Üniversite tarafından ihale edilen bazı yapım işlerinin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmamasına rağmen pazarlık usulüyle ihale edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinde hangi nitelikteki işlerin Pazarlık Usulü ile ihale edilebileceği maddeler halinde sayılmış, 21’inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendi de aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:

“b) Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde

veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.”

Buna göre Pazarlık Usullerinden 21/b yönteminin yapılabilmesi için bazı şartların gerçekleşmesi gerekmektedir. Öncelikle bu kapsama girecek işler için dört şart düzenlenmiştir.

Birincisi; Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen olayların ortaya çıkması hali,

İkincisi; Yapım tekniği açısından özellik arz eden haller,

Üçüncüsü; Yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen haller,

Dördüncü olarak da; İdare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması

halidir.

Ayrıca bu dört şartta da ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması

gerekmektedir. Yani bu şartların ortaya çıkması ihalenin 21/b maddesine göre yapılmasına yeterli olmayıp, aynı zamanda ihalenin ivedi olarak yapılması zarureti de aranmaktadır.

Bununla birlikte 21/b uygulaması idarenin istekli seçimini kolaylaştırmak ve bu süreçte ona inisiyatif sağlamak amacıyla getirilmiş bir yöntem de değildir. Söz konusu yöntem yukarıda sayılan dört şarttan en az birinin mevcut olmasının yanında işin ivedilikle yapılma ihtiyacı nedeniyle idarenin ilan yapmaya dahi (pazarlık usulünde ihale tarihinden en az 25 gün önce ilan yapılır) tahammülünün/zamanının bulunmadığı haller için öngörülmüştür. Dolayısıyla ilan süresi kadar bir tasarrufu zorunlu kılan ivedilik hali mevcut değilse 21/b yönteminin gerekçeleri oluşmamış demektir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel İlkeler" başlıklı 5’inci maddesinde:

“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.

…

Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.

..."

denilmektedir.

‌Tablo 12: Pazarlık Usulü (21/b) İle Yapılan İhaleler

Yapılan incelemede, yukarıdaki tabloda gösterilen yapım işlerinin Üniversite tarafından 4734 sayılı Kanun’da belirtilen “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması” şartları bir arada oluşmadığı halde 21/(b) pazarlık ihale usulü ile ihalelerinin yapıldığı tespit edilmiştir.

Kamu idaresi tabloda yer alan işlerle ilgili, her ne kadar binaların yeni eğitim-öğretim dönemine hazır hale getirilmesi gerektiğini ve açık ihale usulünde gerekli olan ilan ve itiraz sürelerinin de göz önüne alınarak işin ivedilikle bitirilebilmesinin amaçlandığını, bu suretle anılan işin 21/(b) pazarlık ihale usulü ile ihalelerinin yapıldığını belirtmiş olsa da 4734 sayılı Kanun'un 21/(b) maddesine göre işin yapılabilmesi için, işin ivedi olarak yapılabilmesi şartının yanında yukarıda sayılan dört şarttan en az birinin de gerçekleşmiş olması gerekmektedir.

Üniversite’nin belirtilen şartlar oluşmadan pazarlık usulüne başvurması, Kanun’da sayılan saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine aykırılık oluşacaktır.

Kamu İhale Kanunu’na göre yapılacak ihalelerde, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel usul olarak kullanılması; diğer ihale usullerinin ise, Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılması gerekmektedir.