İmar Kanunu’na aykırılığı tespit edilen yapılarla ilgili yapı tatil zaptının Kanun’a uygun olarak düzenlenerek tebliğ edilmediği, para cezasının eksik hesaplandığı, imara aykırı yapının kaldırılması ile ilgili gerekli sürecin işletilmediği görülmüştür.

3194 sayılı İmar Kanunu’nun “Ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı olarak başlanan yapılar” başlıklı 32’nci maddesinde, ruhsat alınmadan yapıya başlandığı veya ruhsat ve eklerine veya ruhsat alınmadan yapılabilecek yapılarda projelerine ve ilgili mevzuatına aykırı yapı

yapıldığı ilgili idarece tespiti yapılarak yapının mühürlenerek inşaatın derhal durdurulacağı, durdurma, yapı tatil zaptının yapı yerine asılmasıyla yapı sahibine tebliğ edilmiş sayılacağı, tebligatın bir nüshasının muhtara bırakılacağı, bir nüshasının da Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne gönderileceği, bu tarihten itibaren en çok bir ay içinde yapı sahibinin, yapısını ruhsata uygun hale getirerek veya ruhsat alarak mührün kaldırılmasını isteyeceği, aykırılığın giderilmiş olduğu veya ruhsat alındığı ve yapının bu ruhsata uygunluğu, inceleme sonunda anlaşılırsa, mührün kaldırılarak inşaatın devamına izin verileceği, aksi durumda ruhsatın iptal edileceği, ruhsata aykırı veya ruhsatsız yapılan binaların, belediye encümeni kararını müteakip belediye tarafından yıktırılacağı ve masrafının yapı sahibinden tahsil edileceği, yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde yapı sahibi tarafından yapının ruhsata uygun hale getirilmediğinin veya ruhsat alınmadığının ilgili idaresince tespit edilmesine rağmen iki ay içinde hakkında yıkım kararı alınmayan yapılar ile hakkında yıkım kararı alınmış olmasına rağmen altı ay içinde ilgili idaresince yıkılmayan yapıların, yıkım maliyetleri döner sermaye işletmesi gelirlerinden karşılanmak üzere Bakanlıkça yıkılabileceği veya yıktırılabileceği, bu durumda yıkım maliyetlerinin %100 fazlası ile ilgili idareden tahsil edileceği, ilgili idarenin ödememesi durumunda 5779 sayılı Kanun gereğince aktarılan paylarından kesilerek tahsil olunacağı belirtilmiştir.

3194 sayılı Kanun ile istikrar bulmuş yargı kararlarının birlikte değerlendirilmesinde, ruhsatsız ya da ruhsat ve eklerine aykırı yapı hakkında kanunda öngörülen yaptırımların uygulanabilmesi, ihtilaf konusu imalatın ilgili fen elemanları tarafından açık ve tereddüde yer bırakmayacak şekilde saptanarak usule uygun şekilde düzenlenecek bir tutanağa bağlanması ile mümkün olduğu, söz konusu tutanakta yer alacak hususların yasa hükmünde belirtilenlerin olması gerektiği, yapının denetimini yapan ilgili idare elemanlarının yapıyla ilgili saptamaları ve imzalarının bulunduğu tutanağın düzenlendiği sırada yapı sahibinin de hazır bulunması halinde imzalatılması, yapı sahibi bulunamamış ise tutanağın yapı yerine asılması, bu hususa da tutanakta yer verilmesi, yapının mühürlenerek inşaatın derhal durdurulduğunun belirtilmesi, yapı yerine asılan yapının durdurulduğuna dair tutanağın bir örneğinin muhtara bırakılması gerektiği halde, söz konusu aykırılıklarla ilgili tutanak ve zabıt varakası yer almasına karşın yapı tatil zaptının düzenlenmediği, yapı yerine asılmadığı ve muhtara bırakılmadığı, bu durumda 3194 sayılı Kanun’da belirtilen usule uygun düzenlenmiş, somut, ayrıntılı ve gerekçeli tespitler içeren yapı tatil tutanağı düzenlenmeden idari para cezası tesis edildiği, ancak bu yapılan işlemlerin hatalı olduğu görülmüştür.

Yukarıda yer alan hükümlerden yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde yapı sahibi tarafından yapının ruhsata uygun hale getirilmemesi veya ruhsat alınmaması üzerine yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren iki ay içinde hakkında yıkım kararı alınması ve bu karardan itibaren de yıkımın gerek ilgili gerekse de idare tarafından en geç altı ay içinde gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir. Şüphesiz Belediye yıkım sürecini işletmekle yükümlüdür. Şayet Belediye en geç altı ay içinde yıkım işlemini yapmadığı taktirde Bakanlıkça yıkılabileceği veya yıktırılabileceği, bu durumda da yıkım maliyetlerinin %100 fazlası ile ilgili Belediyeden tahsil edileceği açıktır.

3194 sayılı Kanun’un “İdari müeyyideler” başlıklı 42’nci maddesinin birinci fıkrasında, maddede belirtilen ve imar mevzuatına aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde ilgili idare encümenince sorumlular hakkında, üstlenilen her bir sorumluluk için ayrı ayrı olarak bu maddede belirtilen idari müeyyidelerin uygulanacağı ifade edildikten sonra ikinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinde idari para cezası hesabında esas alınacak ölçütler belirlenmiştir. 26.03.2020 tarih ve 31080 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 39’uncu maddesiyle 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 42’nci maddesinin ikinci fıkrasına (ç) bendi olarak eklenen düzenlemede “ Bu fıkra uyarınca idari para cezası verilmesini gerektiren aykırılığa konu alan ile bu alanın bulunduğu arsa veya arazinin emlak vergisine esas asgari metrekare birim değerinin çarpımı ile bulunan bedel kadar idari para cezası yukarıdaki bentlere göre verilen para cezalarına ayrıca ilave edilir. Bu fıkraya göre verilen idari para cezasının ilgilisine tebliğinden itibaren bir ay içinde aykırılığın giderilmesi ve yapının mevzuata uygun hale getirilmesi halinde bu bent uyarınca ilave edilen para cezası tahsil edilmez.” denilmektedir. Bu maddeye istinaden toplam 71.297,56 TL idari para cezası verilmesi gerektiği halde verilmemesi sonucu idarenin gelir kaybı oluşmuştur.

3194 sayılı Kanun’un 42’nci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendinde yer alan idari para cezasının verilmediği, yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde yapı sahibi tarafından yapının ruhsata uygun hale getirilip getirilmediği ile ilgili tespitin yapılmadığı, Kanun’a aykırı olarak yıkım kararının idari para cezasıyla aynı Encümen kararında verildiği, bir kısım imara aykırı binalar için yıkım kararı alındığı halde, bir kısım imara aykırı yapılarla ilgili yıkım kararı alınmadığı, yıkım kararı alındığı tarihten itibaren gerek ilgili gerekse de Belediye tarafından en geç altı ay içinde yıkımın gerçekleştirilmediği, böylece imara aykırı yapının kişilerce idari para cezası ödenmekle hakkı olduğu izlenimine neden olduğu görülmüştür. Kamu idaresine gönderilen Taslak Denetim Raporunda yer alan tabloda

26.03.2020 tarihinden sonra yapılan tespitler yer almıştır. Ancak 26.03.2020 tarihinden önce imara aykırılığı tespit edilmesine karşın gerek yıkım kararı alınan gerekse yıkım kararı alınmayan yapılarla ilgili de gerekli imara aykırılığın ortadan kaldırılması için gerekli işlemin yapılması gerekmektedir. Belediyenin “İyi yönetişim ilkesi”ne aykırı hareket etmesinin kişilerde uygulamanın hukuka uygun olduğu izleniminin oluşmasına neden olduğu, bir başka ifadeyle, kamu otoritesinin (kamu görevlilerinin) hareketsizliği kişiler lehine uygulamanın uygun olduğu yolunda beklentinin oluşmasına yol açtığı göz önüne alınmalıdır. 3194 sayılı Kanun’a uygun işlemi yapmayan kamu görevlilerinin sorumluluğunun bulunduğu açıktır.

3194 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine uygun yapı tatil zaptının düzenlenerek tebligatın yapılması, aynı Kanun’un 42’nci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendinde yer alan idari para cezasının tahakkuk ettirilmesi, mevzuata aykırılık teşkil eden fiil ve hallerin tespit edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde Encümen tarafından idari para cezası verilmesi, yapı tatil tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir ay içinde yapı sahibi tarafından yapının ruhsata uygun hale getirilip getirilmediği ile ilgili tespitin yapılması, imara aykırılığın giderilmemesi durumunda iki ay içinde yıkım kararı alınması ve bunun her imara aykırı yapı için uygulannası, yıkım kararı alındığı tarihten itibaren en geç altı ay içinde yıkımın gerçekleştirilmesi ve 71.297,56 TL idari para cezası verilmesi gerektiği halde verilmemesi sonucu idarenin uğradığı gelir kaybı ile ilgili sürecin işletilmesi gerekmektedir.