaliyet gösteren amatör spor kulüplerine, ilçedeki ilk-orta ve yüksek eğitim kurumlarına, ilçe seçim kuruluna, adliyeye ve engelli vatandaşlara yapılan araç görevlendirmeleri zaten mevzuata uygun olup bulgu konusu edilmemiştir.

Ancak, belediye tarafından yapılan diğer araç görevlendirmelerinin mahalli müşterek nitelikte olan ihtiyaçların giderilmesinden ziyade kişi, dernek, vakıf ya da siyasi partinin özel ihtiyaçlarının karşılanması niteliğindedir.

Mevzuata aykırı olan araç görevlendirmelerine son verilmesi, mevzuata uygun olan görevlendirmelerin yalnızca “etkinlik” veya “gezi” olarak sınıflandırılması yerine gerçek mahiyetlerine uygun, katılımcıların ve araç talep edenlerin kimler olduğunu kanıtlayacak şekilde oluşturulması, bedel alınması gereken durumlarda ilgili bedelin tahsil edilmesi ve bu yol ile Kurumun zarara uğratılmasının engellenmesi gerekmektedir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.